Đoàn Hưng Quốc: Trâu bò húc nhau  

—

Ông Trump chuyên đánh lạc hướng, đánh hỏa mù, đánh lung tung, đánh loạn xạ nên ít ai dự đoán được chính sách của Hoa Kỳ dưới thời Trump như thế nào (họa chăng chỉ có Putin mới hiểu Trump). Cho nên nhiều chuyên viên kinh tế lo ngại chiến tranh mậu dịch Mỹ-Trung bùn nổ lớn dẫn đến suy thoái toàn cầu nhất là khi ông Trump vừa đe dọa sẽ áp thuế lên 100% hàng hoá nhập từ Trung Quốc. Nhưng những nhà quan sát khác lại cho rằng ông Trump hù dọa đủ điều để rồi sau ngày bầu cử vào tháng 11 vui vẻ chụp hình bắt tay với Tập Cận Bình tuyên bố lịch sử đã sang trang (nhưng không ai biết cụ thể điều gì đã được giải quyết – không khác gì ông vừa mới hành xử với Bắc Hàn về vũ khí nguyên tử, và Âu Châu về mậu dịch vừa mới đây.)
Vì khó biết như vậy nên mỗi nước phải tự lo liệu phần mình, riêng trường hợp Việt Nam có vài điểm cần lưu ý như sau.
1.  Việt Nam tuy là nền kinh tế nhỏ nhưng chênh lệch mậu dịch với Mỹ đứng hàng thứ 6 năm 2017, và có thể tiến lên hạng 5 năm 2018 với con số xuất siêu trên 40 tỷ USD. Ông Trump đã tấn công 4 nước đứng đầu gồm Trung Quốc, Mexico, Nhật và Đức (cùng với Canada và Nam Hàn) nên Việt Nam lọt vào “Top 5” chưa chắc đáng mừng vì dễ rơi vào tầm nhắm của Mỹ.
2.  Việt Nam buôn bán với Hoa Kỳ và Âu Châu lời bao nhiêu (52 tỷ USD năm 2017) nhưng với Trung Quốc và Hàn Quốc lại lổ bấy nhiêu (54 tỷ USD năm 2017). Điều này tạo hình ảnh Việt Nam như cánh cửa hậu cho Trung-Hàn luồn hàng tránh áp thuế sang Hoa Kỳ nhất là khi suất siêu từ Việt Nam nay đã lên đến 10% suất siêu từ Tàu qua Mỹ. Nói cách khác, ông Trump không thể nào bít lổ thủng với Trung-Hàn nhưng lại cho nước thoát qua ngã Việt Nam.
3.  Một thực tế cần được biết là dân Mỹ rất phí phạm khoảng 50% đồ dùng mua rồi không bao giờ đụng tới (!) Cho nên áp thuế toàn bộ hàng nhập cảng sẽ dẫn đến khủng hoảng kinh tế trầm trọng (vì 75% GDP của Mỹ dựa vào tiêu thụ), nhưng nếu lập luận rằng Hoa Kỳ bắt buộc phải mua hàng rẻ từ Trung Quốc, Việt Nam thì không chính xác vì dân Mỹ cần tiết kiệm thay vì tiếp tục mua số lượng quần áo, giày dép v.v… thừa thải như vậy.
4.  Ba nước lớn gồm Trung Quốc, Nhật Bản và Đức cố hợp tác trong trường hợp Hoa Kỳ khai chiến mậu dịch toàn cầu. Nhưng cả 3 nền kinh tế này đều lệ thuộc vào xuất cảng, nay thị trường tiêu thụ Mỹ khép lại nên sản xuất ứ đọng không biết bán cho ai. Nước ăn gian đầu tiên chắc hẳn phải là Tàu, bằng chứng mới gần đây Mã Lai và Canada đều tố cáo Trung Quốc luồn thép qua ngã Việt Nam bán phá giá gây thiệt hại cho nước họ (RFA. Malaysia tiến hành điều tra thép nhập khẩu bán phá giá. 07/27/2018)
5.  Các nhà đầu tư quốc tế lớn có thể ngần ngại khi Việt Nam vào “Top 5” vì dễ rơi vào tầm nhắm. Các nhà đầu tư trung bình và nhỏ từ Đài Loan, Nam Hàn và Trung Quốc quen với lề lối làm ăn bôi mỡ kiểu Á Đông nên thành công ở Việt Nam hơn là Âu-Mỹ, nhưng lại tạo cớ để Hoa Kỳ cảnh giác Việt Nam trở thành cánh cửa hậu với lượng nhân công chuyên gia công lắp ráp dán nhãn hiệu hơn là tạo giá trị gia tăng. Việt Nam từng bị Bộ Thương Mại Hoa Kỳ tố cáo bị Trung Quốc lợi dụng luồn thép sang Mỹ trốn thuế nên việc này rất dễ bị khui trở lại.
6.  Năm 2016 khi ông Trump mới nhậm chức lãnh đạo Việt Nam có hứa hẹn sẽ mua 15 tỷ USD hàng Mỹ, việc này không biết đến đâu nhưng cũng nên cẩn thận đừng chọc giận ông Trump.
7.  Điểm cuối nhưng quan trọng là tiền Việt Nam neo theo đồng Mỹ Kim, nay đô-la tăng giá Việt Nam phải tính đến hạ giá đồng bạc nhằm hổ trợ xuất khẩu. Nhưng nếu Nhân Dân Tệ sụt giá Việt Nam lại hạ giá đồng bạc để cạnh tranh với hàng hóa Trung Quốc. Tức là Việt Nam rất dễ bị xếp vào hạng “Thao Túng Tỷ Giá” (Currency Manipulator) gấp đôi bình thường (với cả Mỹ lẫn Tàu) để gánh chịu những trừng phạt về thương mại của Mỹ, điều này chưa xảy ra nhưng đáng quan tâm.
Bài viết này cho thấy nếu dựa vào đầu tư ngoại quốc, hạ giá đồng bạc và bán hàng rẻ dựa nhờ lương công nhân thấp tuy rất thành công trong vòng 50 năm từ 1960 đến nay, nhưng giờ này đang gặp khó khăn vì quá nhiều các nước đang cùng áp dụng mô hình này nên sinh ra tình trạng thặng dư hàng hóa trong khi các thị trường tiêu thụ Âu-Mỹ khép dần lại để bảo vệ công ăn việc làm trong nước họ. Tuy vậy với những nền kinh tế nhỏ chưa tìm ra công thức thay thế nên khoảng trống xoay sở ngày càng thu hẹp dù chiến tranh thương mại có xảy ra hay không.
Riêng đối với ông Trump thì Việt Nam nên tìm cơ hội tiếp cận càng nhiều càng tốt nhưng đồng thời chuẩn bị trường hợp ông bất ngờ đổi giọng…