BBC –

Venezuela rồi sẽ ra sao với hai tổng thống?

.

Các kịch bản nào có thể xảy ra cho Venezuela và tổng thống tạm quyền Guaidó có thể làm gì để tái thiết đất nước trong khi ông Maduro vẫn tại vị và nắm trong tay quân đội.

Những kịch bản có thể xảy ra

Giới phân tích đua nhau đưa ra những kịch bản có thể xẩy ra cho Venezuela trong tình trạng đất nước này đang có hai tổng thống, một tổng thống Maduro nắm thực quyền, và một tổng thống lâm thời Guaidó theo quy định của Quốc hội nước này.

Theo tác giả Alex Ward của VOX, có 5 kịch bản cho tương lai của Venezuela:

Ông Maduro vẫn nắm quyền: Trong bối cảnh đó, áp lực chính trị lên Maduro chắc chắn sẽ làm ông ta suy yếu, và áp lực kinh tế sẽ làm mọi nỗ lực để cải thiện tình hình kinh tế cho đất nước của ông trở nên phức tạp hơn. Hoa Kỳ, ví dụ, đã xem xét áp đặt lệnh cấm vận dầu mỏ đối với Venezuela. Điều này có nguy cơ làm giảm mức tín nhiệm với Maduro thấp hơn 20% – mức tín nhiệm mà ông Maduro duy trì trong những năm gần đây.

Maduro từ chức, nhưng tư tưởng chính trị và chính sách kinh tế thảm khốc của ông vẫn tiếp tục: Maduro có thể từ chức nếu ông ta chọn được một lãnh đạo mới có cùng hệ tư tưởng chính trị với mình. Đó là niềm tin rằng chủ nghĩa dân túy, chủ nghĩa xã hội độc đoán là cách tốt nhất để cai trị đất nước. Nếu kịch bản này xảy ra, tương lai của Venezuela sẽ không có gì thay đổi như khi Maduro còn nắm quyền. Nói tóm lại là một chính phủ \”bình mới, rượu cũ\”.

Phe đối lập lên nắm quyền: Hiện chưa rõ kịch bản này có thể xảy ra theo hình thức nào? Hoặc là Maduro đợi tới một cuộc bầu cử công bằng hơn rồi mới từ chức, để người đắc cử lên thay. Hoặc Maduro sẽ trao đất nước cho Guaidó. Niềm hi vọng là lãnh đạo mới, có lẽ không thuộc phe xã hội chủ nghĩa của Maduro, sẽ lèo lái đất nước tiến lên một nền dân chủ. Nhưng ngay cả kết quả màu hồng này cũng có những thách thức của nó.

Lý do là vì một số chính sách của Maduro hiện vẫn còn rất thịnh hành ở Venezuela, chẳng hạn việc đầu tư ngân sách vào các chương trình xã hội như chăm sóc y tế và thực phẩm. Và lãnh đạo mới sẽ vấp phải thách thức khi buộc phải cắt một số chương trình như vậy để ngăn nền kinh tế đất nước sụp đổ.

Điều đó có thể dẫn đến việc người dân Venezuela phản ứng, chống lại nhà lãnh đạo mới chỉ trong một khoảng thời gian ngắn ngủi. Nói cách khác, người thay thế Maduro với hy vọng chân thành là tái thiết Venezuela sẽ có một công việc vô cùng thách thức.

Quân đội Venezuela lên nắm quyền: Quân đội Venezuela hiện là cơ quan quyền lực nhất đất nước, và đã khẳng định đứng về phía ông Maduro. Nhưng trong trường hợp khủng hoảng chính trị trầm trọng hơn, quân đội có thể quyết định phế truất ông Maduro để lên nắm quyền.

Có một hy vọng là quân đội sẽ kêu gọi một cuộc bầu cử tự do và công bằng, sau đó sẽ trao quyền cho người chiến thắng. Nhưng lịch sử thì cho thấy thực tế trái ngược. Từ 1948 -1958, lãnh đạo quân đội đã tra tấn, bỏ tù, giết hại phe đối lập, và tham nhũng tràn lan. Điều đáng lo ngại là một nhà cai trị quân sự, như trong những năm qua, sẽ hy sinh dân chủ nhân danh sự ổn định xã hội.

Quân đội nước ngoài lật đổ Maduro và gây ra nội chiến: Trong bối cảnh như vậy, quân đội sẽ trở thành lực lượng bảo vệ cho Maduro. Ông Maduro đã huy động quân đội để đề phòng trường hợp ông Trump đưa quân tới Venezuela. Một số người có thể theo phe quân đội nước ngoài để tham gia vào cuộc xâm lược, nhưng trong trường hợp này thì cũng gây ra tàn sát và đổ máu.

Tình hình thậm chí có thể tồi tệ hơn, khi Maduro bị phế truất, các phe phái tìm người kế vị ông Maduro có thể chống lại nhau, gây ra cuộc nội chiến. Trong khi kẻ chiến thắng chưa ngay lập tức được xác lập, các phe phái có thể bắt đầu cai trị và vận hành từng phần lãnh thổ của riêng mình trên khắp Venezuela.

Do đâu Guaidó có thể lên làm Tổng thống?

Báo chí quốc tế vừa qua đưa tin về việc lãnh đạo đảng đối lập, ông Juan Guaidó, đã \’tự tuyên bố làm Tổng thống tạm quyền\’ của Venezula hôm 23/1. Tuy nhiên nhiều người Venezuela phản đối chữ \’tự tuyên bố\’ này.

Chẳng hạn, một số độc giả của New York Times phản ứng rằng ông Guaidó không \’tự tuyên bố\’ mà việc ông làm tổng thống đã được quy định trong Hiến pháp Venezuela.

Nhìn lại lịch sử, ông Maduro được bầu làm Tổng thống năm 2013 và trong suốt thời gian ông tại vị, kinh tế Venezuela lao dốc không phanh.

Nhưng ông Maduro vẫn ra ứng cử và trúng cử chức tổng thống thêm một nhiệm kỳ sáu năm nữa trong một cuộc bầu cử gây tranh cãi hồi tháng 5/2018. Nhiều ứng cử viên đảng đối lập bị cấm ra tranh cử đợt này, hoặc bị bỏ tù, hoặc phải sống lưu vong.

Việc tái đắc cử của ông Maduro không được phe đối lập kiểm soát Quốc hội công nhận. Chính vì thế, Quốc hội Venezuela tuyên bố ông Maduro là kẻ tiếm quyền và vị trí tổng thống hiện \’bỏ trống\’.

Trích dẫn các điều 233 và 333 của Hiến pháp Venezuela, Quốc hội Venezuela nói rằng trong những trường hợp như vậy, người đứng đầu Quốc hội sẽ đảm nhận chức Tổng thống.

Đó là lý do tại sao ông Guaidó, Chủ tịch Quốc hội Venezuela tuyên bố mình là quyền Tổng thống vào ngày 23/1.

Ông Guadó không có thực quyền

Vấn đề đặt ra hiện nay là ông Maduro không chịu từ chức và hiện vẫn chưa rõ quân đội Venezuela có ủng hộ ông Guaidó hay không.

Trong các video đăng trên mạng xã hội hôm 23/1, có cảnh một nhóm người mặc quân phục nhường đường cho một đoàn người biểu tình – những người ủng hộ ông Guaidó.

Nhưng tướng lĩnh quan đội hàng đầu của Venezuela thì viết trên Twitter rằng họ vẫn đứng về phía ông Maduro – người thường xuyên tăng lương, thưởng cho họ và đưa những tướng quân sự cấp cao kiểm soát các vị trí và ngành công nghiệp quan trọng.

Tổng thống Maduro vẫn nắm trong tay các đòn bẩy quyền lực, bao gồm bộ máy lập pháp, hành pháp, và đặc biệt là quân đội. Do đó một quốc gia hai chính phủ tồn tại song song, dù được nước ngoài hậu thuẫn, có rất ít ý nghĩa trên thực tế. Trong tình hình như vậy, sự hỗn loạn kinh tế của Venezuela chỉ có khả năng trở nên tồi tệ hơn, theo bình luận của Jonathan Marcus của BBC.

Ông Guaidó là Chủ tịch Quốc hội, nhưng cơ quan lập pháp này nhìn chung trở nên bất lực trước một Quốc hội Lập hiến được thành lập năm 2017 nơi tập trung những người trung thành với ông Murado.

Quốc hội (do ông Guaidó lãnh đạo) vẫn họp, nhưng các quyết định của nó bị ông Murado phủ quyết hoàn toàn với sự hậu thuẫn của Quốc hội Lập hiến.

Nghĩa là, dù được Mỹ và một số nước châu Âu và Mỹ La Tinh ủng hộ, ông Guaidó không có quyền hành gì trên thực tế.

Khó có thể phá vỡ sự bế tắc

Trả lời phỏng vấn truyền hình của hãng CBS, ông Ted Piccone, chuyên gia cao cấp, nhà phân tích Mỹ La Tinh thuộc Viện Nghiên Brookings nói có một chút ít yếu tố tích cực trong hoàn cảnh này, đó là việc ông Maduro hiện đang chịu sức ép rất lớn đến từ hai phía: từ những người muốn lật đổ ông trong nước, và từ cộng đồng quốc tế.

Theo phân tích của ông Ted Piccone, tình huống phức tạp hiện nay là ông Maduro vẫn đang nắm trong tay mọi lĩnh vực chủ chốt của đất nước, từ kinh tế đến hạ tầng, năng lượng, và quân đội.

Các lựa chọn khác trong bối cảnh này có thể là tăng cường cấm vận về kinh tế, năng lượng… Và đây có thể là các biện pháp hiệu quả để gây áp lực lên ông Maduro để buộc ông ta phải đàm phán và từ chức. Rất có thể Liên Hiệp Quốc sẽ phải vào cuộc để gây sức ép lên ông Maduro.

Ông Guaidó cũng đã hứa với tất cả nhân viên lực lượng an ninh rằng sẽ ân xá nếu họ quay lưng lại với Tổng thống Maduro.

Câu hỏi liệu Mỹ có triển khai quân đội để buộc ông Maduro từ chức và đưa ông Guaidó lên vị trí Tổng thống có thực quyền hay không cũng được đặt ra.

Và giới phân tích cho rằng việc Mỹ can thiệp quân sự để lật đổ ông Maduro khó có thể xem là một lựa chọn khả thi khi mà người dân Venezuela vốn đã quyết liệt chối bỏ vai trò của Mỹ.

Ngay kể cả trong trường hợp Mỹ triển khai quân đội thì các nước như Mexico, Nga và Trung Quốc cũng sẽ chẳng làm gì để can dự ngoại trừ sẽ gây ầm ĩ ở Liên Hiệp Quốc, theo phân tích của ông Dov S. Zakheim, cố vấn cao cấp của Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược thuộc Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại, trên The Hill.

Mặt khác, không có gì rõ ràng rằng Washington thực sự có thể tổ chức một liên minh sẵn sàng xâm lược Venezuela. Và cũng chưa rõ quân đội Venezuela, mà cho đến nay vẫn lên tiếng ủng hộ Maduro, sẽ tham gia hất cẳng ông này hay không. Nếu không, kết quả có thể là sự đổ máu ở Venezuela, điều mà người Mỹ khó có thể chấp nhận do Mỹ đã và đang mất mát quá nhiều về con người và cả tiền bạc trong việc lật đổ chính phủ Iraq và Afghanistan.

Hơn nữa, ngay cả khi Hoa Kỳ có thể đánh bại thành công quân đội Venezuela trung thành với chính phủ, thì Hoa Kỳ vẫn phải đối mặt với hai thách thức chính, gồm tái thiết một đất nước hỗn loạn về kinh tế và đối phó với các cuộc tấn công du kích của những người trung thành với Maduro, theo ông Dov S. Zakheim.

Nguồn: BBC