Thiết hạm tranh hùng

By Sean Bảo

Thời Nội Chiến, người Mỹ chứng kiến cuộc cách mạng công nghiệp với điện tín, xe lửa… Song hành là sự phát triển và ứng dụng của khoa học làm thay đổi bộ mặt chiến tranh, nhất là hải quân. Sắt thép và các động cơ chạy bằng hơi đốt đã thay thế tay chèo và cánh buồm; súng đại liên thay thế các khẩu súng hỏa mai; thiết hạm ra đời thay thế cho thuyền gỗ… 

Hampton Roads là một vùng vịnh với bảy thành phố bao quanh, với nhiều kênh từ ba con sông của tiểu bang Virginia đổ ra Vịnh Chesapeake với nhiều cửa biển. Nơi này là ranh giới của phe Union; họ kiểm soát đồn Monroe và Newport News ở bờ Bắc. Bờ phía Nam lại thuộc phe Confederate; họ nắm giữ Norfolk và căn cứ hải quân Gosport. Sau khi Virginia tách khỏi Liên Bang, phe Union rút lui, bỏ hoang căn cứ. Chiến thuyền buồm gỗ Merrimac trọng tải hơn 4 ngàn tấn, loại khu trục tối tân nhất trước đó, bị hư máy. Union không kịp kéo theo về vùng nước sâu đành phải đốt cháy tàu đến tận mặt nước vì không muốn để lọt vào tay địch.

Khi Confederate tấn chiếm, sáu tuần sau họ đã vớt thân tàu dưới bùn lên, tu sửa phần trên con tàu, bọc kín như mái nhà nghiêng 45 độ, biến thành tàu bọc thép dày 4 inches, trang bị 10 súng cà nông, 8 súng bên mạn thuyền và 2 súng trước và sau tàu. Ðể có được 800 tấn thép xây tàu, Confederate đã thu gom sắt vụn, các đường rầy và toa xe lửa cũ, rồi nấu chảy cán ra thành thép. Tàu được đặt tên là Virginia, trông xấu xí, dài 80m. Nó chạy chậm chạp với vận tốc chỉ 5 hải lý một giờ, nhưng lại là vũ khí kinh hoàng với mũi tàu bọc thép nhọn nặng hơn nửa tấn để đâm thủng tàu địch.

  Bản đồ trận chiến Hampton Roads

Tin Confederate xây lắp con tàu bọc thép đến tai Washington. Phe Union liền ráo riết xây lắp tàu bọc thép để đối phó. Một cuộc chạy đua vũ khí bắt đầu. Cuối tháng 2, 1862 có một phụ nữ nô lệ da đen trốn thoát sang miền Bắc, dưới váy bà là một bản vẽ thiết hạm CSS Virginia gần hoàn tất. Union càng khẩn thiết chuẩn bị đối phó, nhất là khi chiến lược phong tỏa vĩ đại Anaconda đã tiến hành. Hampton Roads là vị trí chiến lược quan trọng, cách Tòa Bạch Ốc ở Richmond thủ đô của Confederate 70 dặm nếu theo con sông James, và cách Washington 178 dặm. Cùng thời gian ấy thì phe Union đã hoàn thành một đối thủ nặng ký cho cuộc tranh hùng – Thiết hạm USS Monitor, đang trên đường đến Vịnh Chesapeake tham gia cuộc phong tỏa.

Monitor được thiết kế bởi kỹ sư gốc Thụy Sĩ John Ericsson. Hình dáng nó rất kỳ quái, chỉ như chiếc phà bằng sắt dài 52m. Tàu như chìm sát mặt biển, chỉ nổi lên một ụ súng hình tròn gọi là monitor, với 2 khẩu “thần công” 280 mm có thể xoay 360 độ nhờ động cơ hơi nước. Ðó là vũ khí tối ưu của chiến thuyền. Quân lính gọi USS Monitor là “Hộp phô-ma trên chiếc phà”, “Cái lon nhôm trên mái nhà”. Và gọi CSS Virginia là “Cái nhà chìm chỉ có mái nổi”.

  Tàu USS Monitor

Sáng ngày 8 tháng 3, 1862, từ căn cứ Gosport, CSS Virginia đi vào Hampton Roads. Nạn nhân đầu tiên là chiến hạm USS Cumberland của Union. Chiếc tàu USS Congress cố gắng phản pháo, súng cà nông bên sườn tàu đồng loạt khai hỏa, nhưng đạn trúng vào thành tàu bọc thép rồi dội ra như sỏi ném vào tường đá. Chiếc Virginia lầm lì áp sát và kết liễu USS Cumberland bằng cú húc vào mạn sườn, làm thủng một lỗ lớn hơn 2m. Nước biển tràn vào tức thì, kéo theo 121 thủy thủ. Nhiều người bị thương. Xác nổi trên sóng biển mịt mù khói súng. Do đâm sâu vào tàu Cumberland, suýt nữa thì tàu Virginia bị kẹt dính vào và chìm theo. Tàu phải lùi máy, mũi tàu nhọn bằng sắt nặng gần tấn bị rớt ra nhưng vẫn tiếp tục tấn công chiếc USS Congress đang cố chạy vào vùng nước cạn để trốn thoát. Thiết hạm Virginia nã đạn cà nông vào chiếc Congress trong nhiều phút, giết chết nhiều thủy thủ. Tàu Congress bốc cháy, các cánh buồm, sàn gỗ cháy theo. Tàu Congress treo cờ trắng đầu hàng. Thuyền trưởng Buchanan của Virginia lên buồng tàu xem xét thì bị đạn súng trường của quân lính Union trên bờ bắn ra trúng vào đùi. Tàu Virginia tạm thời rút lui về vùng biển Confederate. Ngày đầu tiên của trận Hampton Roads kết thúc với chiến thắng của Confederate. Ðó là lần hải quân Union bị thiệt hại nặng nhất trong lịch sử, chỉ sau trận Trân Châu Cảng trong Ðệ Nhị Thế Chiến.

  So sánh 2 tàu Virginia và Monitor

Tối ngày hôm đó thiết hạm USS Monitor của Union đã đến kịp để so găng với đối thủ đáng gờm CSS Virginia. Thủy thủ đoàn mệt mỏi và mất ngủ nhưng cố bảo vệ vòng đai phong tỏa, nhất là chiến thuyền buồm Minnesota bằng gỗ của Union, lúc này như cá nằm trên thớt. Khi tàu Virginia quay trở lại hòng kết liễu chiến thuyền Minnesota thì chạm trán với Monitor. Cả 2 tàu bọc thép  vờn quanh và liên tục rót cà nông vào nhau, có lúc gần đến suýt va vào nhau, nhưng các quả cà nông và đạn pháo không làm suy suyển tàu. Khói mù trời, biển dậy sóng đen vì than bụi, tiếng đạn pháo va vào kim loại tạo những âm vang cuồng nộ. Các thủy thủ liên tục đốt lò và tiếp đạn cà nông; súng nóng đỏ nòng. Sau bốn giờ tranh hùng, chừng như không bên nào chịu thua. Ðộng cơ xoay ụ súng của Monitor bị trục trặc và mất kiểm soát, cứ tiếp tục xoay, pháo viên phải nã đạn ước chừng. Trong khi đó thì Virginia chậm chạp, khó khăn trước các cú xoay hướng nhanh nhẹn của Monitor. Khi cố tìm cách đâm thẳng vào tàu địch thì Virginia nhận ra mình đã rơi mất mũi sắt nhọn bọc tàu. Vào trưa, một quả đạn của Confederate rơi vào buồng lái của Monitor, mảnh đạn làm chột mắt thuyền trưởng. Monitor liền rút lui. Chiếc Virginia cố quay sang hoàn tất việc tiêu diệt tàu buồm Minnesota, nhưng thủy triều lúc này đang rút, Virginia đành rút lui và chấm dứt trận hải chiến.

Tranh vẽ trận thư hùng Virginia và Monitor ngày 8 tháng 3, 1862

Hai tháng sau khi quân Union tấn công chiếm bán đảo sông James, phe Confederate thua trận rút lui, tàu Virginia nặng nề chậm chạp không phù hợp cho tuần dương biển cả và đi vào các sông cạn, Confederate đành phá nổ để Virginia không lọt vào tay Union. Cuối năm 1862 thì Monitor cũng bị sóng bão đánh chìm khi trên đường kéo về N. Carolina.

  Thiết hạm CSS Virginia

Sau trận hải chiến Hampton Roads, cả hai phe đều tuyên bố chiến thắng, dù thật sự bất phân thắng bại. Trận hải chiến hôm đó có sự chứng kiến của các tàu Anh, Pháp. Tin tức lan nhanh khắp thế giới. Trận chiến đã chứng minh quyền năng tối thượng của tàu bọc thép, kết thúc thời đại của những chiến thuyền buồm gỗ. Dù trước đó ở Châu Âu đã có vài thiết hạm ra đời, nhưng chưa được dịp thử sức trong chiến trận. Cả thế giới lao vào sản xuất tàu bọc thép và hoàn thiện động cơ hơi đốt. Trước khi Nội Chiến kết thúc 3 năm sau thì cả hai phe Nam Bắc có tổng cộng 70 thiết hạm, mở ra một kỷ nguyên mới cho hải chiến.

Monitor và Virginia là tiền thân của các hạm đội khổng lồ tung hoành khắp thế giới ngày nay của Hải quân Mỹ.