Tổng thống Ukraina trong thế khó xử với các lãnh đạo phương Tây

Thanh HàĐăng ngày 26-09-2019 

Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky tới cuộc họp với các thành viên nội các mới và tân chủ tịch Quốc Hội, tại Kiev ngày 02/09/2019.Sergei SUPINSKY / AFP

Ukraina bất ngờ trở thành tâm điểm trên chính trường Mỹ. Chỉ một cuộc điện đàm trong 30 phút với Donald Trump hôm 25/07/2019 cũng đủ để một chính trị gia không chuyên nghiệp như ông Volodymyr Zelensky gây xôn xao chính trường tại một nền dân chủ phương Tây và khiến giới ngoại giao mất ăn mất ngủ.

Truyền thông quốc tế từ đầu tuần chỉ tập trung vào lời \”nhờ vả\” của nguyên thủ Mỹ với đồng nhiệm Ukraina. Trong lúc các nhà ngoại giao phương Tây chú ý đến hồ sơ nhậy cảm hơn : quan hệ giữa Kiev với hai điểm tựa tại châu Âu là Pháp và Đức để giải quyết khủng hoảng với Nga và vị thế của chính quyền Zelensky khi đàm phán với Putin về khủng hoảng kéo dài giữa Kiev và Matxcơva.

Đắc cử tổng thống Ukraina vào tháng 4/2019 và chính thức lên lãnh đạo một quốc gia từng là chư hầu của Liên Xô, nghệ sĩ hài Volodymyr Zelensky không có một chút kinh nghiệm chính trị nào, khó có thể hình dung ra kịch bản một cuộc điện đàm xã giao với lãnh đạo Nhà Trắng đang gây nên giông tố trên chính trường Mỹ. Lời \”nhờ vả\” của Donald Trump, để Kiev cho mở điều tra về con trai cựu phó tổng thống Biden, lại trở thành vũ khí để hai đảng Dân Chủ và Cộng Hòa chinh phục Nhà Trắng.

Ông Zelensky cũng khó có thể ngờ rằng từng lời nói trong cuộc trao đổi hôm 25/07/2019 với tổng thống Hoa Kỳ sẽ được mang ra mổ xẻ và gây ra \”rất nhiều những tác động liên đới\” về ngoại giao và chiến lược đối với bản thân Ukraina.

Khi Ukraina đương đầu với nước láng giềng sát cạnh là Nga, các nước phương Tây luôn đứng về phía Kiev. Mỹ cấp một khoản viện trợ quân sự cho chính quyền Ukraina. Còn Pháp, Đức, hai đối tác chính trong tiến trình đàm phán để giải quyết xung đột ở miền đông Ukraina, là nhịp cầu để Ukraina nói chuyện với điện Kremlin trong rất nhiều các hồ sơ, kể cả việc làm hạ nhiệt ở eo biển Kerch, cửa ngõ ra Hắc Hải…

Thế nhưng, trong vỏn vẹn 30 phút điệm đàm với Donald Trump, tổng thống Zelensky đã vụng về phụ họa theo đồng nhiệm Mỹ khi chủ nhân Nhà Trắng chỉ trích châu Âu. Donald Trump một mặt đề cao vai trò của Mỹ, mặt khác gièm pha các nước châu Âu, đặc biệt là Đức. Ông nói Mỹ làm rất nhiều cho Ukraina, châu Âu nên tích cực hơn nữa. \”Đức nói thì nhiều nhưng gần như không làm gì hết để giúp đỡ Ukraina\”. Nguyên thủ Mỹ chĩa mũi dùi tấn công vào thủ tướng Đức, Angela Merkel. Và thế là tổng thống Ukraina hùa theo, đồng ý với Donald Trump, \” không chỉ 100 % mà đến cả 1000 %\”.

Nhà chính trị gia non tay Volodymyr Zelensky tâm sự với nguyên thủ Mỹ là ông đã gặp và nói chuyện với bà Merkel, cũng như là với tổng thống Pháp Macron. Kiev đã kêu gọi Paris và Berlin \”can thiệp nhiều hơn nữa\”, đặc biệt là cần gia tăng trừng phạt Nga vì Matxcơva đã thôn tính bán đảo Crimée và yểm trợ phe nổi dậy ở miền đông Ukraina. Không phải có vì muốn phỉnh Donald Trump hay không mà tổng thống Zelensky lại nói thêm : ông rất biết ơn nước Mỹ, vì \”về mặt kỹ thuật, Hoa Kỳ là đối tác của Ukraina, quan trọng hơn cả so với châu Âu\”.

Theo quan điểm của giám đốc Viện Chính Trị Học Quốc Tế tại Kiev, Evguen Magda, tài liệu về nội dung cuộc điện đàm Trump-Zelensky cho thấy, tổng thống Ukraina \”không hề biết một chút gì về ngoại giao hay về luật pháp quốc tế\”. Cựu đại sứ Markian Loubkivsky, từng cố vấn cho cựu thủ tướng Ioulia Timochenko, tự hỏi Kiev giờ đây sẽ ăn nói thế nào với Pháp và Đức, đặc biệt là trong bối cảnh, tháng 8 vừa qua, trước khi tổ chức thượng đỉnh G7, tổng thống Emmanuel Macron đã mời tổng thống Nga Vladimir Putin đến khu nghỉ mát ở miền nam nước Pháp để thuyết phục chủ nhân điện Kremlin nối lại đàm phán bốn bên. Lần cuối cùng, Nga, Ukraina cùng với Pháp và Đức cùng ngồi vào bàn thảo luận vãn hồi hòa bình tại miền đông Ukraina là năm 2016.

Về đối nội, vụ tai tiếng về nội dung trao đổi qua điện thoại với tổng thống Trump cũng đặt ông Zelensky vào thế khó xử không kém, vì trong cuộc điện đàm đó, khi tổng thống Ukraina ngỏ lời muốn mua hệ thống phóng tên lửa Javelin của Mỹ thì tổng thống Trump kèm theo điều kiện nhờ vả ông Zelensky.

Vừa tham gia chính trường, tổng thống Volodymyr Zelensky có không ít đối thủ. Những người này chắc chắn không bỏ lỡ cơ hội để tấn công ông. Còn với công luận trong nước, đây là bài toán trắc nghiệm cho uy tín của một vị tổng thống được bầu lên nhờ hứa hẹn chấm dứt nạn tham nhũng và hối mại quyền thế để trục lợi.