Chapel of Bones, nhà nguyện được trang trí bằng xương người ở Évora

Trần Nguyên Thắng/ATNT Tours & TravelSeptember 20, 2019

Chapel of Bones hay Nhà Nguyện Xương là một di tích lịch sử tôn giáo hiện diện ở một vài nơi bên Âu Châu. Một trong những thành phố nổi tiếng của Bồ Đào Nha về di tích Nhà Nguyện Xương phải nói đến là thành phố Évora.

Évora là một thành phố nhỏ nằm về phía Đông của thủ đô Lisbon chừng hơn 120 km. Thành phố này đã hiện diện ở đây suốt hơn 2,000 năm nay, trải qua nhiều vương triều hưng thịnh khác nhau từ La Mã Thiên Chúa Giáo đến Moors Hồi Giáo và cuối cùng là các vị vua Bồ Đào Nha. Évora được UNESCO chọn là di sản thế giới vì sự đa dạng văn hóa và các di tích còn tồn tại nơi đây.

Những di tích lịch sử còn ghi đậm nét như hệ thống dẫn nước Évora nhằm để cung cấp nước vào phố chính từ thế kỷ 15, ngôi đền thờ nữ thần Diana từ thời La Mã thế kỷ 1 mà ngày nay di tích chỉ còn trơ lại 14 cột chống trên đỉnh đồi cao tại Évora, hay những đền thờ Hồi Giáo cổ xây trên nền cũ nhà thờ ngay giữa trung tâm thành phố.

Trong số đó ngôi nhà thờ cổ St. Francis là ngôi nhà thờ được hoàn thành từ thế kỷ 16, kiến trúc theo phong thái Gothic-Manueline và có kích thước không lớn lắm. Ngôi nhà thờ này tuy cổ kính nhưng không có gì đặc biệt hơn những nhà thờ khác ở Âu Châu. Tuy nhiên, hầu như du khách khi du ngoạn Évora thì ai cũng ngừng chân ở đây chỉ vì Chapel of Bones một trong những điểm du lịch lạ lùng đối với du khách.

Ngôi Nhà Nguyện Xương nhỏ bé này là một phần của dòng tu Thánh Francis nằm ngay bên cạnh nhà thờ St. Francis. Nhà nguyện đã được các tu sĩ xây dựng vào thế kỷ 16. Chiều dài nhà nguyện chỉ khoảng 18 mét và chiều ngang 11 mét. Phần bên trong mái trần được thiết kế như một mái vòm và có bốn cột trụ ngay giữa nhà nguyện. Cung thánh với tượng Chúa Giê-su trên thánh giá được treo thờ ngay giữa bức tường cuối nhà nguyện.

Nhưng đặc biệt, tất cả các bức tường và các cây cột chung quanh nhà nguyện đều được trang trí bằng xương hài cốt của các người đã chết. Du khách phần lớn khi vào thăm nhà thờ cổ St, Francis ai cũng có vẻ e dè trước khi quyết định nên bước vào Chapel of Bones hay không!

Chapel of Bones có gì lạ! Câu chuyện được kể lại vào cuối thế kỷ 16 thành phố Évora cần được mở mang lớn hơn nên người ta dự định cải táng 43 nghĩa trang chung quanh Évora đi một nơi khác. Tuy nhiên các tu sĩ dòng Francis cho như thế là xúc phạm đến linh hồn những người đã khuất nên các vị đã cho phép xây ngôi nhà nguyện và đưa tất cả các phần xương của những người đã khuất vào đây an nghỉ. Tuy nhiên, các tu sĩ này đã đi xa hơn khi quyết định dùng các phần xương để trình bày trang trí cho ngôi nhà nguyện. Có khoảng 5,000 bộ xương đã được đem về đây an nghỉ trong vòng tay của Chúa.

Các bộ xương lớn có nhỏ có đều được xếp đặt như một “nghệ thuật tranh bằng xương người.” Tường nhà nguyện, các đường viền quanh nhà nguyện, bốn cột trụ chống đỡ nhà nguyện đều được trang hoàng bằng các bộ xương để lộ hẳn ra ngoài. Có hai bộ xương khô còn nguyên vẹn ở trong nhà nguyện, một bộ được cho là của một đứa trẻ. Tôi không hiểu được ý nghĩa tại sao người ta lại để nguyên hai bộ xương khô. Nhưng chắc hẳn người ta muốn gửi một thông điệp ý nghĩa nào đó đến với những người đang sống.

Trong một góc của cung thánh là ngôi mộ của Tổng Giám Mục Jacinto Carlos da Silveira, người đã bị quân đội Napoleon giết năm 1808.

Chapel of Bones ở Évora chỉ là một trong những Nhà Nguyện Xương ở Âu Châu, người ta còn có thể tìm thấy các ngôi Nhà Nguyện Xương ở Ý, Tiệp Khắc và ngay cả ở Lima Peru.

Cũng cần nói chút ít về dòng Thánh Francis. Lúc sinh thời, Thánh Francis là một người thuộc trong gia đình giàu có, nhưng ngài đã từ bỏ tất cả để chọn lối sống tu khổ hạnh, ngủ đất, đi chân đất. Vì thế, dòng tu St. Francis là một dòng tu khổ hạnh, các vị tu sĩ đi chân đất (vào thời đó), sống vào đức tin của dòng tu mình, xem đời sống như là một sự tạm thời ở thế gian.

Không ai tránh được cái chết, các bộ xương được trình bày như là một sự nhắc nhở chúng ta sự trở về dài lâu sau cõi tạm ở thế gian này. Ngay trước cửa nhà nguyện, người ta đã viết một câu văn tràn đầy ý nghĩa “We bones that are here, we are waiting for your’s.” Tôi không biết dịch những câu văn này ra tiếng Việt một cách dễ hiểu, mong quý vị độc giả giúp cho. Nhưng dịch làm sao để làm cho người nghe hay người đọc không bị một tâm lý sợ hãi khi nhìn thấy những bộ xương khô!

Tôi không biết ngôi nhà nguyện này có làm người ta sợ hãi hay không, nhưng cũng có một vài người chỉ mới nghe nhà nguyện được trang trí bằng xương người thì đã chào thua, không dám bước chân vào xem thử. Tôi đã có lần đứng ngắm những bộ xương, đứng yên nhìn Chúa trên thánh giá lẫn hai bộ xương khô treo gần đó, và đứng im quan sát sự ngạc nhiên của du khách khi vào chốn này. Niềm cảm nhận “Đức tin vào Thiên Chúa, sự sống hiện hữu, và sự bình yên của 5,000 bộ xương khô,” những cảm nhận này trộn lẫn vào trong tâm thức mình cho tôi một nhận thức vô thường trong vũ trụ.

Có một bài thơ mà tôi có dịp đọc qua mà không nhớ người dịch:

“Hỡi lữ khách đi đâu mà vội
Xin dừng chân thăm viếng nơi này
Trong trăm mối bận tâm nhân thế
Còn gì hơn điều thấy ở đây.

Nhân sinh tự cổ thùy vô tử
Phận bạn rồi cũng chẳng khác chi
Thế mà bạn ít thấy khi
Lưu tâm tưởng đến phút giây cuối cùng.

Song nếu đã có duyên thoáng thấy
Hãy dừng chân xem kỹ chốn này
Để rồi nhận thấy mai ngày
Dừng chân càng muộn, bạn càng đi xa.”

Hình ảnh của Chapel of Bones cho tôi nhớ lại những lời kinh Bát Nhã Ba La Mật “sắc sắc không không” như vang vọng đâu đây! (Trần Nguyên Thắng)