Vì sao ngành cần sa hợp pháp ở Canada chưa phát đạt

Robin Levinson-KingBBC News, Toronto

Hơn một năm trước, Canada hợp pháp hóa việc cần sa dùng cho mục đích giải trí. Vậy tại sao nhiều người vẫn tiếp tục mua cần sa ngoài chợ đen?

Khi Canada hợp pháp hóa cần sa cách đây hơn một năm, dường như tất cả những ai \’có máu mặt\’ đều muốn tham gia vào thị trường mới này.

Truyền thông gọi hiện tượng này là \”cơn sốt xanh\” (green rush) của Canada, với các nhà đầu tư như Snoop Dog và cựu giám đốc cảnh sát Toronto đều háo hức muốn có phần trong ngành công nghiệp hàng tỷ đô la này.

Thế nhưng, giống như cơn sốt vàng thời thập niên năm 1850, sức hấp dẫn của cơn sốt xanh nhanh chóng giảm, khiến các nhà đầu tư chán nản.

\”Chẳng cần phải tài giỏi gì cũng có thể nhận ra rằng cổ phiếu cần sa hợp pháp được giao dịch dựa trên tưởng tượng chứ không phải là dựa trên cơ sở thực tế,\” Jonathan Rubin, CEO hãng dịch vụ cung cấp dữ liệu New Leaf Data Services nói.

Với bề dày kinh nghiệp hàng thập kỷ làm việc trong các thị trường hàng hóa năng lượng, ông Rubin nhận ra việc hợp pháp hóa cần sa ở các bang như Colorado và California ở Mỹ (và sau này là Canada) là cơ hội \”ngàn năm có một\” để kinh doanh một mặt hàng mới toanh.

Thay vì đầu tư vào cần sa, ông Rubin lập ra hãng New Leaf để theo dõi giá cần sa ở các bang mà cần sa giải trí được hợp pháp hóa. Những nhà đầu tư và những người khác trong ngành trả tiền để có được những dữ liệu này.

Mô hình kinh doanh này cho ông Rubin có được quan sát thú vị về thị trường cần sa.

Ở Canada, thị trường cần sa hợp pháp có kết quả đáng thất vọng.

\”Nó không đạt được sự phát triển về doanh thu và lợi nhuận như người ta dự tính,\” ông nói. \”Tôi không muốn nói đó là một thất bại, nhưng chắc chắn là có nhiều điều gây nản lòng.\”

Giá bán buôn giảm 17% kể từ khi hãng New Leaf bắt đầu thu thập dữ liệu, thu hẹp lợi nhuận ròng cho các nhà sản xuất cần sa.

Doanh số cũng tụt giảm, theo số liệu của Cơ quan Thống kê Canada.

Điều này dẫn đến dao động lớn trong giá cổ phiếu của các công ty buôn bán cần sa đã lên sàn.

Hồi tháng 5/2018, hãng Canopy Growth của Canada gây nhiều chú ý khi trở thành công ty sản xuất cần sa đầu tiên niêm yết trên Sàn giao dịch Chứng khoán New York.

Sáu tháng sau, giá chứng khoán của hãng tăng gấp đôi, lên mức 52,03 USD/cổ phiếu.

Nay, giá chứng khoán tụt trở lại xuống mức ban đầu, và các đối thủ cạnh tranh của hãng cũng bị thua lỗ tương tự.

Nỗi lo ngày một tăng

Đã có những dấu hiệu đáng lo ngại ngay từ đầu.

Ở thời điểm cần sa được hợp pháp hóa vào ngày 17/10/2018, cung không đủ để đáp ứng cầu.

Người sử dụng cần sa phải xếp hàng dài hay chờ rất lâu để nhận được đơn hàng đặt trên mạng. Các nhà sản xuất không biết rõ loại cần sa nào được người dùng chuộng ở địa phương nào, và các nút thắt trong hệ thống phân phối vẫn cần được tháo gỡ.

\”Chúng tôi phải tìm hiểu nên trồng giống cần sa nào, dưới dạng nào và số lượng bao nhiêu – chúng tôi làm tốt nhưng không giải quyết được tất cả mọi thứ,\” Chủ tịch hãng Canopy Rade Kovacevic nói.

Quy định ở các địa phương cũng khiến cho việc đưa sản phẩm đến tay người tiêu dùng khó khăn hơn.

Điều này rất rõ ở Ontario, bang đông dân nhất ở Canada.

Thủ tục hành chính và việc hạn chế cấp giấy phép bán lẻ khiến việc triển khai bán cần sa hợp pháp gặp khó khăn ban đầu. Giấy phép kinh doanh bán lẻ được phân phối qua xổ số, và cả tỉnh chỉ có 24 giấy phép, phục vụ cho 14,5 triệu dân.

Cannabis supply and demand

In kilogramsSource: Government of Canada

Trước kia, không có đủ cần sa để đáp ứng nhu cầu, thì giờ đây các nhà sản xuất lại ế hàng, một phần vì không bán lẻ được.

Chợ đen vẫn phát triển mạnh

Khi chính phủ thông báo quyết định hợp pháp hóa cần sa, một trong những lý do chính là nhằm thu hẹp thị trường chợ đen.

Nhưng Cơ quan Thống kê Canada ước tính vào khoảng 75% người sử dụng vẫn dùng cần sa lậu.

\”Người dùng rất miễn cưỡng tới các cửa hàng hợp pháp vì a) chúng có giá cao hơn và b) không có đủ các tiệm hợp pháp. Họ không ở gần các cửa hàng, vì thế họ chỉ mua từ những người bán lẻ ở gần nhà như họ vẫn từng làm,\” Robin Ellis, người đồng sáng lập hãng bán lẻ cần sa The Friendly Stranger ở Toronto, cho biết.

Hiện chỉ có năm cửa hàng bán lẻ ở Toronto năm 2019, và chúng chỉ có ở trung tâm thành phố, có nghĩa mọi người phải lái xe rất xa nếu họ muốn mua cần sa hợp pháp.

Cần sa hợp pháp cũng đắt hơn rất nhiều so với giá chợ đen.

Giá cần sa hợp pháp đã tăng từ 9,82C$ (đô la Canada) một gram vào tháng 10/2018 lên 10,65C$/gram vào tháng 7/2019, theo Cơ quan Thống kê Canada.

Trong khi đó, giá cần sa lậu lại giảm từ 6,51C$/gram xuống 5,93C$/gram.

Lý do dùng cần sa

Có lẽ một trong những lý do doanh số cần sa không tăng mạnh cho các nhà sản xuất là vì việc hợp pháp hóa cần sa không biến tất cả mọi người thành con nghiện, trái với nỗi lo của một số chuyên gia y tế.

Trong năm ngoái, tỷ lệ phần trăm dân Canada dùng cần sa tăng từ 14% lên khoảng 17%.

Số người dùng cần sa thay đổi theo độ tuổi, trong đó những người từ 25-34 có xu hướng dùng nhiều nhất, sau đó là độ tuổi 15-24 (tuổi được dùng cần sa hợp pháp ở Canada là 18-21, tùy từng vùng).

Cannabis sales

In kilogramsSource: Statistics Canada

Những người cao tuổi ít dùng cần sa nhất, nhưng cũng là nhóm có xu hướng mua cần sa hợp pháp cao nhất, vẫn theo Cơ quan Thống kê Canada.

Con số này cũng tương tự với nghiên cứu ở Mỹ, cho thấy ở các bang nơi cần sa được hợp pháp hóa, việc sử dụng cần sa trong thiếu niên thực tế giảm xuống hoặc không thay đổi.

Cannabis use by age, self reported

Source: Statistics Canada

Ông Ellis, một người vận động sử dụng cần sa hợp pháp lâu năm, nói chúng ta cần nhớ rằng mặc dù có khó khăn cho ngành sản xuất cần sa, quá trình hợp pháp hóa nhìn chung là thành công.

\”Tôi không nghĩ người Canada hiểu hết tầm cỡ của thay đổi này. Chúng tôi không chỉ đơn thuần sản xuất một mặt hàng nhanh chóng – phải mất nhiều công sức trong 25 năm để đạt được hợp pháp hóa,\” ông nói.

Hợp pháp hóa cần sa đã mở ra một ngành công nghiệp mới cho nền kinh tế Canada.

Lượng lá cần sa sấy khô hợp pháp được bán ra tăng từ khoảng 4.405 kilogram tháng 10/2018 lên 11.707 kilogram vào tháng 11/2019.

Ngành công nghiệp cần sa nay có giá trị 8,6 tỷ C$, hay khoảng 3% GDP của Canada năm 2018.

Đâm chồi nảy lộc

Mọi chuyện sẽ sáng sủa hơn trong Năm Mới, những người trong ngành cần sa cho biết.

Hồi tháng 12, chính quyền Ontario tuyên bố sau giai đoạn mở đầu chậm chạp, bang này sẽ mở thêm nhiều cửa hàng bán lẻ. Họ sẽ bỏ hệ thống cấp giấy phép qua xổ số, cũng như bỏ hạn chế số cửa hàng được cấp phép và xóa bỏ một số điều kiện để được xét duyệt.

Các nhà sản xuất cần sa cũng sẽ được phép mở cửa hàng tại nơi sản xuất, tương tự như các hãng bia có thể bán bia trực tiếp cho người tiêu dùng.

Nhiều loại sản phẩm mới từ cần sa cũng sẽ sớm có mặt trên thị trường. Chính phủ sẽ hợp pháp hóa các sản phẩm như các loại đồ ăn và thuốc vape có cần sa.

Cho tới nay, Dịch vụ Y tế Canada mới chỉ cho phép bán dầu cần sa, cây, hạt và hoa cần sa sấy khô cho người tiêu dùng.

Ông Rubin cho rằng các loại sản phẩm mới sẽ giúp tăng doanh số bán lẻ lên 30-40%.

\”Sẽ có rất nhiều người muốn thử cần sa lần đầu tiên theo dạng không phải hút hay vape,\” ông Ellis nói.