Liên hoan Salzburg tròn 100 tuổi

Đăng ngày: 13/01/2020

Tuấn Thảo

Được một nhóm nghệ sĩ có tâm huyết thành lập vào năm 1920, ngay sau Đệ nhất Thế chiến, Liên hoan Salzburg kỷ niệm trọng thể sinh nhật 100 tuổi vào mùa hè năm 2020. Nổi tiếng trên thế giới nhờ chương trình biểu diễn kịch opera và nhạc cổ điển, liên hoan Salzburg năm nay lại càng hoành tráng vì trùng hợp với 250 năm ngày sinh của thiên tài Beethoven.

Cách đây đúng một thế kỷ, một nhóm nghệ sĩ dấn thân đã cùng nhau đưa ra sáng kiến thành lập một liên hoan opera và nhạc cổ điển. Trong nhóm này, có kịch tác gia Max Reinhardt, nhà văn Hugo von Hofmannsthal (từng tham gia phong trào ‘‘Tuổi trẻ thành Wien’’), nhà thiết kế Alfred Roller, nhạc trưởng Franz Schalk và nhà soạn nhạc nổi tiếng Richard Strauss. Mục tiêu ban đầu của họ là tạo việc làm vào mùa hè cho giới nghệ sĩ cũng như các chuyên viên kỹ thuật ở Áo.

Tạo việc làm cho giới nghệ sĩ thời hậu chiến

Phần lớn châu Âu thời bấy giờ bị chiến tranh tàn phá, nền kinh tế kiệt quệ, suy yếu, còn đang chờ được tái thiết. Trong nỗ lực hàn gắn vết thương chiến tranh, nhóm nghệ sĩ này đã chọn Salzburg, thành phố thơ mộng hiện hòa với lối kiến trúc baroque đặc trưng và nhất là cũng vì Salzburg (tiếng Pháp là Salzbourg) là nơi chào đời của thiên tài Mozart (1756). Liên hoan Salzburg (tiếng Đức là Salzburger Festspiele) được đưa vào hoạt động lần đầu tiên vào mùa hè năm 1920.

Theo lời giám đốc Liên hoan Helga Rabl-Stadler, Salzburg năm nay lại càng gắn liền với chủ đề lịch sử, bằng cách đưa vào chương trình biểu diễn các tác phẩm quan trọng như \”Elektra\” của Richard Strauss phóng tác từ vở kịch Électre của Sophocle, \”Don Giovanni\” của Mozart, \”Intolleranza 1960\” của Luigi Nono, hay là\”Boris Godounov\” của Moussorgski đối chiếu hai khái niệm : quyền tự do cá nhân và những áp bức xã hội.

Còn theo lời giám đốc nghệ thuật Markus Hinterhäuser, Liên hoan thành phố Salzburg năm nay cũng hướng về tâm linh để đi tìm cho thế giới ánh sáng hòa bình. Đợt biểu diễn trong hai tuần lễ cuối tháng 7 xoáy vào thánh ca và các giai điệu ‘‘thiêng liêng’’ có từ thời Phục Hưng cho đến thế kỷ 21. Các buổi hoà nhạc này chọn các tác phẩm của Monteverdi, Messiaen, Schoenberg cũng như của Beethoven sẽ diễn ra trong không khí trang nghiêm của nhà thờ trắng Kollengienkirche tọa lạc trong khuôn viên đại học Salzburg.

Cuộc triển lãm \”Nhà hát lớn của thế giới\”

Trên sân khấu các nhà hát (có mái che hay ở ngoài trời), Liên hoan thành phố Salzburg đã triệu tập nhiều tên tuổi lớn của làng kịch opera cũng như của làng âm nhạc cổ điển. Các tài năng trẻ có cơ hội biểu diễn bên cạnh những ngôi sao đã thành danh như Cecilia Bartoli, Martha Argerich, Anna Netrebko hay nhạc trưởng Daniel Barenboim …. Các tên tuổi này ngoài giờ diễn còn tham gia các ‘‘masterclass’’, để chia sẻ và truyền đạt kinh nghiệm sân khấu của họ.

Bên cạnh chương trình âm nhạc thuần túy, Liên hoan thành phố Salzburg năm 2020 còn tổ chức kể từ ngày 25/04 một cuộc triển lãm đầy tham vọng mang tựa đề \”Le Grand Théâtre du Monde\” (Nhà hát lớn của thế giới), bao gồm các tài liệu lấy từ kho lưu trữ của liên hoan này trong vòng một thế kỷ qua. Qua phim ảnh, tư liệu video, trích đoạn phóng sự hay hội thảo chuyên đề, cuộc triển lãm điểm lại các bước thăng trầm cũng như những cột mốc thời gian quan trọng nhất.

Trong thời gian đầu, đã có một vài lần liên hoan Salzburg không được tổ chức do thiếu phương tiện tài chính. Theo bà giám đốc Helga Rabl-Stadler, có ai còn nhớ rằng tác phẩm ‘‘Don Giovanni’’ là vở kịch opera đầu tiên của Mozart được biểu diễn tại liên hoan. Ban tổ chức đã mất hơn hai năm trời để hội tụ đầy đủ thành phần các diễn viên, nhạc sĩ để không ‘‘làm hỏng’’ tác phẩm này. Sau vở opera của Mozart, đến lượt các tác phẩm như \”Don Pasquale\” của Donizetti cũng như \”Fidelio\” của Beethoven lần lượt được trình diễn với nhiều diễn viên xuất sắc.

Uy tín quốc tế của liên hoan Salzburg

Kể từ năm 1925, liên hoan này bắt đầu gầy dựng uy tín của mình khi các buổi hòa nhạc quan trọng nhất được truyền thanh trực tiếp, và thông lệ này giúp cho liên hoan nâng cao uy tín quốc tế. Dưới thời của nhạc trưởng Herbert von Karajan, một số buổi trình diễn cũng được quay phim hay phát sóng truyền hình. Để duy trì truyền thống này, phiên bản năm 2020 của hai vở kịch opera của Mozart và Donizetti được giao cho hai nhân vật nổi tiếng là nhà đạo diễn Romeo Castellucci và nhạc trưởng Teodor Currentzis.

Trong khi đó, vở kịch ‘‘Jedermann’’ của nhà văn Hugo von Hofmannsthal với cách dàn dựng của Max Reinhardt, theo thông lệ luôn được trình diễn ở ngoài trời kể từ năm 1920 trên khuôn viên mặt tiền Nhà thờ lớn Salzburg. Toàn bộ chương trình liên hoan Salzburg kể từ ngày 18/07/2020 cho đến 30/08/2020 có thể được tìm thấy ở đây.

Đúng một thế kỷ sau ngày khai sinh, Salzburger Festspiele đã trở thành một trong những liên hoan hàng đầu trên thế giới, chuyên về nhạc cổ điển và opera. Tính trung bình hàng năm, liên hoan Salzburg thu hút gần 240.000 du khách nhân dịp hè, trong đó có hai phần ba là người nước ngoài đến đây để tìm hiểu thêm về lịch sử của một thành phố cổ kính lâu đời, gắn liền với Mozart, vầng hào quang tuyệt vời để rồi tỏa sáng ra khắp thế giới.