Cảng Hoàng Gia, ổ cướp biển trụy lạc, tàn bạo của Jamaica

• James March
• BBC Travel

một giờ trước

Vào lúc 08:09 sáng ngày 20/1/2020, một sự kiện mà nhiều người Jamaica nghĩ rằng họ sẽ không bao giờ được chứng kiến, đã diễn ra.

Lần đầu tiên trong 40 năm, một du thuyền chở khách cập Cảng Hoàng Gia (Port Royal) lịch sử ở Kingston.

Chiếc cầu cảng nổi – dạng cầu phao – mới và hiện đại, bật mở chào đón 2.000 vị khách tươi cười đến thăm hòn đảo, và chiếc du thuyền Marella Discovery 2 khổng lồ khiến mọi thứ xung quanh trông trở nên nhỏ xíu khi đoàn người bước xuống.

Đó là khoảnh khắc tự hào với Kingston và người dân nơi đây, là sự kiện từng được bàn tán từ lâu nhưng chưa bao giờ trở thành hiện thực, phần lớn vì xung đột chính trị và sự thiếu phát triển ở Cảng Hoàng Gia.

Du thuyền cập bến đóng dấu son cho chương mới trong lịch sử sôi động của Cảng Hoàng Gia, một lịch sử nhiều người Jamaica biết nhưng hiếm khi nào được nhắc đến bên ngoài vùng biển nơi đây.

\’Thành phố tàn độc\’

Cảng Hoàng Gia là ngôi làng đánh cá khá yên tĩnh nằm ở cuối dải cát dài 29km kéo dài từ Kingston, nhưng hồi thế kỷ 17 nơi này nổi tiếng vì tình trạng tội phạm đến mức được mệnh danh là \”thành phố tàn độc nhất Trái Đất\”.

Vốn nằm dưới sự cai trị của đế quốc Tây Ban Nha hơn 150 năm vì vị trí chiến lược, Jamaica bị quân viễn chinh Anh tấn công vào năm 1655 và sau đó trở thành vùng đất thuộc địa, tạo nhiều lợi nhuận cho Anh.

Tuy nhiên, do thiếu nhân lực để bảo vệ hòn đảo, thị trưởng thời đó là Edward D\’Oyley buộc phải tuyển mộ cả hải tặc và tàu đánh thuê.

Điều này, cộng với tiền của thu được từ việc buôn nô lệ, đường và gỗ, khiến Cảng Hoàng Gia trở thành thiên đường mù của rượu cồn, tiền bạc và tình dục.

Nổi tiếng với khu phố gồm các ngôi nhà là quán bar hoặc nhà thổ, thị trấn nhanh chóng phát triển giàu có, và kiểu cách phàm tục cướp biển với lối sống trụy lạc, phóng túng đã trở thành huyền thoại nơi đây.

Nơi này thu hút những tên tuổi đi biển nổi tiếng thời đó như Thuyền trưởng Henry Morgan, những kẻ tấn công và cướp bóc nhiều cảng biển của đế quốc Tây Ban Nha có hệ thống phòng thủ kém trong vùng (bản thân Morgan cũng từng chỉ huy tấn công thành phố Panama City và Maracaibo), sau đó nhanh chóng tiêu xài hoang phí của cải với kiểu sống trụy lạc lố bịch.

\”Những tay cướp biển này có thể làm bất cứ gì họ muốn, vì họ được coi như người bảo vệ cho Jamaica. Chính quyền không có lựa chọn nào khác ngooài việc để mặc bọn họ,\” sử gia người địa phương Peter Gordon giải thích.

\”Thử tưởng tượng một thành phố nơi có rất nhiều vàng với những người đàn ông có nhân cách đáng ngờ, và có thể tự do làm bất cứ gì chúng thích. Nhà thổ, quán bar và nhà thờ có số lượng tương đương nhau, vì vậy bạn có thể tưởng tượng ra không khí ở Cảng Hoàng Gia thô lậu tới mức nào.\”

Tuy nhiên, vào ngày 7/6/1692, không khí và bản thân Cảng Hoàng Gia đã đổi thay vĩnh viễn. Một trận động đất xảy ra, làm hai ngàn người thiệt mạng và hủy diệt hầu hết thành phố. Cảng Hoàng Gia không bao giờ còn nguyên vẹn như cũ nữa.

\”Trận động đất đã phá hủy Cảng Hoàng Gia và một vùng rộng lớn khoảng 52 acres,\” Selvenious Walters, giám đốc kỹ thuật về khảo cổ học tại Quỹ Di sản Quốc gia Jamaica cho biết. \”Khoảng 2/3 bị phá hủy và chìm xuống cảng Kingston. Trận động đất đã phá hủy nhiều tòa nhà và rất nhiều người chết vì tường sập. Ước tính, hơn nửa dân số thiệt mạng.\”

Sự rùng rợn trong câu chuyện về Cảng Hoàng Gia khiến thế giới bên ngoài Jamaica cảm thấy câu chuyện thật đáng kinh ngạc.

Được bảo tồn nguyên vẹn

Tuy nhiên, tình trạng nguyên vẹn của di tích chìm dưới đáy biển của thành phố hải tặc khi xưa khiến khu vực này trở nên cực kỳ phi thường.

Dưới lòng nước sâu vài mét, trong tình trạng thiếu khí oxy, di tích bị nhấn chìm như một cỗ máy thời gian đưa người ta trở về với cuộc sống hồi thế kỷ thứ 17 của một thị trấn cảng thuộc địa.

\”Người ta tin rằng nơi đây là một trong những di sản dưới nước được bảo tồn tốt nhất ở phần này bán cầu,\” Walter giải thích. \”Và có lẽ đó là di sản duy nhất thuộc kiểu này ở phần này của thế giới. Vì vậy, bảo vệ và bảo tồn di sản quý giá này không chỉ quan trọng với Jamaica mà còn với cả thế giới.\”

\”Thành Pompeii trên vùng biển Caribbe\” này hiện đang trong quy trình xem xét để có tiềm năng được công nhận là Di sản Thế giới Unesco. Việc được trao danh hiệu đó sẽ được nơi đây, dẫu chưa được thế giới bên ngoài biết đến nhiều, nồng nhiệt đón nhận. Nhưng với câu chuyện đầy bê bối và những mối liên hệ với nghề buôn nô lệ, liệu có cảm xúc lẫn lộn nào với Cảng Hoàng Gia vào năm 2020 ở Jamaica?

\”Người dân ở Cảng Hoàng Gia luôn tự hào về di sản của họ,\” Gordon giải thích. \”Hầu hết dân cư ở Jamaica là người Châu Phi bị bắt làm nô lệ và đã phát triển thành những thương buôn chuyên nghiệp, và số người chuyên nghiệp nhất thực ra xuất thân từ nơi đây, Cảng Hoàng Gia này. Chúng tôi đã phát triển vượt thoát khỏi kiếp nô lệ, nhưng chúng tôi thực sự đã tạo ra một trong số những nghệ nhân lành nghề nhất từng có ở quốc gia này. Cảng Hoàng Gia đầy những người như vậy, là hậu duệ của họ, chúng tôi tự hào về thành quả của mình.\”

\”Đó là phần rất lớn trong quá trình trưởng thành ở Jamaica,\” Heather Pinnock, tổng giám đốc của Tập đoàn Phát triển Đô thị, một cơ quan chính phủ trông coi quá trình tái phát triển khu vực cho biết. \”Mỗi người đều học về câu chuyện của Cảng Hoàng Gia. Tôi nghĩ hầu hết trẻ em ở Jamaica đều đến Cảng Hoàng Gia, giống như nghi lễ vượt qua vậy.\”

Tương lai

\”Tôn vinh quá khứ, tầm nhìn tương lai\” là khẩu hiệu nằm ở trung tâm trang web dự án Cảng Hoàng Gia 2020. Và dù sự kiện du thuyền cập cảng là khoảnh khắc quan trọng, thị trấn này vẫn còn phải làm nhiều việc để trở thành \”điểm đến văn hóa, môi trường và di sản tầm thế giới\” mà dự án này hướng đến.

Vài con đường trong khu phố trầm lặng với một số quán bar, Cảng Hoàng Gia ngày nay chỉ là dư âm từ quá khứ điêu tàn.

Những bức tường hoen gỉ màu vàng cam và khẩu đại bác nhô ra từ Pháo đài Charles từ thời thuộc địa vẫn còn sức quyến rũ, trong khi nhà Giddy House duyên dáng, một di tích từ Trận Động Đất 1907 Kingston nằm ở góc nghiêng 45 độ, là một trong những điểm đến du lịch lạ lẫm ở vùng biển Caribbe.

Nhưng thị trấn hiện thời vẫn thiếu cơ sở vật chất để đón lượng du khách lớn mà du thuyền hứa hẹn sẽ đem đến.

Chính quyền Jamaica yêu cầu du khách phải có giấy phép đặc biệt mới có thể đi lặn biển để xem cận cảnh di tích thành phố chìm dưới đáy biển. Dù rằng việc này có thể sắp xếp được, nhưng thách thức đặt ra ở đây là làm sao để nơi đây trở thành điểm đến độc đáo, làm sống lại câu chuyện nổi tiếng về thị trấn khi xưa.

Tương lai bền vững của Cảng Hoàng Gia vẫn là một phần lớn trong công việc của Pinnock, và không chỉ có thành phố dưới biển là một phần của việc này.

\”Ta có lịch sử nhưng đồng thời chúng tôi tôn vinh sự đa dạng và thực sự nhìn về tương lai,\” bà giải thích. \”Toàn bộ khu vực này được chỉ định là khu vực nhạy cảm về môi trường, vì vậy phải thực hiện rất nhiều thứ. Việc này đòi hỏi nhiều suy nghĩ và kế hoạch cẩn trọng.\”

Cảng Hoàng Gia là nơi sinh sống của nhiều rặng san hô mỏng manh và những sinh vật biển bị đe dọa, mục tiêu phát triển bền vững của nơi đây bao gồm giảm thiểu chất thải ra biển, chấm dứt ngành đánh bắt phụ trộn dẫn đến tình trạng đánh bắt cá quá mức và giảm tình trạng axit hóa đại dương. Những mục tiêu đầy tham vọng đó hi vọng có thể đạt được vào năm 2030, một phần trong định hướng quốc gia bền vững, vì vậy từ giờ đến đó sẽ còn phải một thời gian trước khi ai đó có thể phán xét thành công của nơi này.

Thành phố chìm sống chung với rặng san hô, và người ta hy vọng du khách sẽ tương tác với di tích bị nhấn chìm trong một phần hành trình lịch sử được đề xuất sẽ gồm có bảo tàng, triển lãm tương tác và các khu vực đào xới khảo cổ.

Dù dịch Covid-19 đồng nghĩa với tình trạng lượng khách du lịch trong năm 2020 sẽ thấp, nhưng sự phát triển vẫn đang tiếp tục.

Và với sự hứa hẹn của du thuyền đến trong năm 2021, nhiều du khách sẽ dần biết về câu chuyện thú vị của nơi này, và vẫn còn cơ hội để Cảng Hoàng Gia thể hiện mình trên bản đồ. Một cơ hội đã được chờ đợi từ lâu.