Giấc mơ Mỹ và Lá cờ chói lọi ánh sao

• Clemency Burton-Hill
• BBC Culture

8 tháng 11 2020

Vào một đêm mưa ngày 13/9/1814, một luật sư người Mỹ 35 tuổi có tên là Frances Scott Key nhìn quân Anh nã pháo liên hồi vào pháo đài McHenry ở Cảng Baltimore. Cuộc chiến năm 1812 đã kéo dài suốt 18 tháng và luật sư Key đang đàm phán để phóng thích một tù binh Mỹ.

Lo ngại rằng ông đã biết quá nhiều, quân Anh đã giữ ông trên tàu nằm cách bờ biển tám dặm. Khi màn đêm buông xuống, ông nhìn thấy bầu trời chuyển sang màu đỏ và trước quy mô của cuộc tấn công, ông tin rằng quân Anh sẽ chiến thắng.

\”Dường như lòng đất mở ra để thổi đi những loạt đạn pháo trong màn lửa và lưu huỳnh,\” ông kể lại. Nhưng khi khói tan vào lúc những tia nắng đầu tiên của bình minh ló dạng, trong sự sững sờ và thở phào nhẹ nhõm, Key thấy lá cờ Mỹ, chứ không phải cờ Anh giương lên trên pháo đài.

Ngập tràn cảm xúc

Theo Viện Smithsonian, nơi lưu giữ nhiều hiện vật lịch sử vô giá, thì trong lòng Key tràn ngập cảm xúc trước những gì ông chứng kiến nên ông đã viết thành thơ.

Ông đã đưa bài thơ ông viết cho anh rể, Joseph H Nicholson, tư lệnh một đơn vị dân quân ở Fort McHenry, xem, và ông này đã nhận xét rằng lời thơ hài hòa hoàn hảo với một giai điệu ngắn rất được ưa chuộng của nước Anh do nhạc sỹ John Stafford Smith sáng tác vào năm 1775.

Bài hát Anacreontic Song, hay còn gọi là Anacreon in Heaven, được viết cho một câu lạc bộ của giới thượng lưu ở London nhưng vào đầu thế kỷ 19 nó đã vượt Đại Tây Dương và trở nên nổi tiếng ở Mỹ.

Ấn tượng mạnh mẽ với bài thơ của Key, Nicholson đã đem nó đến một nhà in ở Baltimore và phát hành dưới tên Đơn vị phòng vệ Fort M\’Henry và ghi giai điệu mà lời thơ này nên được phổ nhạc hát theo.

Báo The Baltimore Patriot cho in lại và chỉ trong vòng có vài tuần, bài hát The Star-Spangled Banner (\”Lá cờ chói lọi ánh sao\”), cái tên mà nó nhanh chóng được biết đến, đã xuất hiện trên nhiều ấn phẩm trên khắp đất nước và khiến lời hát của Key cũng như lá cờ mà lời thơ tôn vinh vốn không lâu sau đã trở thành lịch sử, đã trở nên bất tử.

Lời ca lay động tâm hồn

Được hải quân sử dụng vào năm 1889, bài hát đã được Puccini trích lại trong vở opera của ông có tựa đề Madame Butterfly.

Vào đầu thế kỷ 20, sức hút của bài hát dường như không gì có thể cưỡng lại được. Nó được ưa thích đến mức cho đến năm 1916 đã có hàng chục bản khác nhau và Tổng thống Woodrow Wilson đã yêu cầu Bộ Giáo dục Hoa Kỳ đưa ra bản chính thức.

Cơ quan này đã nhờ sự giúp đỡ của năm nhạc sỹ: Walter Damrosch, Will Earheart, Arnold J Gantvoort, Oscar Sonneck và John Philip Sousa. Buổi trình diễn đầu tiên của bản đã được chuẩn hóa diễn ra ở Carnegie Hall vào tháng 12/1917.

Tuy nhiên, phải cho đến ngày 3/2/1931 bài hát The Star-Spangled Banner mới chính thức trở thành quốc ca của Hoa Kỳ, theo một đạo luật của Quốc hội do Tổng thống Herbert Hoover ký.

Thời gian ra đời chính thức của Quốc ca Mỹ tương đối muộn có lẽ là ngạc nhiên đối với những ai nghĩ rằng nó có từ rất lâu trong lịch sử, nhưng sự thiếu hiểu hiểu biết này thể hiện một xu thế lớn hơn.

\”Nhiều người Mỹ không biết rằng có rất nhiều những thứ mà chúng ta cho là nền tảng của Hoa Kỳ thật ra bắt nguồn từ những năm 1920 và thời kỳ Đại Suy thoái,\” Sarah Churchwell, giáo sư văn chương Mỹ tại Đại học Đông Anglia và là tác giả của cuốn sách được ca ngợi rộng rãi Careless People, nói.

\”Khi F Scott Fitzgerald – một người họ hàng xa của Frances Scott Key – đang bắt đầu nghĩ về cuốn tiểu thuyết The Great Gatsby vào năm 1922, năm mà ông lấy bối cảnh cho cuốn tiểu thuyết này thì nước Mỹ vẫn đang tranh luận có nên có một bài quốc ca hay không\”.

Giấc mơ Mỹ

Mặc dù The Star-Spangled Banner là ứng cử viên hàng đầu, Churchwell chỉ ra rằng nó đã bị một số người phản đối dữ dội.

Vào ngày 11/6 năm 1922, nhà khoa học Augusta Emma Stetson, người xây dựng nhà thờ First Christian Science tại Công viên Trung tâm New York đã đăng một quảng cáo lớn ấn tượng trên tờ New York Tribune với tiêu đề: \”The Star-Spangled Banner không bao giờ trở thành Quốc ca của chúng ta\”.

Đoạn quảng cáo này đã nói về \’những giai điệu bạo lực, không thể hát được vốn không bao giờ diễn đạt được những lý tưởng nền tảng của đất nước chúng ta\’. (Không chỉ bởi phần nhạc không phải do người Mỹ sáng tác mà tệ hơn nữa nó là giai điệu của một bài hát thô tục, đầy nhục dục của những người uống rượu, Churchwell cho biết).

\”Sẽ không bao giờ Quốc hội hợp pháp hóa một bản quốc ca vốn xuất phát từ những phẩm chất thấp nhất của tình cảm con người,\” đoạn quảng cáo nói.

Quốc hội lại nghĩ khác. \”The Star-Spangled Banner đã trở thành quốc ca Mỹ vào năm 1931, hai năm sau khi thị trường chứng khoán sụp đổ, khi người Mỹ cần sự khôi phục niềm tin,\” Churchwell nói.

Bà cũng chỉ ra rằng chính trong năm này khẩu hiệu \’Giấc mơ Mỹ\’ đã trở thành câu cửa miệng nổi tiếng của nước Mỹ nhờ vào một cuốn sách có tựa đề Epic of America của James Truslow Adams.

\”Nhìn chung, tôi nghĩ người Mỹ được khuyến khích nghĩ rằng tất cả những gì về đất nước chúng tôi kéo dài từ rất lâu và vượt qua cả lịch sử. Đó là khía cạnh chính của Giấc mơ Mỹ và chính là điều mà Fitzgerald muốn nhắc đến trong Gatsby – ý tưởng rằng chúng tôi luôn bị lôi cuốn về lịch sử của mình mà chúng tôi không hiểu được nó.\”

Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Culture.

Bài đăng tháng 8/2015 trên phiên bản cũ của BBC News Tiếng Việt.