Sanna Marin: Thủ tướng Phần Lan nói người chuyển giới có \’quyền tự nhận diện\’

• Megha Mohan và Yousef Eldin
• BBC Thế giới Vụ

9 giờ trước

Một năm sẽ sớm trôi qua kể từ khi chính phủ liên minh mới của Phần Lan do 5 phụ nữ lãnh đạo bắt đầu hoạt động. Chính phủ này đã đối phó hiệu quả với đại dịch virus corona, đồng thời soạn thảo một Chương trình Bình đẳng đầy tham vọng – một chương trình tuyên bố rằng mọi người đều có quyền xác định giới tính của mình.

Từ văn phòng thủ tướng đi bộ chưa đến 200m là đến Hạ viện, nơi Thủ tướng Sanna Marin chuẩn bị chủ trì cuộc họp về Chương trình Bình đẳng đặc trưng của chính phủ.

Bà ấy đang không trong tâm trạng muốn tán gẫu, nhưng ai muốn làm thế vào tuần đầu tiên trở lại làm việc sau tuần trăng mật? Kỳ nghỉ ngắn ngày tại một địa điểm không được tiết lộ ở Phần Lan sau một đám cưới bất ngờ vào tháng 8 với người cha của đứa con bé bỏng của bà, được sắp xếp nhanh chóng trong bối cảnh đại dịch toàn cầu.

Một bức ảnh của Sanna Marin, trong chiếc váy cưới sa tanh dài tay thời trang cao cấp của Phần Lan, ôm lấy chồng Markus Raikkonen, một cựu cầu thủ bóng đá chuyên nghiệp và người bạn đời của bà trong 16 năm, là một bài đăng bất ngờ trên tài khoản Instagram cá nhân và năng động của bà. Trước đó, bà đã chia sẻ một bức ảnh đang cho cô cho con gái Emma bú sữa mẹ.

Bức ảnh của Sanna Marin được chia sẻ nhanh chóng bởi các biên tập viên chính trị và blogger thời trang, bởi những người có chương trình phát thanh lẫn học sinh trung học – bức ảnh thứ hai của Sanna Marin trong vòng chưa đầy một năm đã gây tác động tức thì.

Khoảng hơn chục phóng viên đang chờ trên bậc thềm của Tòa nhà ở Phần Lan, một tòa nhà thời Phục hưng, nơi chính phủ liên minh họp sau những cánh cửa đóng kín.

\”Tôi không chuẩn bị những gì tôi nói với họ,\” Sanna Marin nói khi bà đến gần họ, nữ vệ sĩ của bà đi phía sau. \”Họ có thể hỏi tôi bất cứ điều gì và tôi sẽ thành thật trả lời.\”

Có lẽ sẽ có rất nhiều câu hỏi về cuộc sống cá nhân của bà trong tuần này?

\”Không. Họ muốn biết về các vấn đề, chúng ta còn rất nhiều chuyện đang diễn ra,\” bà trả lời chắc nịch. \”Có lẽ họ sẽ hỏi vào phút cuối.\”

Một số phóng viên đeo khẩu trang, một số ít cầm microphone có thể kéo dài. Tất cả bật dậy chú ý khi bà đi lên phía bên kia của những bậc thang được buộc dây để đối mặt với họ.

Bà là chính trị gia đầu tiên đến cuộc họp, và bà đoán đúng – truyền thông Phần Lan hỏi bà về các vấn đề.

Và bốn giờ sau, sau cuộc họp báo, bà dừng lại bên ngoài để nói chuyện với họ một lần nữa.

Bà là chính trị gia cuối cùng ra về.

Bức ảnh đầu tiên của Sanna Marin được lan truyền rộng rãi được chụp trước đó hơn 200 ngày, vào tháng 12 năm 2019, vào ngày đầu tiên bà nhậm chức. Với tư cách là thủ tướng mới và trẻ nhất từ trước đến nay của Phần Lan, bà Sanna Marin, khi đó 34 tuổi, đứng cười rất tươi, bên cạnh các chính trị gia khác, những người sẽ lãnh đạo chính phủ liên minh trung tả của bà.

Đứng trên bục sân khấu cùng nội các của mình, bà nói với đông đảo các nhiếp ảnh gia rằng bà đại diện cho một thế hệ trẻ và hoan nghênh sự chú ý của giới truyền thông quốc tế. Đó là cơ hội để cho thế giới thấy \”người Phần Lan chúng tôi là ai\”.

Thông điệp đến với những người nằm ngoài giới chính trị truyền thống.

Tay guitar Tom Morello của Rage Against the Machine đã đăng một bức ảnh của liên minh trên trang Instagram của mình, ghi chú Sanna Marin là một người hâm mộ ban nhạc rock người Mỹ của anh. Bà ấy đã xác nhận điều này theo kiểu của thế hệ millennials, bằng cách \’\’thích\’\’ bài đăng của anh ấy.

Tựa đề các bài báo tự nói lên hết.

\”Chủ nghĩa nữ quyền đã đến Phần Lan\”

\”Quốc hội Phần Lan: Tiên phong về bình đẳng giới\”

\”Phụ nữ nắm quyền: những gì chúng ta đã chờ đợi\”

Cũng có những meme phân biệt giới tính, mô tả những người phụ nữ đưa ra quyết định khi cùng nhau tắm trong phòng tắm hơi.

Theo nhiều cách, thì sân khấu đã được thiết lập cho một liên minh như vậy. Nếu bất kỳ quốc gia nào trở thành nơi không tưởng về nữ quyền thì đó là Phần Lan.

Danh sách 100 Phụ nữ của BBC

Sanna Marin là một trong những phụ nữ truyền cảm hứng và có ảnh hưởng nhất của BBC năm 2020.

Năm 1906, Phần Lan trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới trao toàn quyền bầu cử và quyền đại biểu cho phụ nữ, một kỳ tích mà hầu hết các quốc gia phương Tây khác không đạt được mãi đến sau Thế chiến thứ Nhất.

Năm sau, 19 phụ nữ được bầu vào quốc hội. Và vào năm 2000, Phần Lan đã bầu nữ tổng thống đầu tiên, Tarja Halonen. Một nữ thủ tướng, Anneli Jaatteenmaki tiếp theo vào năm 2003.

Vào cuối năm 2019, và sau khi có thêm một nữ thủ tướng, Marin được Đảng Dân chủ Xã hội trung tả của bà chọn để tiếp quản từ Thủ tướng Antti Rinne, sau những chỉ trích về việc ông xử lý một cuộc đình công của nhân viên bưu điện.

Việc bổ nhiệm đã biến bà trở thành nhà lãnh đạo trẻ nhất của đất nước, và không ai có thể đoán trước được điều gì đang chờ đợi bà.

Gần ba tháng kể từ ngày 11/3, Tổ chức Y tế Thế giới tuyên bố sự bùng phát của Covid-19 là một đại dịch. Nhưng nội các của Marin đã sẵn sàng khi virus đến.

Đến ngày 16/3, Phần Lan không chỉ hạn chế các hoạt động đi lại mà còn kích hoạt Đạo luật Quyền hạn Khẩn cấp, được sử dụng lần cuối trong Thế chiến thứ Hai, trao cho chính phủ quyền điều tiết tiền lương và yêu cầu \”bố trí nhân lực bắt buộc để mua lao động\”. Động thái này đã bị chỉ trích trên các phương tiện truyền thông, nhưng các cuộc thăm dò cho thấy công chúng ủng hộ đạo luật này.

Một chỉ thị rõ ràng đã được đưa ra cho người dân Phần Lan: hãy ở nhà nếu có thể. Mỗi cá nhân có các triệu chứng nhẹ được khuyến khích đi xét nghiệm và các cuộc họp trực tuyến thường xuyên được thiết lập giữa các phòng thí nghiệm, bác sĩ và phòng khám để phối hợp lập kế hoạch.

Bà Sanna Marin được ca ngợi và xếp cùng hàng với các nguyên thủ của Đài Loan, Đức và New Zealand, khiến một số người đặt câu hỏi liệu các nhà lãnh đạo nữ có xử lý khủng hoảng tốt hơn hay không.

\”Có những quốc gia do nam giới lãnh đạo cũng đã làm rất tốt.\” Bà Sanna Marin nói với BBC. \’\’Vì vậy, tôi không nghĩ đó là vấn đề dựa trên giới tính. Tôi nghĩ chúng ta nên tập trung hơn vào những gì mà các quốc gia làm tốt đã rút tỉa được.\”

Phần Lan, với dân số 5,5 triệu người, chỉ có hơn 370 người chết, tỷ lệ khoảng 60 người chết trên mỗi triệu dân.

Tỷ lệ tử vong ở Anh cao hơn gấp 10 lần.

Sanna Marin nói: \”Tôi nghĩ một vài điều chúng ta học được ở Phần Lan là lắng nghe các nhà khoa học để sử dụng tất cả kiến thức có được và đưa ra quyết định táo bạo khi không chắc chắn – tôi nghĩ điều đó cũng rất quan trọng.\’\’

\”Chúng ta có một xã hội dựa trên lòng tin. Người dân tin tưởng chính phủ, họ tin tưởng trật tự dân chủ.\”

Liên minh phải đối mặt với một thời điểm khó khăn khác khi phó thủ tướng kiêm lãnh đạo Đảng Trung tâm, Katri Kulmuni – ở tuổi 33, người trẻ nhất trong số bốn đối tác trong liên minh của Sanna Marin – từ chức, do một vụ bê bối chi tiêu. Vào tháng 9, Katri Kulmuni được thay thế bởi một người phụ nữ khác, Annika Saarikko.

Về mặt công khai, liên minh tỏ ra thống nhất, nhưng cũng có những bất đồng riêng.

\”Không đảng nào có thể chỉ theo cách riêng của mình\”, Bộ trưởng Bộ Giáo dục kiêm lãnh đạo Liên minh Cánh tả, Li Andersson, 33 tuổi, nói.

\”Đôi khi có những loại căng thẳng liên quan đến việc thỏa hiệp sau cánh cửa đóng kín. Tôi nghĩ một số người có khuynh hướng nói rằng bởi vì bạn là phụ nữ, bạn sẽ đưa ra một loại chính sách nhất định, hoặc là bạn sẽ dễ dàng đồng ý hơn khi đều là phụ nữ, v.v. Và điều này không nhất phải như vậy.\’\’

Ở tuổi thiếu niên, Marin không thể tưởng tượng được một tương lai nơi bà sống ở Kesaranta cùng chồng và Emma, cô con gái hai tuổi của họ.

\”Chính trị gia và chính trị dường như rất xa vời. Một thế giới hoàn toàn khác với nơi tôi sống\”, bà nói.

\”Giống như nhiều người Phần Lan khác, gia đình tôi chứa đầy những câu chuyện buồn\”, bà viết trên blog cá nhân năm 2016.

Bà lớn lên tại một thị trấn nhỏ ở phía tây nam Phần Lan có tên là Pirkkala, do mẹ và bạn gái của mẹ nuôi dưỡng. Bà nói đó là một \”gia đình cầu vồng\”, nhưng phải chịu áp lực tài chính liên tục. Sau khi mẹ bà, người lớn lên trong trại trẻ mồ côi, ly hôn với người cha nghiện rượu, bà sống nhờ trợ cấp. Từ khi còn trẻ, Sanna Marin đã làm việc, chủ yếu là các công việc bán lẻ.

\”Như nhiều người Phần Lan khác, gia đình tôi mang đầy những câu chuyện buồn\”, bà viết trên blog cá nhân vào năm 2016.

Không có dấu hiệu từ sớm nào về tiềm năng. Giáo viên của bà, Pasi Kervinen, tại Trường Trung học Pirkkala, gọi bà là \”một học sinh trung bình\”, dù khi ở tuổi 15, bà là người đã yêu cầu làm thêm bài tập về nhà để cải thiện điểm của mình.

Hồi chuông cảnh tỉnh về chính trị của bản thân- cách bà gọi, rung lên ở độ tuổi 20, khi bà bắt đầu nghĩ có thể cải thiện không chỉ hoàn cảnh của chính mình mà còn của những người khác xung quanh.

Đây là động lực phía sau Chương trình Bình đẳng của chính phủ Marin, bao gồm các chính sách khuyến khích các bậc cha mẹ chia sẻ trách nhiệm chăm sóc một cách bình đẳng, ngăn bạo lực gia đình, thu hẹp khoảng cách lương dựa trên giới tính và cải thiện kết quả giáo dục cho trẻ em trong các gia đình nghèo hơn và gia đình nhập cư.

Ngoài ra còn có kế hoạch cải cách về Đạo luật Chuyển giới, một đạo luật hiện yêu cầu những người kiếm tìm sự công nhận giới tính một cách hợp pháp phải trải qua nhiều năm kiểm tra sức khỏe tâm thần và, họ phải triệu sản trừ khi bị vô sinh.

\”Ai cũng nên có quyền nhận dạng giới tính của bản thân. Và chương trình ủng hộ điều này\”, Sanna Marin nói.

Bà có xem phụ nữ chuyển giới là phụ nữ không?

\”Xác định giới tính của mọi người không phải là việc của tôi,\” bà nói một cách kiên định. \”Việc của mỗi người là định danh chính bản thân mình. Không có chỗ cho tôi nói về điều đó.\”

Bà có thể là nhà lãnh đạo chính phủ duy nhất công khai quan điểm như vậy về việc tự xác định giới tính.

Các nhà vận động cho quyền của người chuyển giới đã vận động hành lang trong nhiều năm để cải cách Đạo luật Chuyển giới \”tụt hậu\”, và một số người nói rằng họ vẫn nghi ngờ liệu chính phủ này có đạt được điều đó.

Nhà hoạt động Kasper Kivisto, người đã gặp liên minh để cho lời khuyên, cho biết tất cả các chính phủ trước đây đã cố gắng thay đổi luật đều phải lùi bước dưới những áp lực đầy bảo thủ.

Ông nói: \”Chúng tôi có nữ lãnh đạo trẻ nhất của đất nước, nhưng đó chỉ là một dấu hiệu. \”Cần phải có sự hỗ trợ của hệ thống phía sau trước khi điều này thực sự tạo ra sự khác biệt.\”

Nhưng lần này cả 5 đảng trong liên minh đều ủng hộ cải cách và một dự luật sẽ được trình quốc hội vào năm sau.

Sanna Marin nói: \”Phần Lan sẽ có chính phủ liên minh vĩnh viễn. Vì vậy, chúng tôi đã quen với việc cố gắng trong việc đạt được các thỏa hiệp và tìm kiếm sự đồng thuận giữa các hệ tư tưởng và đảng phái khác nhau\”. \”Tôi nghĩ đây là một thế mạnh nhưng không phải lúc nào nó cũng là cách nhanh nhất để hoàn thành công việc\”.

Vào tháng 4, cách xử lý đại dịch của Marin đã giúp bà đạt được tỷ lệ chấp thuận là 85%, mặc dù bà ấy nói rằng bà không nhìn vào các cuộc thăm dò.

Nhưng cũng đã có những chỉ trích.

Trong các cuộc biểu tình toàn cầu về vấn đề Black Lives Matter, một số người Phần Lan da đen chỉ ra trên phương tiện truyền thông xã hội rằng Kế hoạch Bình đẳng, trong khi nhằm giải quyết các hình thức bất bình đẳng khác nhau, thất bại trong việc nhìn nhận rằng người hứng chịu các bất bình này hầu hết có xu hướng là người da màu.

Một báo cáo năm 2019 từ Hội đồng châu Âu cho thấy 63% người gốc Phi thường xuyên bị quấy rối vì chủng tộc ở Phần Lan – đây là tỷ lệ cao nhất ở châu Âu.

Và hiện thời, chỉ có duy nhất một nữ nghị sĩ da màu trong quốc hội Phần Lan là Bella Forsgren.

Maria Ohisalo, nhà lãnh đạo 35 tuổi của Đảng Liên hiệp Xanh Phần Lan nói rằng bà đồng ý với những người cho rằng chính phủ cần phải làm nhiều hơn nữa để khuyến khích sự đa dạng trong đời sống cộng đồng.

\”Cuối cùng thì năm phụ nữ da trắng có học thức không phải là đại diện cho lắm. Nếu chúng ta thực sự nhìn vào sự bình đẳng ở đây, điều này vẫn chưa thể hiện\”, bà nói.

Sanna Marin nói: \”Tất nhiên xuất thân của chúng ta vẫn ảnh hưởng đến những khả năng mà chúng ta đạt trong cuộc sống và điều này không nên được xem là đúng đắn.\”

Nhưng sửa chữa việc này không chỉ là công việc của bà, mà là của tất cả người Phần Lan, bà nói và khẳng định rằng Chương trình Bình đẳng sẽ giúp cải thiện vị trí của các nhóm thiểu số chủng tộc.

\”Tất cả chúng ta phải tập trung vào việc làm thế nào có thể biến chương trình trở thành hiện thực\”, bà nói. \”Vì vậy, đây là nhiệm vụ của tôi với tư cách là thủ tướng.\”

Danh sách 100 Phụ nữ của BBCvinh danh 100 phụ nữ có ảnh hưởng và truyền cảm hứng trên khắp thế giới hàng năm và kể những câu chuyện của họ. Theo dõi chúng tôi trên Instagram, Facebook và tham gia cuộc hội thoại, sử dụng hashtag #BBC100Women.