Hồng Kông ‘Thanh lọc’ giáo dục: xóa lịch sử, bịt miệng các giáo viên và viết lại sách

December 28, 2020

Là một giáo viên, tôi rất xấu hổ vì vào lúc nguy cấp, tôi đã không có mặt để bảo vệ học sinh của mình

Giáo viên dạy nghệ thuật của trường trung học không thể ra tuyến đầu phản đối, nhưng ông ấy đã lấy cảm hứng từ các cuộc tuần hành ủng hộ dân chủ và mở ra thương hiệu lật đổ của riêng mình: phim hoạt hình.

Wong vẽ một cảnh sát đang quét một người biểu tình đẫm máu  vào dưới tấm thảm có hình quốc kỳ Trung Quốc. Một bản phác thảo khác có chú thích “Giờ ăn trưa” mô tả các món ăn nhẹ phổ biến – bánh tart trứng và bánh mì nướng kiểu Pháp – bên cạnh một hộp hơi cay. Wong đã ghi lại nỗi tuyệt vọng không ngừng bao trùm người Hồng Kông sau các cuộc biểu tình mỗi đêm với hình ảnh của một người đàn ông đang nằm trên giường và khóc khi ngủ.

Wong nhìn ở đâu cũng thấy Trung Quốc thắt chặt các quyền tự do đã biến Hồng Kông trở thành một thành phố không hề nao núng với những toà nhà kính cao chót vót, nền chính trị náo nhiệt và thương mại nhanh nhạy. Wong đã vẽ chi tiết những gì đang mất, chia sẻ công việc của mình trên mạng xã hội với bút danh @vawongsir. Wong nghĩ rằng danh tính của mình đã được an toàn. Nhưng sau đó có đơn nặc danh gửi đến Phòng Giáo dục tố cáo rằng anh đã “xuất bản những hình ảnh minh họa không phù hợp trực tuyến.”

Wong cuối cùng đã bị mất việc làm.

“Tôi cảm thấy bất lực,” anh nói.

Đàn áp chính trị

Với việc Trung Quốc thắt chặt kiểm soát ở Hồng Kông, bao gồm cả việc thông qua luật an ninh quốc gia mới , các nhà hoạt động ủng hộ dân chủ, chính trị gia, nhà báo và những người khác của lãnh thổ này đang phải đối mặt với một Đảng Cộng sản quyết tâm dẹp tan bất đồng. Có lẽ mối đe dọa lớn nhất từ cuộc thanh trừng mới này – một cuộc thanh trừng sẽ ảnh hưởng đến các thế hệ mai sau – là áp lực ngày càng tăng đối với các trường học và giáo viên về những gì cần đặt trong tâm trí học sinh. Cả các nhà hoạt động và quan chức đều biết rằng linh hồn của một quốc gia được chưng lọc trong lớp học; lịch sử có thể bị xóa với sự im lặng của giáo viên và viết lại sách giáo khoa.

Ip Kin-yuen, một nhà lập pháp ủng hộ dân chủ đại diện cho ngành giáo dục, là phó chủ tịch của Hiệp hội giáo viên chuyên nghiệp Hồng Kông cho biết: “Họ đang biến giáo dục thành công cụ để kiểm soát tư tưởng ở Hồng Kông. “Có rất nhiều trường hợp giáo viên bị oan sai, đối mặt với những cáo buộc thái quá. Tôi sẽ xem đó là cuộc đàn áp chính trị ”.

Hồng Kông đang được chế tạo lại trước cả thế giới. Nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình đang tận dụng sức mạnh kinh tế của đất nước mình và mối quan tâm của hành tinh với virus corona để kiềm chế tham vọng dân chủ của Hồng Kông. Ông Tập muốn đưa vùng lãnh thổ thách thức này vào viễn kiến thống nhất quốc gia, ngay cả khi Trung Quốc phải đối mặt với thất bại ngoại giao, đáng chú ý nhất là từ chính quyền Trump, vốn đã tiến gần hơn đến một cuộc Chiến tranh Lạnh mới với Bắc Kinh trong một thời điểm đầy rẫy sự giám sát công nghệ cao, thay đổi chuỗi cung ứng và tầm vóc của một nhà lãnh đạo toàn cầu đang sa sút của Mỹ.

Hồng Kong với 7 triệu dân này là trung tâm của cuộc cạnh tranh cường quốc – nơi Trung Quốc nhìn thấy tương lai của họ và phương Tây có nguy cơ mất đi mối liên hệ quan trọng ở Vành đai Thái Bình Dương – sẽ quyết định số phận của những giáo viên như Wong, 30 tuổi, người quá sợ hãi trả thù nên đã không cho biết tên họ của mình. Khi một sự lột xác độc đoán bén rễ, Wong và nhiều người khác cảm thấy họ không có chỗ trong lớp học.

Không rõ có bao nhiêu giáo viên đã bị kỷ luật hoặc buông bỏ chính kiến của họ. Cục Giáo dục cho biết họ đã nhận được 222 đơn khiếu nại về hành vi sai trái của giáo viên trong khoảng thời gian 12 tháng cho đến cuối tháng Sáu. Trong số đó, 117 người có bằng chứng, dẫn đến bị khiển trách hoặc cảnh cáo gần một nửa. Một nửa còn lại đang được xem xét. Văn phòng từ chối tiết lộ bản chất của các tố cáo.

“Thanh lọc môi trường giảng dạy”

Wong là một trong những  tố cáo đó. Nhiều tháng sau khi hình biếm hoạ của Wong xuất hiện trên mạng xã hội, các quan chức tại trường cấp 2 của Wong, được coi là một trong những trường tốt nhất trong Hồng Kong, đã yêu cầu biết liệu Wong có đang sử dụng tài khoản hay không. Họ dò hỏi Wong về quan điểm chính trị của anh. Wong đã tham vẫn luật sư và nhà trường đã ngưng lại.

Nhiều tháng trôi qua mà không có giải pháp. Wong tiếp tục dạy nhóm 10 học sinh của mình, những người biết anh đứng sau các bức vẽ nhưng không hề đề cập đến. Sau đó, vào ngày cuối cùng của tháng 6, vài giờ trước khi luật an ninh quốc gia  được ban hành nhằm phá bỏ các quyền tự do dân chủ của Hồng Kông, Wong bị triệu tập đến văn phòng hiệu trưởng. Wong được cho biết nhà trường không còn đủ nguồn lực để gia hạn hợp đồng với anh.

Thất vọng và không thể cố gắng tiếp tục, Wong về nhà vào đêm hôm đó và đăng lại bức vẽ của một giáo viên với bàn tay bịt chặt miệng. Trên bảng đen đằng sau giáo viên có dòng chữ, “Tạm biệt, các học sinh.”

“Điều đáng tiếc nhất là mất đi học trò của mình. Họ luôn là ưu tiên hàng đầu của tôi, ”Wong nói, vẫn mặc cảm tội lỗi vì đã không biểu tình sớm hơn cùng với các học sinh của mình, kể cả một người đã bị bắt vì biểu tình.

“Tại sao đây là trách nhiệm của họ?” Wong hỏi. “Tại sao họ phải gánh lấy gánh nặng này và bị đàn áp vì đã lên tiếng chống lại sự bất công khi đáng lẽ họ có thể chơi bóng rổ hoặc trò chơi điện tử và ăn cá viên và siu mai? Là một giáo viên, tôi rất xấu hổ vì vào lúc nguy cấp, tôi đã không có mặt để bảo vệ học sinh của mình ”.

Wong, vẫn thất nghiệp, đã rất cố gắng giữ việc để trả tiền thuốc men cho người mẹ ốm yếu của mình, đến nỗi anh ấy đã đề nghị làm việc với một nửa mức lương 46.000 USD. Trường học đã từ chối, và Wong không còn cách nào.

Wong không đơn độc. Vào tháng 6, hợp đồng giáo viên dạy nhạc của trường trung học cơ sở không được gia hạn sau khi cô không ngăn cản học sinh biểu diễn một bài hát phản đối trong các kỳ thi giữa kỳ.

Một giáo viên khác tại Trường Nữ sinh Diocesan danh tiếng cũng bị từ chối hợp đồng mới sau khi ông bị nhà trường điều tra vì vai trò của ông trong các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ. Người hướng dẫn nghiên cứu tự do đã bị mù một phần sau khi được cho là bị cảnh sát bắn trúng đạn khi tham gia một cuộc biểu tình vào năm ngoái.

Các nhà giáo dục nói rằng họ làm việc dưới một không khí  sợ hãi, phải chịu sự phàn nàn tùy tiện từ những kẻ lén lút kiểm soát lớp học. Một nhà lập pháp đề nghị lắp đặt camera giám sát ở mọi trường học để giám sát giáo viên diễn ngôn của họ có cấu thành hành vi lật đổ nhà nước hay không.

Hai giáo sư đại học nổi tiếng với hoạt động chính trị, Benny Tai và Shiu Ka-chun, nói rằng trưởng học của họ đã bị áp lực phải sa thải họ vào tháng Bảy. Sau đó, Văn phòng Liên lạc của Trung Quốc tại Hồng Kông đã ca ngợi việc chấm dứt hợp đồng này là “sự thanh lọc môi trường giảng dạy”.

Những con dê tế thần

Tác hại đối với danh tiếng của Hồng Kông về tự do giáo dục đã diễn ra nhanh chóng, với các hiệp hội học thuật trên khắp thế giới loại bỏ Hồng Kông ra khỏi các hội nghị và hội thảo trong tương lai.

Sự chuyển đổi mạnh mẽ của Hồng Kông từ một xã hội chủ yếu tự do sang một xã hội giống với đại lục được kiểm soát chặt chẽ hơn dự kiến sẽ diễn ra hoàn toàn cho đến năm 2047 – kết thúc của thời kỳ 50 năm kể từ khi Anh trao trả lãnh thổ cho Trung Quốc vào năm 1997 theo diện đặc biệt sự sắp xếp được gọi là “một quốc gia, hai hệ thống” được cho là đảm bảo cho Hồng Kông một mức độ tự chủ cao.

Nhưng sự sắp xếp ngày càng trở nên không phù hợp với một Trung Quốc được Tập khích lệ. Tham vọng lớn của chủ tịch về một đất nước Trung Quốc trẻ hóa không thể đáp ứng những thách thức đối với chính quyền của Bắc Kinh từ một thuộc địa cũ của châu Âu ngay trước ngưỡng cửa của Trung Quốc. Đối đầu với Hoa Kỳ dưới thời Tổng thống Trump chỉ càng đẩy nhanh sự thay đổi.

Luật an ninh quốc gia – đe dọa những người vi phạm phải ngồi tù chung thân vì các hành vi ly khai, lật đổ, khủng bố và thông đồng với các thế lực nước ngoài – nhắm vào bất kỳ ai chống lại ý muốn của ĐCSTQ.

Luật đã được sử dụng để bắt giữ những người chỉ trích chính phủ như ông trùm truyền thông Jimmy Lai và các con trai của ông, và loại các ứng cử viên đối lập khỏi các cuộc bầu cử lập pháp. Hiệu ứng lạnh lùng  đã dẫn đến việc hủy bỏ một chiến dịch cầu nguyện cho dân chủ của một nhóm Công giáo địa phương. Do đó, hành vi bị thay đổi. Tự kiểm duyệt rất nhiều. Tư tưởng phê phán đang bị ép buộc thể hiện ngầm. Các cuộc biểu tình hàng loạt làm say đắm thế giới một năm trước đây phần lớn đã rơi vào im lặng.

Shiu, một trong những giáo sư đại học bị sa thải gần đây, cho biết các đồng nghiệp cũ tại Đại học Baptist Hồng Kông hiện đang xa lánh ông vì sợ chính phủ tức giận. Một đồng nghiệp cũ đã mời Shiu đi ăn trưa nhưng nhất quyết hẹn gặp ở một nhà hàng xa khuôn viên trường để tránh bị nhìn thấy.

“Bạn sẽ nghĩ tôi ngoại tình,” Shiu, đã ngồi tù sáu tháng vì tham gia vào các cuộc biểu tình của Phong trào Dù Vàng năm 2014, nói.

Các đồng nghiệp cũ của ông “hiện là đồng phạm trong cuộc đàn áp,” ông nói. “Chính phủ Trung Quốc có thể đe dọa, nhưng họ không bào chữa cho sự thất bại về đạo đức của các trường đại học và trí thức. Khi bạn nhìn thấy đồng nghiệp của mình nhượng bộ từng người một, bạn không chỉ cảm thấy cô đơn. Thật đau lòng ”.

Đạo luật đàn áp cũng chỉ ra sự thất bại của Trung Quốc – sau nhiều năm khuyến khích kinh tế và kêu gọi lòng yêu nước – trong việc thuyết phục hàng triệu cư dân Hồng Kông có tư duy độc lập rằng cuộc sống của họ sẽ tốt hơn dưới sự thống trị của đại lục.

Sự phản kháng ngoan cố trước sự lôi kéo của Trung Quốc thường được cho là do ảnh hưởng của nước ngoài, đặc biệt là các trường học và trường đại học, vốn bị cáo buộc là cực đoan hóa thanh niên với lý tưởng phương Tây và ngăn cản bản sắc dân tộc Trung Quốc phát triển.

Ip, nhà lập pháp ủng hộ dân chủ và là quan chức công đoàn cho biết: “Chính phủ tin rằng những người trẻ chống lại chính phủ vì họ bị người khác xúi giục. “Họ cần phải biện minh cho câu chuyện này, vì vậy họ đổ lỗi cho  hệ thống giáo dục, giáo viên, tài liệu giảng dạy, chương trình giảng dạy, thậm chí cả các kỳ thi công khai vì  số lượng lớn thanh thiếu niên bị bắt . Các giáo viên thực chất đã trở thành vật tế thần ”.

Viết lại sách giáo khoa

Đặc khu trưởng trung thành ủng hộ Bắc Kinh, Carrie Lam, đã củng cố những tuyên bố đó tại một diễn đàn giáo dục, nơi bà cho biết hơn 3.000 trong số 7.500 người bị bắt vì tham gia các cuộc biểu tình bất hợp pháp trong năm ngoái là sinh viên. Trong số đó, gần một nửa dưới 18 tuổi.

“Điều vô cùng đáng lo ngại là những tư tưởng chống đối chính quyền và chống đất nước đã gieo vào lòng giới trẻ,” bà Lâm nói. “Chúng tôi không thể không đặt câu hỏi, ‘Điều gì đã xảy ra với nền giáo dục của Hồng Kông?’”

Sự lạnh nhạt về tự do học thuật bắt nguồn từ thời Chiến tranh Lạnh, khi học sinh và giáo viên ở Hồng Kông bị cấm thảo luận về chính trị theo lệnh của chính quyền thuộc địa Anh. Sự lên men cộng sản từ cảm hứng của Mao đã tràn qua biên giới, kích động người dân địa phương và khiến chính quyền phải vào cuộc. Phải đến những năm 1970, người Anh mới bắt đầu nới lỏng kiểm soát.

Những bộ óc non trẻ của Hồng Kông sẽ dễ dàng hình thành trong tầm nhìn của Bắc Kinh hơn rất nhiều nếu cấu trúc thuộc địa vẫn còn nguyên. Nhưng hệ thống giáo dục của Hồng Kong vẫn duy trì một truyền thống độc lập và tiến bộ có từ những ngày suy tàn của sự thống trị Anh, khi các nhà giáo dục được trao quyền tự do để phát triển chương trình giảng dạy của riêng họ.

“Việc Bắc Kinh gặp vấn đề với hệ thống giáo dục của Hồng Kông là sự xác nhận rằng nước Anh đã không để lại di sản của nền giáo dục thuộc địa. Thay vào đó, Anh để lại di sản của một nền giáo dục khai phóng, một nền giáo dục khuyến khích tư duy tự do và phản biện, ”Steve Tsang, Giám đốc Viện SOAS Trung Quốc tại Đại học London, cho biết.

Điều đó đã sinh ra một thế hệ thanh niên có đầu óc chính trị chịu trách nhiệm dẫn đầu các cuộc biểu tình vào năm 2012 chống lại một kế hoạch giáo dục lòng yêu nước và vào năm 2014 trong Phong trào Dù Vàng ủng hộ dân chủ. Khi các cuộc biểu tình nổ ra vào năm ngoái, các sinh viên lại đứng phía trước và làm trung tâm, dàn dựng các lối đi bộ và xích người và rào chắn trong khuôn viên trường.

Nhà chức trách đang hoạt động nhanh chóng để ngăn chặn hành vi như vậy lập lại. Cục Giáo dục Hong Kong cho biết việc bày tỏ quan điểm chống chính phủ hoặc tham gia biểu tình sẽ bị kỷ luật.

Trong khi đó, các giáo viên phải trải qua khóa đào tạo bắt buộc để lồng ghép luật an ninh quốc gia vào các bài giảng của họ. Sách giáo khoa đang được sửa đổi để tài liệu nghiên cứu về tự do không còn đề cập đến “tam quyền phân lập” hoặc các tổ chức chính trị do các nhà hoạt động thành lập.

Những bài mô tả về sự kìm hãm quyền tự do ngôn luận đã được thay thế bằng những đoạn nói về các cơ hội kinh tế mà Trung Quốc đã mang lại cho Hồng Kông. Những cuốn sách nhạy cảm về chính trị, như những cuốn sách do nhà lãnh đạo ủng hộ dân chủ Joshua Wong viết cũng như những tựa sách liên quan đến vụ thảm sát ở Quảng trường Thiên An Môn hoặc Cách mạng Văn hóa, đang được lấy ra khỏi các kệ sách trong thư viện.

“Nhiều bộ óc trẻ bị tha hóa trong nhiều năm, nhưng giờ đây với luật an ninh quốc gia, chính phủ có thể giám sát, điều tiết, quản lý và thúc đẩy [an ninh quốc gia] thông qua các kênh khác nhau”, John Lee, Bộ trưởng An ninh Hồng Kong, nói với báo Ta Kung Pao, phe ủng hộ Bắc Kinh. Trong cùng một cuộc phỏng vấn, ông kêu gọi loại bỏ “những quả táo xấu” ra khỏi trường học.

Công cuộc tẩy não thành công

Sự ủng hộ dành cho Bắc Kinh ở Hồng Kông không hiếm, một sự phản ánh của thập kỷ mà Trung Quốc đã dành ra để vun đắp ảnh hưởng kể từ những ngày Anh cai trị. Mặc dù vẫn còn là thiểu số, nhiều người hoan nghênh việc đàn áp những người biểu tình và những người đồng tình với họ. Một nhóm được thành lập vào tháng 5 để giám sát trường học, giáo viên và tài liệu học tập cho biết họ đã tuyển được 800 tình nguyện viên, bao gồm phụ huynh, giáo viên và học sinh.

David Cua, người đứng đầu nhóm Help Our Next Generation cho biết: “Chúng tôi yêu cầu người cung cấp thông tin đưa bằng chứng và xác minh với các trường học. “Nếu trẻ em vô tình bị nhiễm [tư duy chống chính phủ], thì không phải là giáo viên  phải đối mặt với hình phạt xứng đáng sao?”

Các giáo viên bắt đầu sự nghiệp của họ trong môi trường hạn chế mới nói rằng họ bị tê liệt vì lo lắng nói sai.

Brian Chan cho biết ông đã nghi ngờ về việc giảng dạy các nghiên cứu tự do, một khóa học gây tranh cãi ở các trường trung học được thiết kế để nuôi dưỡng tư duy phản biện mà cả chính quyền địa phương và đại lục đã tấn công vì kích động học sinh biểu tình. Chan muốn tự do dạy học sinh của mình về các sự kiện hiện tại một cách trung thực, đặc biệt là hiện nay, khi có quá nhiều thông tin sai lệch trên mạng. Nhưng ông lo ngại rằng khi nhắc đến lịch sử gần đây của Trung Quốc và Hồng Kông, các học sinh của ông sẽ bị cho ăn một phiên bản đã các sự kiện đã được tẩy trùng.

Chan, 23 tuổi, chuẩn bị bắt đầu công việc giảng dạy toàn thời gian đầu tiên của mình trong năm nay cho đến khi đại dịch đóng cửa các trường học của thành phố, cho biết: “Tôi sẽ trân trọng thời gian giảng dạy, nhưng tôi phải chuẩn bị cho điều tồi tệ nhất. “Không gian cho tự do học thuật đang giảm dần.”

Một giáo viên tiểu học họ Tang, người đã từ chối sử dụng tên của mình vì lo sợ bị khiển trách, cho biết việc làm của cô đã bị xem xét sau khi một phụ huynh phàn nàn rằng cô đã yêu cầu học sinh của mình bình luận về sự cần thiết của luật an ninh quốc gia.

“Tôi phải dạy cho chúng hiểu chính trị là gì,” Tang nói về học sinh của mình. “Và tôi cố gắng cung cấp cho học sinh nhiều hơn trong khi tôi vẫn có thể và để chúng tranh luận về những chủ đề này càng nhiều càng tốt bởi vì chúng sẽ không có cơ hội làm như vậy trong tương lai.”

Tang, ở độ tuổi 20, luôn tìm cách biến lớp học trở thành “ngôi nhà thứ hai” cho học sinh của mình. Cô trang trí căn phòng, sắp xếp nó với các trò chơi trên bàn và sắp xếp lịch trình của mình để cô có thể dành thời gian cho học sinh của mình trong giờ ra chơi.

Khi đại dịch COVID-19 buộc các trường học phải đóng cửa vào tháng Giêng, Tang đã chuyển sang lớp học kỹ thuật số. Mỗi ngày, cô ấy đăng các câu chuyện, trò chơi và các bài báo. Cô chia sẻ các bộ phim tài liệu do đài truyền hình công cộng của thành phố, trong đó có một bộ phim thu hút sự tương đồng giữa cuộc đàn áp ở Quảng trường Thiên An Môn năm 1989 và phong trào Đoàn kết Ba Lan.

Đã có các phản hồi tích cực. Một phụ huynh dù kịch liệt phản đối các cuộc biểu tình ở Hong Kong vẫn cảm ơn Tang vì đã đầu tư cho con mình. Một người khác, một người nhập cư từ Trung Quốc đại lục, cho biết các bài báo đã giúp gia đình hiểu và hòa nhập tốt hơn vào xã hội Hong Kong.

Khi các cuộc biểu tình ngày càng gia tăng, nhà trường liên tục nhắc nhở Tang và các đồng nghiệp của cô phải cẩn thận về những gì họ nói. Không hề bối rối, cô tiếp tục thúc giục học sinh của mình thảo luận về các sự kiện nhạy cảm hiện tại, bao gồm cả luật an ninh quốc gia.

Sau khi một phụ huynh khiếu nại lên chính quyền, nhà trường đã gọi Tang đến để thẩm vấn và gửi thư xin lỗi phụ huynh về lỗi này.

“Khi họ xóa tất cả các thông tin khác mà họ cho là nhạy cảm, thông tin chính thức sẽ trở thành điều duy nhất mà [học sinh] biết,” Tang nói. “Theo một cách nào đó, học sinh đã được tẩy não thành công.”

Lớp học kỹ thuật số của Tang kể từ đó đã bị đóng cửa và cô ấy đã bị đình chỉ cho đến khi có thông báo mới. Lá cờ Trung Quốc, thường chỉ được kéo lên mỗi tháng một lần ở trường của cô ấy, giờ vĩnh viễn tung bay trên cột cờ.

Theo VNTB