Khalid Sheikh Mohammed: \’Kiến trúc sư trưởng\’ vụ khủng bố 11/9 lọt lưới FBI như thế nào?

• Gordon Corera & Steve Swann
• BBC News

6 tháng 9 2021

Kẻ bị cáo buộc là kiến sư trưởng âm mưu khủng bố ngày 11/9/2001 đang chờ bị xử án. Thế nhưng liệu hắn ta có thể bị ngăn chặn vài năm trước đó không?

\”Hắn là đối tượng theo dõi của tôi.\”

Frank Pellegrino chứng kiến cảnh 2 chiếc máy bay bị không tặc tấn công lao vào tòa Tháp Đôi trên truyền hình khi đang ở một khách sạn tại Malaysia. Điều đầu tiên ông ta nghĩ: \”Chúa ơi, chắc chắn phải là Khalid Sheikh Mohammed.\”

Mục tiêu và tham vọng là trùng khớp và Pellegrino ở một vị trí độc nhất để biết điều đó.

Cựu nhân viên của FBI đã theo dõi Mohammed trong gần 3 thập kỷ. Thế nhưng kẻ lên kế hoạch cho vụ tấn công ngày 11/9 vẫn chưa bị công lý xét xử.

Luật sư của Mohammed nói với BBC rằng phải mất thêm 20 năm nữa trước khi đi đến kết luận chọ vụ án.

Osama Bin Laden, vào thời điểm đó là thủ lĩnh của al-Qaeda được biết đến là kẻ liên quan nhiều nhất đến vụ tấn công khủng bố. Thế nhưng có một thực tế là Mohammed – với tên gọi tắt là \”KSM\” được biết đến là \”kiến trúc sư trưởng\”, Ủy ban điều tra 11/9 cho biết. Hắn là người đã nảy ra ý tưởng tấn công và giới thiệu đến cho al-Qaeda.

Sinh ra tại Kuwait, KSM đã học tại Mỹ trước khi tham gia chiến đấu tại Afghanistan vào những năm 1980. Nhiều năm trước vụ tấn công ngày 11/9, đặc vụ FBI, Frank Pellegrino đã theo dõi hành tung của tên \”thánh chiến\” này.

Pellegrino đã được FBI phân công điều tra vụ đánh bom Trung tâm Thương mại Thế giới năm 1993. Và đó là lúc cái tên Mohammed lần đầu tiên khiến giới chức Mỹ để mắt tới bởi vì hắn ta đã chuyển tiền cho một trong những tên tham gia đến vụ đánh bom. Đặc vụ FBI đã nhận ra mức độ tham vọng của Mohammed vào năm 1995 khi hắn có liên quan đến một âm mưu cho nổ tung nhiều máy bay quốc tế trên Thái Bình Dương. Vào giữa những năm 1990, Pellegrino đã tiếp cận gần tên này, phát hiện hắn tại Qatar.

Đặc vụ FBI cùng đội ngũ đã tới Oman, từ đó họ có kế hoạch qua biên giới đến Qatar và bắt Mohammed. Chiếc máy bay đã sẵn sàng mang đối tượng tình nghi này trở về. Thế nhưng có phản ứng từ các giới chức ngoại giao Mỹ tại đây. Pellegrino đã bay đến Qatar và nói với đại sứ cùng các quan chức khác tại Đại sứ quán Mỹ tại đó rằng ông có cáo buộc nhằm vào Mohammed với âm mưu khủng bố liên quan đến các hãng hàng không. Thế nhưng ông cho biết họ dường như lo ngại sẽ gây vấn đề tại Qatar.

\”Tôi đoán họ nghĩ rằng điều này có thể gây nên chuyện không hay,\” Pellergino nhớ lại.

Cuối cùng thì Đại sứ Mỹ tại Qatar thông báo với Pellegrino rằng giới chức Qatar cho biết đã mất dấu Mohammed. \”Lo lắng, giận dữ và chán nản,\” Pellegrino nói. \”Chúng tôi biết vào thời điểm đó mình đã lỡ mất một cơ hội.\”

Nhưng ông cũng cho biết rằng vào giữa những năm 1990 thì Mohammed không phải là mục tiêu ưu tiên hàng đầu.

Pellegrino không thể đưa hắn ta vào danh sách 10 tên tội phạm bị truy nã hàng đầu của Mỹ. \”Tôi được thông báo rằng có quá nhiều tên khủng bố trong danh sách đó rồi.\”

Mohammed dường như đã được cảnh báo về chuyện đang bị Mỹ lưu tâm về mình và trốn khỏi Qatar, cuối cùng thì ở Afghanistan.

Trong những năm tiếp theo, cái tên KSM cứ xuất hiện bất ngờ, trong danh bạ điện thoại của những kẻ tình nghi khủng bố bị bắt trên thế giới, điều này cho thấy rõ hắn có liên quan mật thiết. Và trong suốt những năm này, thì hắn đã tiếp cận Bin Laden với ý tưởng về việc huấn luyện bay cho những tên khủng bố để đâm máy bay vào các tòa nhà ở Mỹ.

Và rồi thảm kịch ngày 11 tháng 9 đã xảy ra. Mối nghi ngại của Pellegrino về vai trò của KSM đã đúng khi mà nhân vật chủ chốt trong al-Qaeda khi bị bắt đã nhận ra hắn ta. \”Hết thảy ai cũng nhận ra chính là gã mà Frank theo dõi đã làm điều đó,\” Pellegrino nhớ lại. \”Khi chúng tôi phát hiện chính là hắn thì không ai đau khổ hơn tôi.\”

Vào năm 2003, Mohammed đã bị truy lùng và bắt tại Pakistan. Pellegrino hy vọng hắn sẽ bị xét xử theo các buộc ông đang nắm trong tay. Thế nhưng hắn biến mất. CIA đã đưa hắn đến một \”địa điểm đen\” nơi sử dụng \”các biện pháp thẩm vấn tăng cường\”.

\”Tôi muốn biết là hắn biết gì và muốn biết nhanh,\” một quan chức cấp cao của CIA nói vào lúc đó. Mohammed đã bị trấn nước ít nhất 183 lần, đôi khi được mô tả là \”gần chết đuối\”. Hắn cũng bơm chất lỏng ngược lên trực tràng, bị quỳ, tra tấn không được ngủ, lột hết áo quần và nói con của hắn sẽ bị giết.

Vào khi đó, hắn cũng thừa nhận nhiều âm mưu. Thế nhưng một báo cáo từ Thượng viện sau đó phát hiện rằng nhiều kết quả tình báo đã bị tên này bịa đặt.

Sau khi chi tiết về chương trình giam giữ của CIA được hé lộ, \”những tên tù nhân giá trị cao\” như Mohammed đã bị chuyển đến vịnh Guantanamo vào năm 2006. FBI cuối cùng đã được phép tiếp cận.

Vào tháng 1 năm 2007, Frank Pellegrino đã chạm mặt với kẻ mà ông đã theo dõi trong một thời gian dài.

Pellegrino và tên này ngồi đối diện nhau.

\”Tôi muốn cho hắn biết là tôi đã tham gia vào quá trình truy tố hắn vào những năm 1990,\” ông cho biết, với hy vọng mở ra một cuộc đối thoại nhằm trích xuất thông tin về ngày 11/9.

Cựu đặc vụ FBI không hé lộ chi tiết đã nói gì nhưng thừa nhận \”hắn ta là kẻ rất thú vị, có khiếu hài hước, ngạc nhiên đấy nhưng đó là sự thật\”.

KSM thường được thấy \”muốn thu hút sự chú ý\” tại các phiên xét xử ở Guantanamo và Pellegrino mô tả kẻ tình nghi khủng bố khét tiếng nhất thế giới này là \”Kardashian\” về khía cạnh muốn được chú ý tới nhưng cho biết hắn ta không cho thấy dấu hiệu hối cải.

Liệu hắn ta sẽ thừa nhận hoặc muốn tận dụng triệt để phiên xét xử? \”Tôi chắc chắn là hắn thấy ỔN với những gì hắn đã làm, nhưng hắn thích sự phô diễn,\” Pellegrino nói.

Sau 6 ngày nói chuyện thì Mohammed cuối cùng nói đã đủ. \”Và là thế đây,\” Pellegrino nhớ lại.

Các nỗ lực đưa vụ 11/9 ra phán xét trước công lý đã bị gặp khó khăn. Một kế hoạch tổ chức phiên xét xử tại New York đã phải bị dừng lại sau khi vấp phải các phản đối từ công chúng và giới chính trị. \”Mọi người hét lên \’Tôi không muốn kẻ này ở sân sau nhà mình. Hãy giam hắn ở Guantanamo đi,\’\” Pellegrino, cũng là một công dân ở New York nói.

Tiếp theo đó là một phiên xét xử quân sự tại Guantanamo. Thế nhưng quy trình bị hoãn lại, lại thêm dịch Covid-19 lan tới nhà tù, khiến quá trình bị kéo dài. Tuần này sẽ có thêm các phiên xét xử nhưng khi nào kết thúc thì vẫn còn đường dài.

Luật sư của Mohammed cho rằng thời gian của các phiên xét xử mới nhất được định ra nhằm cho truyền thông thấy có điều gì đó đang diễn ra vào dịp kỷ niệm 20 năm sự kiện 11 tháng 9. David Nevin nói với BBC rằng ông kỳ vọng \”điều gì đó theo trật tự 20 năm để đạt một kết quả toàn diện cho quy trình.\”

Luật sư biện hộ cho tên tội phạm này đã theo đuổi vụ kiện từ khi bắt đầu vào năm 2008. Kế hoạch ban đầu là bắt đầu các phiên xét xử ngay lập tức. Thế nhưng các phiên xét xử vẫn chưa gần như bắt đầu, ông cho biết, lưu ý thêm là vị thẩm phán mới được bổ nhiệm là \”vị thẩm phán thứ 8 hoặc thứ 9 mà chúng ta đã có\” tùy theo cách đếm.

Vị thẩm phán cũng phải tự làm quen với khoảng 35.000 trang văn bản các phiên xét xử trước và hàng ngàn đề nghị tố tụng mà Nevin mô tả là \”phiên xét xử tội phạm lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ\”.

Và đây là điều gây tranh cãi nhất.

Lý do chính là bởi vì 5 bị cáo bị CIA giam giữ bí mật và chịu các \”biện pháp thẩm vấn tăng cường.\”

Điều này đã dẫn đến các tranh cãi về việc bằng chứng đang bị ảnh hưởng bởi những gì đang diễn ra tại những địa điểm đen này.

Nước Mỹ \”đã tổ chức và thực thi một chương trình được định nghĩa rõ ràng để tra tấn những kẻ này,\” Nevin cho biết. Phương pháp này đang dẫn đến nhiều khả năng bị kháng án liên quan đến các vụ truy tố kéo dài trong hàng năm trời.

Nevin không tiết lộ chi tiết việc đại diện cho 1 trong những bị can khét tiếng nhất thế giới là thế nào. Ông chỉ cho biết lúc đầu rằng thân chủ của mình \”cực kỳ hoài nghi\” về việc được một luật sư người Mỹ đại diện và quá trình 2 bên biết nhau tốn nhiều thời gian.

Khi Mohammed bị giam trong khu biệt mật ở căn cứ Guantanamo này thì các luật sư cũng được đưa lên xe với cửa sổ màu đen và lái đi lòng vòng trong 45 phút để họ không nắm phương hướng, Nevin cho biết. Thế nhưng giờ thì thân chủ của Nevin đang bị giam trong trại số 5, ít bí mật hơn.

Đội ngũ pháp lý cũng hiểu được những khía cạnh nhạy cảm khi gia đình các nạn nhân ngày 11 tháng 9 bay đến để dự phiên xét xử. Và tại các cuộc gặp thì một số thành viên gia đình nạn nhân cũng thách thức các luật sư như Nevin về việc đã đại diện cho các bị can, thế nhưng những người khác thì sẽ hỏi là quy trình này vận hành như thế nào.

\”Chúng tôi làm việc vô cùng vất vả để không làm điều gì làm trầm trọng hơn nỗi đau và sự chịu đựng mà họ đã trải qua trong nhiều năm qua,\” Nevin cho biết.

Một lý do khác mà ông tin rằng phiên tòa đã kéo dài bởi vì đây là một vụ xét xử với mức án tử hình và có thể gây rủi ro. \”Đã rất lâu rồi trước đây khi chính phủ Mỹ không xử tử hình những đối tượng này.\”

Pellegrino đã hoãn việc về hưu tại FBI trong 3 năm với hy vọng rằng phiên toà quân sự xét xử Mohammed\’ tại Guantanamo mà ông kỳ vọng sẽ tham gia đối chất, sẽ hoàn tất. \”Sẽ tốt nếu tôi thấy phiên xét xử được hoàn tất khi tôi còn mang huy hiệu của FBI.\”

Thế nhưng cựu đặc vụ của FBI đã đến tuổi hưu và vừa rời khỏi cơ quan này.

Đã đi qua nhiều nước để theo dõi Mohammed, và giờ thì cựu đặc vụ của FBI cảm thấy có một sự thất bại to lớn, tự hỏi nếu ông bắt được Mohammed vào những năm 1990 thì vụ tấn công khủng bố ngày 11 tháng 9 đã được ngăn chặn.

\”Tên của hắn ta xuất hiện trong đầu tôi mỗi ngày và không phải là suy nghĩ gì hay ho,\” ông nói.

\”Thời gian giúp chữa lành mọi thứ. Và vốn dĩ là như vậy.\”