COP26: Tài liệu rò rỉ cho thấy có việc vận động để thay đổi phúc trình LHQ

• Justin Rowlatt và Tom Gerken
• BBC News

3 giờ trước

Một vụ rò rỉ tài liệu lớn mà BBC News đã đọc được cho thấy cho thấy các nước đang cố thay đổi một báo cáo khoa học rất quan trọng về cách đối phó với biến đổi khí hậu như thế nào.

Vụ rò rỉ cho thấy Ả Rập Saudi, Nhật Bản và Australia nằm trong số các quốc gia yêu cầu Liên Hợp Quốc không đặt nặng nhu cầu khẩn trương ngưng dùng nhiên liệu hóa thạch.

Tài liệu cũng cho thấy một số quốc gia giàu có đang hỏi về việc trả nhiều tiền hơn cho các quốc gia nghèo hơn để chuyển sang các công nghệ xanh.

Thực trạng \”Vận động hành lang\” này đặt ra câu hỏi cho hội nghị thượng đỉnh về khí hậu COP26 vào tháng 11 tới.

Vụ rò rỉ cho thấy các quốc gia đang đẩy lùi các khuyến nghị hành động của LHQ và lộ ra chỉ vài ngày trước khi họ sẽ được yêu cầu tại hội nghị thượng đỉnh để đưa ra các cam kết quan trọng nhằm làm chậm biến đổi khí hậu và giữ cho thực trạng ấm nóng toàn cầu lên ở mức 1,5 độ.

Các tài liệu bị rò rỉ gồm hơn 32.000 bản đệ trình của các chính phủ, công ty và các bên quan tâm khác gửi tới nhóm các khoa học gia biên soạn một báo cáo của LHQ được thiết kế để thu thập bằng chứng khoa học tốt nhất về biện pháp đối phó với biến đổi khí hậu.

Các \”báo cáo đánh giá\” này được thực hiện từ sáu đến bảy năm một lần bởi Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC), cơ quan của Liên hợp quốc có nhiệm vụ đánh giá khoa học về biến đổi khí hậu,

Các báo cáo này được chính phủ các nước sử dụng để quyết định hành động nào là cần thiết để giải quyết thực trạg biến đổi khí hậu và báo cáo mới nhất sẽ đóng vai trò hết sức quan trọng cho các cuộc đàm phán tại hội nghị Glasgow.

Chất lượng của các báo cáo này kể như xuất phát từ một thực tế là hầu như tất cả các chính phủ trên thế giới sẽ tham gia vào quá trình để đạt được sự đồng thuận.

Những ý kiến từ các chính phủ mà BBC đã đọc được đa phần hướng tới mục đích mang tính xây dựng và để cải thiện chất lượng của bản báo cáo cuối cùng.

Những phần bình luận được ẩn đi và bản thảo mới nhất của phúc trình này đã được gửi tới nhóm các nhà báo điều tra của tổ chức Hòa bình xanh (Greenpeace Vương quốc Anh), Unearthed, và họ đã chuyển nội dung này cho BBC News.

Nhiên liệu hóa thạch

Vụ rò rỉ cho thấy một số quốc gia và tổ chức biện luận rằng thế giới không cần phải giảm sử dụng nhiên liệu hóa thạch nhanh chóng như dự thảo báo cáo hiện nay khuyến nghị.

Một cố vấn của Bộ Dầu mỏ Ả Rập Saudi yêu cầu \”cần loại bỏ các cụm từ như \”cần phải có các hành động giảm thiểu khẩn cấp và tăng tốc ở mọi quy mô … \” khỏi báo cáo\”.

Một quan chức cấp cao của chính phủ Australia bác bỏ kết luận rằng việc đóng cửa các nhà máy nhiệt điện chạy bằng than là cần thiết, mặc dù việc chấm dứt sử dụng than là một trong những mục tiêu mà hội nghị COP26 đã nêu.

Ả Rập Saudi là một trong những nước sản xuất dầu lớn nhất thế giới và Australia là nước xuất khẩu than lớn.

Một nhà khoa học cấp cao từ Viện Nghiên cứu Khai thác và Nhiên liệu Trung ương của Ấn Độ, nơi có mối liên hệ chặt chẽ với chính phủ Ấn Độ, cảnh báo than có khả năng vẫn là trụ cột sản xuất năng lượng trong nhiều thập niên do những gì họ mô tả là \”những thách thức to lớn\” trong việc cung cấp điện có giá cả phải chăng. Ấn Độ đã là nước tiêu thụ than lớn thứ hai thế giới.

Một số quốc gia lập luận ủng hộ các công nghệ mới nổi và hiện đắt đỏ được thiết kế để thu giữ và lưu trữ vĩnh viễn carbon dioxide dưới lòng đất. Ả Rập Saudi, Trung Quốc, Australia và Nhật Bản – các nước đều là nhà sản xuất lớn hoặc sử dụng nhiên liệu hóa thạch – cũng như tổ chức các quốc gia sản xuất dầu mỏ, Opec, đều hỗ trợ thu giữ và lưu trữ carbon (CCS).

Người ta khẳng định rằng các công nghệ CCS này có thể cắt giảm đáng kể lượng khí thải từ nhiên liệu hóa thạch từ các nhà máy điện và một số khu vực công nghiệp.

Ả Rập Saudi, nước xuất khẩu dầu lớn nhất thế giới, yêu cầu các nhà khoa học của Liên Hợp Quốc xóa kết luận của LHQ rằng \”trọng tâm của các nỗ lực khử cacbon trong lĩnh vực hệ thống năng lượng cần phải nhanh chóng chuyển sang các nguồn không cacbon và tích cực loại bỏ nhiên liệu hóa thạch\”.

Argentina, Na Uy và Opec cũng đưa ra vấn đề với tuyên bố này. Na Uy cho rằng các nhà khoa học của Liên hợp quốc nên cho phép khả năng sử dụng CCS như một công cụ tiềm năng để giảm lượng khí thải từ nhiên liệu hóa thạch.

Dự thảo báo cáo chấp nhận CCS có thể đóng một vai trò nào đó trong tương lai nhưng cho biết có những điều không chắc chắn về tính khả thi của nó.

Dự thảo báo cáo nói rằng \”có sự mơ hồ lớn về mức độ mà nhiên liệu hóa thạch với CCS sẽ tương thích với các mục tiêu 2 Độ và 1,5 Độ\” như Thỏa thuận Paris đã đề ra.

Australia yêu cầu các nhà khoa học IPCC xóa đoạn phân tích về vai trò của các nhà vận động hành lang cho nhiên liệu hóa thạch trong việc giảm hành động đối với biến đổi khí hậu ở Australia và Hoa Kỳ. Opec cũng yêu cầu IPCC \”xóa\’ đoạn \”hoạt động vận động hành lang, ngăn chặn hành động chính trị\’.\”

Khi được tiếp cận về các ý kiến đóng góp cho dự thảo báo cáo, Opec nói với BBC: \”Thách thức đối với việc giải quyết khí thải có nhiều cách, và đã được IPCC chứng minh, và chúng ta cần khám phá tất cả các cách. Chúng tôi cần tận dụng tất cả các nguồn năng lượng sẵn có. như các giải pháp công nghệ sạch và hiệu quả hơn để giúp giảm lượng khí thải, đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau.\”

IPCC cho biết các bình luận từ chính phủ các nước là trọng tâm trong quá trình đánh giá khoa học của mình và các tác giả của bản báo cáo này không có nghĩa vụ phải đưa chúng vào các báo cáo.

IPCC nói với BBC: \”Các quy trình của chúng tôi được thiết kế để bảo vệ chống lại vận động hành lang – từ tất cả các bên\”. \”Quá trình xem xét là (và luôn luôn) hết sức chủ đạo đối với công việc của IPCC và là nguồn chính tạo nên sức mạnh và độ tin cậy cho các báo cáo của chúng tôi.

Giáo sư Corinne le Quéré của Đại học East Anglia, một nhà khoa học khí hậu hàng đầu đã giúp biên soạn ba báo cáo chính cho IPCC, tin tưởng về tính công bằng của các báo cáo của IPCC.

Bà nói rằng tất cả các bình luận chỉ được đánh giá dựa trên bằng chứng khoa học bất kể bình luận đến từ đâu.

\”Hoàn toàn không có áp lực buộc các nhà khoa học phải chấp nhận các bình luận. \”Nếu các bình luận đang vận động hành lang, nếu chúng không được chứng minh bởi khoa học, bình luận đó sẽ không được đưa vào trong các báo cáo của IPCC,\” bà Corinne le Quéré nói với BBC:

Bà nói rằng điều quan trọng là các chuyên gia từ mọi bên- kể cả của các chính phủ – phải có cơ hội rà soát bằng chứng khoa học.

\”Các báo cáo càng được xem xét kỹ lưỡng\”, thì bằng chứng càng chắc chắn hơn, bởi vì các lập luận càng được đưa ra và trình bày rõ ràng theo cách dựa trên nền tảng khoa học tốt nhất hiện có,\” Giáo sư le Quéré nói.

Christiana Figueres, nhà ngoại giao người Costa Rica, người giám sát hội nghị khí hậu mang tính bước ngoặt của Liên hợp quốc tại Paris năm 2015, đồng ý rằng điều quan trọng là các chính phủ là một phần của tiến trình IPCC.

\”Tiếng nói của mọi người phải được lắng nghe. Đó là mục đích chính. Đây không phải là một sợi chỉ. Đây là một tấm thảm được dệt bởi rất nhiều sợi.\”

Liên hợp quốc đã được trao giải Nobel năm 2007 cho công trình của IPCC về khoa học khí hậu và vai trò quan trọng của tổ chức này trong nỗ lực giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu.

Bớt ăn thịt

Brazil và Argentina, hai trong số các nhà sản xuất sản phẩm thịt bò và cây thức ăn chăn nuôi lớn nhất thế giới, lập luận gay gắt chống lại bằng chứng trong dự thảo báo cáo rằng việc giảm tiêu thụ thịt là cần thiết để cắt giảm lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính.

Dự thảo báo cáo nêu rõ \”chế độ ăn nhiều rau củ quả có thể giảm phát thải khí nhà kính tới 50%. Brazil nói rằng điều này là không chính xác.

Cả hai nước đều kêu gọi các tác giả xóa hoặc thay đổi một số đoạn trong văn bản đề cập đến \”chế độ ăn rau củ quả\” có vai trò trong việc giải quyết biến đổi khí hậu, hoặc trong đó mô tả thịt bò là thực phẩm \”carbon cao\”. Argentina cũng yêu cầu xóa khỏi báo cáo các đoạn nói đến thuế đối với thịt đỏ và chiến dịch quốc tế \”Ngày thứ Hai không có thịt\”, vốn kêu gọi mọi người từ bỏ thịt trong một ngày.

Thêm tiền cho các nước nghèo hơn

Một số lượng đáng kể các ý kiến của Thụy Sĩ hướng vào việc sửa đổi các phần của báo cáo cho rằng các nước đang phát triển sẽ cần hỗ trợ, đặc biệt là hỗ trợ tài chính, từ các nước giàu để đạt được mục tiêu giảm khí thải.

Tại hội nghị khí hậu ở Copenhagen năm 2009, các nước phát triển đồng ý cung cấp 100 tỷ đô la mỗi năm tài chính khí hậu cho các nước đang phát triển vào năm 2020, một mục tiêu vẫn chưa đạt được.

Úc cũng có quan điểm tương tự với Thụy Sĩ. Họ nói rằng các cam kết về khí hậu của các nước đang phát triển không phụ thuộc vào việc nhận hỗ trợ tài chính từ bên ngoài.

Úc cũng mô tả việc có đề cập trong dự thảo báo cáo đối với thực trạng thiếu các cam kết công khai đáng tin cậy về tài chính là \”bình luận chủ quan\”.

Văn phòng Môi trường Liên bang Thụy Sĩ nói với BBC: \”Trong khi tài chính khí hậu là một công cụ quan trọng để tăng tham vọng về khí hậu, nó không phải là công cụ liên quan duy nhất.

\”Thụy Sĩ có quan điểm rằng tất cả các bên tham gia Thỏa thuận Paris có năng lực để thực hiện điều này nên cung cấp hỗ trợ cho những ai cần sự hỗ trợ đó.\”

Giải pháp hạt nhân

Một số quốc gia chủ yếu ở Đông Âu cho rằng dự thảo báo cáo nên tích cực hơn về vai trò của năng lượng hạt nhân trong việc đáp ứng các mục tiêu khí hậu của Liên hợp quốc.

Ấn Độ thậm chí còn đi xa hơn, cho rằng \”hầu như tất cả các chương đều có thành kiến chống lại năng lượng hạt nhân\”.

Ấn Độ lập luận rằng đó là một \”công nghệ có thâm niên\” với \”sự hậu thuẫn chính trị tốt, ngoại trừ ở một vài quốc gia\”.

Cộng hòa Séc, Ba Lan và Slovakia chỉ trích một bảng biểu trong báo cáo cho thấy năng lượng hạt nhân chỉ có vai trò tích cực trong việc thực hiện một trong 17 mục tiêu Phát triển bền vững của Liên hợp quốc. Các nước này cho rằng năng lượng hạt nhân có thể đóng một vai trò tích cực trong việc thực hiện hầu hết các chương trình nghị sự phát triển của Liên hợp quốc.