Nước Pháp kỷ niệm 200 năm ngày sinh của Louis Pasteur
Đăng ngày: 08/02/2022
Tuấn Thảo
Tại Pháp, tủ sách Tallandier ra đời vào năm 1870 là một trong những bộ sưu tập lâu đời nhất chuyên về sách lịch sử, tiểu luận hay nghiên cứu khoa học nhân văn. Trong tuần này, nhà xuất bản Tallandier cho phát hành quyển tiểu sử Louis Pasteur (1822-1895) của hai tác giả Annick Perrot và Maxime Schwartz và đây là một trong những sự kiện nổi bật trong khuôn khổ chương trình kỷ niệm 200 năm ngày sinh của Louis Pasteur.
Mang tựa đề \’\’Parsteur, l\’Homme et le Savant\’\’ (Pasteur, con người và nhà bác học), quyển sách điểm lại các giai đoạn quan trọng nhất của một đời người, đồng thời những thành tựu mà nhà khoa học Pháp đã để lại cho muôn đời sau : từ việc phát huy lý thuyết về mầm bệnh, nghiên cứu quá trình lên men vi sinh cho tới việc khai sinh một ngành sinh học mới. Các nghiên cứu của ông về phương pháp thanh trùng khử khuẩn sau đó đã đóng góp rất nhiều cho ngành phẩu thuật y khoa. Nhưng quan trọng hơn cả vẫn là các nghiên cứu khoa học trên lãnh vực miễn nhiễm, nguyên tắc tiêm chủng (bệnh tả, bệnh than, bệnh dại …..) dẫn tới sau đó phát minh về thuốc tiêm ngừa (vắc xin).
Dole và vùng Jura, tâm điểm chương trình 200 năm Pasteur
Sinh ra tại Dole, tốt nghiệp trường lớn tại thủ đô Paris (École Normale Supérieure), thời làm giáo sư đại học ông chủ yếu đi dạy tại hai thành phố Dijon và Strasbourg, đến khi về hưu ông lại chọn thị trấn Arbois để an hưởng tuổi già, có thể nói là cuộc sống gia đình và tình cảm của ông luôn gắn liền với vùng Jura. Điều đó giải thích vì sao Dole và Arbois cùng với hai thị trấn lân cận là Poligny và Salins les Bains trở thành tâm điểm của chương trình kỷ niệm 200 năm ngày sinh của Louis Pasteur (trang web chính thức là pasteur2022.fr).
Nếu như tại thủ đô Paris, Viện Hàn lâm Khoa học của Pháp, Trường cao đẳng École Normale Supérieure hay Viện Pasteur (cơ sở sản xuất vaccine đầu tiên thành lập vào năm 1887 nhờ đợt vận động quyên góp quốc gia) đều có tổ chức hội thảo định kỳ nhằm vinh danh một trong những thành viên lỗi lạc nhất, thì tại vùng nguyên quán của ông Louis Pasteur, hầu như mỗi tháng đều có tổ chức nhiều sinh hoạt quan trọng để tưởng nhớ công lao của đứa con yêu quý, người đã dành trọn cuộc đời cho nghiên cứu và phát minh khoa học.
Đầu tuần này, thành phố Dole, nguyên quán của nhà khoa học người Pháp đã cho phát hành bộ tem Louis Pasteur song song với việc xuất bản quyển tiểu sử. Sinh trưởng trong một gia đình chuyên về nghề thuộc da, Louis Pasteur ban đầu muốn đeo đuổi ngành hội họa nhưng theo lời khuyên của thân phụ, ông đã đi theo ngành hóa học. Cuộc triển lãm từ đầu tháng này cho tới tháng 06/2022 tại nhà riêng của ông (nay là viện bảo tàng địa phương) có nhắc nhở điều này.
Vào tháng 03/2022, chu kỳ hội thảo gồm bốn đợt (mỗi tuần một lần) xoay quanh những đóng góp của Louis Pasteur với sự tham gia của nhiều nhà nghiên cứu, các tác giả từng viết về ông, hiệp hội Những người bạn của Pasteur và ban văn hóa của Tòa thị chính Dole. Mục tiêu của chương trình trình này không chỉ dành riêng cho giới nghiên cứu, mà còn mở rộng cho công chúng, nhất là nhắm vào giới trẻ thông qua các lớp học vẽ, xưởng sáng tác, các sinh hoạt mang tính giáo dục nhưng vẫn có độ giải trí cao.
Từ tháng 05/2022 cho tới Ngày hội âm nhạc 21/06/2022, Doel và Arbois đều có tổ chức triển lãm, sân khấu kịch, biểu diễn hòa nhạc xung quanh hình tượng Pasteur, chẳng hạn như một lễ hội \’\’đường phố\’\’ tái tạo các ngành nghề nổi tiếng trong vùng, các trang phục truyền thống, văn hóa ẩm thực, phong tục địa phương trong khung cảnh của vùng Jura vào giữa thế kỷ XIX. Về mặt thi đấu thể thao, giai đoạn thứ tám của vòng đua nước Pháp Tour de France sẽ bắt đầu tại Dole, băng qua thị trấn Arbois, chặng đường đua sẽ kết thúc tại thành phố Lausanne, ở Thụy Sĩ.
Sự kiện văn hóa bổ sung cho hội thảo khoa học
Nhân Ngày Di sản châu Âu vào trung tuần tháng 09/2022, Quỹ Di Sản của Pháp sẽ giới thiệu dự án quan trọng là trùng tu tư gia của Louis Pasteur ở thị trấn Arbois. Sau một thời gian bị bỏ trống, căn nhà này được chuyển đổi thành một viện bảo tàng Pasteur thứ nhì (sau căn nhà tại Dole). Theo kêu gọi của Quỹ Di Sản, nỗ lực quyên góp đã đạt tới mức 350 ngàn euro để hoàn tất việc trùng tu đúng vào thời điểm khởi động chương trình kỷ niệm 200 năm ngày sinh của Louis Pasteur (1822-1895).
Trong khuôn khổ chương trình \’\’Pasteur 2022\’\’, các sinh hoạt biểu diễn đạt tới đỉnh điểm vào giữa tháng 10/2022, với ngày ra mắt vở nhạc kịch kể lại cuộc đời của ông Louis Pasteur với sự hợp tác của Nhạc viện thành phố Dole, Đoàn múa ballet của vùng Jura cũng như liên hoan sân khấu Besançon. Còn tháng 11/2022 chủ yếu được dành cho ngành xuất bản thông qua các buổi thuyết trình theo chuyên đề, các buổi ký tặng sách cũng như các chương trình giới thiệu sách báo, tài liệu nghiên cứu hay tác phẩm in ấn có liên quan đến Pasteur, kể cả việc phát hành bộ truyện tranh và các tác phẩm hoạt hình dành riêng cho nhà khoa học này.
Các sinh hoạt chuyên đề nói trên đều nhận được sự bảo trợ của Thư viện thành phố Dole cũng như Trường đại học cấp vùng Bourgogne Franche-Comté. Các buổi giao lưu \’\’văn học\’\’ ở đây được tổ chức nhằm bổ sung cho các sự kiện mang tính khoa học thuần túy, với những ngày dành riêng cho lịch sử phát triển ngành y, cũng như hội thảo chuyên đề do Viện Pasteur và Viện Hàn lâm Khoa học đồng tổ chức ngày 07/12/2022 hầu quảng bá các thông tin cập nhật về các đợt đại dịch và dân số địa cầu.
Năm 2022 tại Pháp có thể được xem như là Năm Pasteur, vùng Jura nhân dịp này tổ chức thêm nhiều sự kiện nhằm thu hút đông đảo du khách Pháp đến từ các tỉnh thành khác và hy vọng có thêm khách tham quan đến từ nước ngoài. Điểm nổi bật chương trình này vào mùa hè là show âm thanh và ánh sáng, dùng công nghệ mapping chiếu video lên mặt tiền tòa thị chính thành phố Dole, hầu điểm lại sự nghiệp của nhà khoa học Louis Pasteur, cũng như di sản của ông cho các thế hệ sau. Buổi trình diễn miễn phí này diễn ra vào những đêm cuối tuần từ thứ Sáu đến Chủ nhật, mỗi đêm có nhiều suất và mỗi suất kéo dài trong vòng 15 phút đồng hồ.
Vị \’\’thầy thuốc\’\’ vĩ đại dù chưa qua ngành y
Còn vào mùa đông, điểm nổi bật của chương trình Pasteur 2022 là cuộc triển lãm lớn tại Viện bảo tàng Mỹ thuật Dole được tổ chức song song với hai bảo tàng nhỏ tại nhà riêng của ông Pasteur. Diễn ra từ trung tuần tháng 10 cho đến tháng 03/2023, triển lãm có chủ đề là \’\’Prendre Soin\’\’ (hiểu theo nghĩa Chăm sóc) qua đủ loại hình thức nghệ thuật, phản ánh quan hệ giữa các bệnh nhân và giới chuyên viên y tế từ thời Trung Cổ cho tới tận thời nay.
Tuy chương trình hoạt động trong vòng một năm có cả trăm sự kiện đủ loại, nhưng có lẽ cuộc triển lãm mang tựa đề \’\’Prendre Soin\’\’ (Chăm sóc) lại có nhiều ý nghĩa nhất. Sinh thời, Louis Pasteur đã có những đóng góp rất lớn cho nền y học, cùng với Ferdinand Cohn và Robert Koch, Pasteur được xem là các nhà khoa học đã khai sinh ngành vi sinh vật học. Nhờ vào các công trình nghiên cứu của họ, mà hàng năm vô số sinh mạng được cứu sống trên thế giới.
Thời điểm kỷ niệm 200 năm ngày sinh của Louis Pasteur lại diễn ra vào lúc toàn thế giới còn đang trải qua cuộc khủng hoảng y tế nghiêm trọng chưa từng có. Đại dịch Covid-19 càng đề cao tầm vóc của các nhà khoa học từng nghiên cứu về các loại vắc xin, trong đó có vai trò tiên phong của Louis Pasteur, từng khai phóng ngành nghiên cứu về các loài vi trùng và siêu vi trùng. Trong bối cảnh đó, cũng như giới nhân viên y tế ở tuyến đầu, công lao của các nhà khoa học lại càng đáng được tưởng nhớ, nhắc nhở. Tuy Louis Pasteur chưa bao giờ \’\’học\’\’ trường y, nhưng nhờ vào nghiên cứu và phát minh khoa học, ông lại trở thành một trong những vị \’\’thầy thuốc\’\’ vĩ đại nhất của nhân loại.
