Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky: Từ diễn viên hài đến lãnh đạo thời chiến đầy thuyết phục

• Stephen Mulvey
• BBC News

27 tháng 2 2022

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, một diễn viên hài không có kinh nghiệm làm chính trị khi được bầu lên ba năm trước, bỗng chốc nổi lên như một nhà lãnh đạo thời chiến đầy thuyết phục.

Ông đã làm dấy lên tinh thần dân tộc với các bài phát biểu và các video tự quay và là tiếng nói bày tỏ sự tức giận và kiên cường của Ukraine trước sự hung hãn của Nga.

Trong khi Tổng thống Nga Vladimir Putin có vẻ như ngày càng thất thường – cáo buộc Ukraine \”tội diệt chủng\” ở các nước CH ly khai Donetsk và Luhansk, và nói rằng cần phải \”phi Phát xít hóa\” nước này – thì Tổng thống Zelensky, xuất thân từ một gia đình Do thái nói tiếng Nga, tiếp tục thể hiện sự chững chạc, lòng quyết tâm và khả năng ăn nói rành rẽ.

Zelensky cho thấy một mặt của ông mà nhiều người chỉ trích ông – kể cả một bộ phận lớn trong giới tình báo – không lường trước được.

Khoảnh khắc quyết định sự hóa thân của ông từ một nhà lãnh đạo lúc lên lúc xuống trong các cuộc trưng cầu dân ý, người đôi khi có vẻ không hiểu rõ vấn đề, thành một người dẫn dắt một dân tộc đến vào sáng sớm ngày thứ Năm, vài giờ trước khi Nga bắt đầu xâm lược.

Trong một bài phát biểu đăng trên mạng xã hội, mà có đoạn ông nói tiếng Nga, ông nói ông đã cố gắng gọi điện cho Vladimir Putin để tránh xảy ra chiến tranh nhưng chỉ được đáp lại bằng sự yên lặng.

Hai quốc gia không cần có chiến tranh, \”không cần Chiến tranh Lạnh, không cần chiến tranh nóng, không cần chiến tranh hỗn hợp,\” ông phát biểu khi đứng trước một bản đồ Ukraine trong bộ comple sẫm màu. Nhưng ông nói thêm nếu Ukraine bị tấn công, họ sẽ tự vệ.

\”Khi các người tấn công chúng tôi, các người sẽ thấy mặt chúng tôi – không phải là lưng, mà là mặt.\”

Ngay sau khi cuộc xâm lược bắt đầu, trong bài phát biểu tiếp theo buổi trưa hôm đó, ông mặc trang phục màu quân đội, và nói về cuộc chiến đấu như David chọi với Goliath của nước mình. Tối đó, ông có một bài phát biểu khác, cảnh báo các lãnh đạo phương Tây rằng nếu họ không hỗ trợ ngay cho Ukraine, thì ngày mai \”chiến tranh sẽ đến gõ cửa nhà các bạn.\”

\”Đây là tiếng kêu của bức màn thép mới, bức màn đã hạ và đang cắt đứt nước Nga khỏi thế giới văn minh.\”

Ông Zelensky với vai trò tổng tư lệnh dường như nói câu nào trúng câu ấy trên mạng Twitter Ukraine.

Yulia McGuffie, tổng biên tập trang tin Novoye Vremya, nói bà đã rất buồn khi ông được bầu làm tổng thống hồi tháng 4/2019, và bà từng không tin ông có khả năng lãnh đạo chính phủ.

Nhưng bà nói nhiều người Ukraine đã nhanh chóng có cảm tình với tổng thống của họ trong tuần vừa qua.

\”Sự ủng hộ và tôn trọng dành cho ông tới sau khi Nga bắt đầu cuộc chiến – tất cả người dân Ukraine đã đồng lòng ủng hộ Zelensky. Ông đang đóng một vai trò đoàn kết người dân, và truyền cảm hứng, một phần qua tấm gương của chính mình. Ông đang dẫn dắt một chính phủ chiến đấu chống quân đội của Putin, và vì thế nhiều người thực lòng ngưỡng mộ và kính trọng ông.\”

Sự xuất hiện của Zelensky trên chính trường là một ví dụ của đời sống phản ánh nghệ thuật. Khi là diễn viên hài, vai diễn thành công nhất của ông là trong phim truyền hình nhiều tập \’Đầy tớ của Nhân dân\’ với vai một giáo viên. Vai diễn này làm bệ phóng đưa ông tới chức tổng thống sau khi một học sinh đăng một video gây bão quay ông nói về tham nhũng trong chính trị.

Việc ông tham gia ứng cử trong kỳ bầu cử năm 2019 lúc đầu được coi là một trò đùa – đảng chính trị của ông có tên Đầy tớ của Nhân dân. Nhưng ông đã chiến thắng với 73% số phiếu bầu, hứa hẹn sẽ chống tham nhũng và mang lại hòa bình cho vùng đông Ukraine.

Một tổng thống Ukraine có quyền lực đáng kể, nhưng thực hiện được những lời hứa đó không đơn giản chút nào, cố vấn truyền thông Yaryna Klyuchkovska nhận xét. Và với một người bắt đầu nhiệm kỳ tổng thống với mức tín nhiệm cao như vậy, hướng đi duy nhất là đi xuống.

Những năm trước khi làm chính trị

•Sinh ở thành phố Kryvyi Rih, đông Ukraine, năm 1978

•Tốt nghiệp Đại học Kinh tế Quốc dân Kyiv chuyên ngành luật

•Đồng sáng lập một hãng sản xuất truyền hình thành công

•Sản xuất các chương trình cho hãng truyền hình thuộc do tỷ phú gây tranh cãi Ihor Kolomoisky sở hữu

•Tỷ phú Kolomoisky sau đó ủng hộ ông ra tranh cử tổng thống

•Cho đến giữa những năm 2010, ông tập trung chủ yếu vào sự nghiệp trong ngành truyền hình và phim ảnh

Zelensky được sự ủng hộ của oligarch Ihor Kolomoisky trong chiến dịch bầu cử tổng thống, khiến nhiều người lo ngại ông sẽ trở thành một lãnh đạo bù nhìn, bị kiểm soát bởi một tỷ phú bị Hoa Kỳ điều tra về gian lận và rửa tiền.

Nhưng ông đã chứng tỏ là người độc lập hơn những người hoài nghi ông tưởng, chẳng hạn ông không cho phép tư nhân hóa ngân hàng PrivatBank, do Kolomoisky sở hữu trước khi đuơc quốc hữu hóa.

Mặt khác, tham nhũng vẫn rất ăn sâu ở Ukraine, và có nhiều lo ngại rằng luật chống oligarch mới có thể chỉ hạn chế hoạt động của một số oligarch này mà không phải số khác. Những vụ án tham nhũng nhắm tới đối thủ chính của Zelensky, Petro Poroshenko, người tiền nhiệm của ông, được một số quan chức phương Tây coi là mang động cơ chính trị.

Nỗ lực đàm phán với Nga của Zelensky để tìm một giải pháp cho cuộc xung đột ở phía đông Ukraine, cuộc xung đột khiến 14.000 người thiệt mạng, cũng chỉ có những thành công hạn chế. Đã có trao đổi tù binh và những động thái để thực hiện một phần tiến trình hòa bình, được gọi là thỏa thuận Minsk, nhưng không có đột phá nào.

Trong năm 2020, mức tín nhiệm của ông liên tục giảm. Zelensky sau đó vận động mạnh mẽ hơn cho việc Ukraine trở thành thành viên của EU và của khối quân sự NATO, một động thái chắc chắn làm cho tổng thống Nga tức giận.

Nhưng nhà tư vấn truyền thông Yaryna Klyuchkovska nói lời lẽ của Zelensky về cuộc xung đột ở phía đông và về quan hệ với Nga vẫn bị coi là quá nhẹ với nhiều người Ukraine, cho tới những ngày gần đây.

Khi tiếng trống ra trận ngày một lớn hơn, ông tuyên bố một Ngày Hòa bình, và tiếp tục nhấn mạnh ông hy vọng vào một giải pháp ngoại giao ngay cả khi Ukraine ghi nhận ngày một nhiều vi phạm ngừng bắn ở tuyến đầu.

\”Ông tránh chủ đề chiến tranh, cuộc chiến, hay bất cứ điều gì dính đến quân sự. Đó là một chủ đề ông không thoải mái và không muốn đề cập đến trong những bài phát biểu với công chúng,\” bà Klyuchkovska nói.

Ông cũng có vấn đề với những cảnh báo hàng ngày từ Mỹ và các chính phủ phương Tây về cuộc tấn công từ Nga sắp xảy ra. Ông nói chiến lược cung cấp thông tin của Mỹ là \”rất tốn kém cho Ukraine\”.

Sự thay đổi lớn xảy ra với bài phát biểu của ông tại Hội nghị An ninh Munich hôm thứ Bảy ngày 19/2, bà Klyuchkovska nói. Bài phát biểu này làm bà chuyển từ một người hoài nghi ông sang một fan. Ông bắt đầu bằng câu chuyện ông đi thăm một nhà trẻ ở phía đông Ukraine bị tên lửa đánh trúng vài ngày trước đó.

\”Khi một hố bom xuất hiện trong sân chơi trường học, trẻ em đặt câu hỏi: \’Liệu thế giới đã quên những sai lầm của thế kỷ 20?\’,\” ông nói.

\”Sự bàng quan khiến bạn trở thành đồng phạm,\” ông nói với các khách mời từ giới tinh hoa ngoại giao và quốc phòng phương Tây.

Ông nhắc lại chuyện Vladimir Putin từ chối một trật tự thế giới do Mỹ dẫn đầu cũng tại hội nghị này cách đây 15 năm, và khẳng định sự nổi dậy của Nga. \”Thế giới đã phản ứng ra sao? Với sự nhân nhượng.\”

Bà Klyuchkovska nói không một lãnh đạo Ukraine nào từng phát biểu thẳng thắn như vậy với phương Tây.

\”Với tôi, khoảnh khắc tự hào về Zelensky đến khi ông có bài phát biểu xuất sắc tại hội nghị an ninh ở Munich,\” bà Yulia McGuffie nói. \”Đó là lúc nhiều đối thủ chính trị của Zelensky ở Ukraine quyết định đây không phải là lúc đấu đá.\”

Tổng thống Ukraine Zelensky: \”Tôi đang ở đây\”

Các nguồn tin tình báo phương Tây nói rằng tên của Zelensky đứng đầu danh sách những người quân đội Nga muốn giết. Zelensky nói gia đình ông đứng thứ hai trong danh sách, nhưng ông và họ ở lại Ukraine.

Sự hiện diện của ông được xác nhận qua một video selfie mà ông tự quay bên ngoài phủ tổng thống và Tòa nhà Chimeras đối diện, với điêu khắc hình các con vật kỳ lạ và nhiều cảnh săn bắn đặc trưng của tòa nhà này.

\”Tất nhiên ông ấy là diễn viên. Tôi không biết đó có phải là con người thật của ông hay không. Nhưng những gì ông ấy làm đang có tác dụng,\” bà Yaryna Klyuchkovska bình luận. \”Những người viết diễn văn cho ông đã tìm được đúng cách viết. Họ đến từ ngành giải trí, nhưng viết kịch bản cho một phim Netflix rất khác với viết diễn văn tổng thống.\”

Ukraine vẫn đang phải đối mặt với khó khăn không tả xiết. Đội quân xâm lược của Nga là rất lớn và được trang bị vũ khí đầy đủ. Nhưng vị tổng thống 44 tuổi tốt nghiệp ngành luật, một người mới tham gia chính trị, đã tìm được tiếng nói giúp cổ vũ tinh thần người Ukraine.