Nga-Ukraine: Nga giao thương bao nhiêu với Trung Quốc?

• Kai Wang và Wanyuan Song
• BBC Reality Check

35 phút trước

Úc kêu gọi Trung Quốc hành động hơn nữa để cô lập Nga sau cuộc xâm lược của nước này vào Ukraine, và áp dụng các biện pháp trừng phạt tương tự như Mỹ, EU và Vương quốc Anh.

Thủ tướng Úc Scott Morrison chỉ trích thỏa thuận gần đây của Trung Quốc mua thêm lúa mỳ từ Nga.

Vậy Trung Quốc có thể giúp Nga về mặt kinh tế đến đâu?

Các biện pháp trừng phạt lên Nga sẽ ảnh hưởng đến thương mại?

Trung Quốc cho biết họ sẽ \”tiếp tục hợp tác thương mại bình thường\” với Nga.

Nhưng một số ngân hàng Nga đã bị cấm khỏi hệ thống thanh toán quốc tế Swift. Hệ thống này được sử dụng cho các giao dịch tài chính trên khắp thế giới, và có thể khiến cho việc thanh toán cho xuất khẩu của Nga trở nên khó khăn hơn.

Hệ quả là, Trung Quốc gần đây phải cắt giảm một số mua bán từ Nga bởi vì các thương nhân gặp khó khăn để thu xếp tài chính.

Trong những năm gần đây, cả hai quốc gia đang nỗ lực phát triển hệ thống thanh toán thay thế của riêng mình để giảm sự phụ thuộc vào hệ thống dựa trên đồng đôla Mỹ như Swift.

Nga có Hệ thống Chuyển Tin nhắn Tài chính (System for Transfer of Financial Messages – STFM) trong khi Trung Quốc có Hệ thống Thanh toán Liên ngân hàng Xuyên biên giới (Cross-Border Interbank Payment System – CIPS), và các hệ thống này hoạt động dựa trên tiền tệ của riêng họ.

Một nghiên cứu do Carnegie Moscow Center xuất bản tranh luận rằng những hệ thống thanh toán cây nhà lá vườn này \”không phải là một sự thay thế cho Swift\”.

Như năm 2021, chỉ có một ngân hàng Trung Quốc tham gia STFM, mặc dù nhiều ngân hàng Nga và tổ chức tài chính toàn cầu kết nối với hệ thống của TQ.

Gần đây, chỉ có khoảng 17% thương mại giữa Nga và Trung Quốc là sử dụng đồng Nhân dân tệ của TQ (tăng từ 3,1% năm 2014), theo báo cáo của truyền thông trích dẫn số liệu chính thức của Nga.

Và buôn bán năng lượng của hai nước vẫn chủ yếu được thực hiện bằng đồng đôla Mỹ, mặc dù họ đang ngày càng sử dụng đồng tiền Trung Quốc.

Nga giao thương với Trung Quốc bao nhiêu?

Thương mại giữa hai quốc gia đang tăng trưởng đều đặn trong những năm gần đây.

Giao thương đạt mức cao mới khoảng 147 tỷ USD vào năm ngoái – tăng gần 36% so với năm trước – và chiến khoảng 18% tổng thương mại của Nga trong năm 2021.

Trong chuyến đi của Tổng thống Putin tới Bắc Kinh tháng trước, hai nước cho biết sẽ thúc đẩy thương mại của họ lên 250 tỷ USD vào năm 2024.

Hải quan Trung Quốc tuyên bố dỡ bỏ tất cả hạn chế về nhập khẩu lúa mỳ và lúa mạch của Nga vào ngày Nga bắt đầu tấn công Ukraine.

Trước đây, nó được sử dụng để hạn chế nhập khẩu lúa mỳ từ các khu vực nhất định của Nga do lo ngại về dịch bệnh.

Năm ngoái, Trung Quốc là nước thu mua lúa mỳ lớn thứ tư và là nước mua lúa mạch lớn nhất thế giới, và Nga là nước sản xuất nhiều nhất cả hai loại ngũ cốc.

Ngoài các sản phẩm nông nghiệp, Trung Quốc gần đây cũng là thị trường đơn lẻ lớn nhất cho xuất khẩu năng lượng của Nga, như dầu, gas và than đá.

Trung Quốc là nước mua nhiều than đá nhất của Nga, và cả hai quốc gia đồng ý một thỏa thuận mới trị giá hơn 20 tỷ USD – chỉ một tuần trước cuộc xâm lược Ukraine.

Tuy nhiên, với tư cách một khối, EU vẫn là đối tác thương mại tổng thể lớn nhất với Nga. Năm 2021, tổng thương mại giữa hai bên trị giá gần gấp đôi so với thương mại của TQ với Nga.

Điều đó giờ đây có thể bắt đầu thay đổi, theo nhà kinh tế thương mại, Tiến sĩ Rebecca Harding.

\”Chắc chắn rằng thương mại EU-Nga giảm sút do các lệnh trừng phạt. Cuộc khủng hoảng hiện nay chỉ làm rõ thêm sự tập trung bên trong EU vào nhu cầu đa dạng nguồn cung,\” bà nói.

Thương mại của Nga với Hoa Kỳ nhỏ hơn nhiều.

Trung Quốc có thể mua thêm năng lượng của Nga?

Kinh tế của Nga phụ thuộc chủ yếu vào xuất khẩu dầu và gas, và các biện pháp trừng phạt mới nhất chưa nhắm tới các lĩnh vực này.

Năm ngoái, Nga là nước cung cấp dầu lớn thứ hai của Trung Quốc và lớn thứ ba về cung cấp gas, với xuất khẩu lần lượt đạt 41,1 tỷ USD và 4,3 tỷ USD, theo báo cáo của truyền thông. Ông Putin gần đây công bố các hợp đồng dầu và gas với TQ trị giá khoảng 117,5 tỷ USD.

Tuy nhiên, thị trường năng lượng lớn nhất của Nga cho đến nay vẫn là EU, và nước này cung cấp 40% gas và khoảng 26% dầu cho toàn khối.

Và với dầu mỏ, dữ liệu mới nhất của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cho thấy vào năm ngoái Trung Quốc chỉ chiếm khoảng 20% xuất khẩu của Nga, với phần lớn lượng dầu của Nga được xuất sang châu Âu.

\”Xuất khẩu dầu và gas của Nga [sang TQ] đang tăng với tốc độ hơn 9% hàng năm trong 5 năm qua. Đây là mức tăng trưởng nhanh nhưng dù vậy, TQ chỉ bằng một nửa thị trường EU đối với lượng dầu của Nga,\” Tiến sỹ Harding nói.

Đức, thị trường xấu khẩu khí đốt tự nhiên chính của Nga, gần đây tuyên bố rằng họ sẽ đình chỉ đường ống dẫn khí đốt Nord Stream 2 để phản ứng trước việc Nga xâm lược Ukraine.

Nguồn cung cấp thông qua một đường ống dẫn mới giữa Nga và TQ (the Power of Siberia 2) sẽ chỉ bằng 1/5 công xuất của đường ống Nord Stream 2, theo một phân tích.

Ngoài ra, không rõ khi nào đường ống dẫn khí đốt mới từ Siberia sẽ đi vào hoạt động.

Về dài hạn, Trung Quốc có thể muốn tăng cường nhập khẩu gas của Nga để cố gắng giảm sự phụ thuốc vào than đá để đạt mục tiêu cắt giảm khí nhà kính.