Hé lộ bí mật về nhà máy Lọc hoá dầu Nghi Sơn và sự thất bại của ngành lọc dầu trong nước

 Nhóm PV Kinh tế Thứ hai, ngày 14/03/2022

Nhà máy lọc hoá dầu Nghi Sơn không dùng dầu khai thác trong nước và thả nổi theo giá quốc tế

Bàn về câu chuyện Nhà máy Lọc hóa dầu Nghi Sơn tại tọa đàm \”Làm gì khi giá xăng dầu tăng kỷ lục?\” do báo Nông thôn Ngày nay/Điện tử Dân Việt tổ chức vào sáng nay (ngày 14/3), TS Vũ Đình Ánh – Chuyên gia kinh tế cho rằng, vấn đề này cần phải được \”nhìn thẳng, nói thật\” từ gốc của vấn đề.

Thứ nhất, về nguồn dầu thô dùng cho Nhà máy Lọc hóa dầu Nghi Sơn. Theo ông Ánh, Việt Nam xuất khẩu dầu thô nhưng Nghi Sơn lại đi nhập khẩu. Điều này khiến cho vị chuyên gia này \”kinh ngạc\”.ADVERTISING

\”Điều khiến tôi kinh ngạc nhất là toàn bộ dầu thô ở Việt Nam không dùng được cho Nhà máy Nghi Sơn mà phải dùng dầu thô nhập khẩu từ Trung Đông. Nhà máy lọc dầu Dung Quất ít nhất còn sử dụng được dầu thô, dầu bạch hổ của Việt Nam\”, ông Ánh bày tỏ.

Hai là về giá bán. Vị chuyên gia này cho biết, Việt Nam xây dựng Nhà máy Lọc dầu Nghi Sơn nhằm chủ động nguồn cung xăng dầu trong nước, người dân có thể được dùng xăng dầu giá rẻ. Tuy nhiên, trên thực tế, giá bán lại theo giá thế giới, thả nổi theo giá quốc tế. Như vậy, chúng ta lọc dầu trong nước để làm gì?, TS Ánh đặt vấn đề.

Ba là, Nhà máy Nghi Sơn cung cấp đến 35% thị phần thị trường xăng dầu trong nước, nhưng như đề cập ở trên nguồn dầu thô phải nhập khẩu, giá cả thả nổi theo giá quốc tế và việc nhà máy cắt giảm công suất, thậm chí có thể dừng sản xuất, đây không phải lần đầu.

\”Những lần trước thì Nhà máy đưa ra lý do là kỹ thuật phải bảo dưỡng, bảo trì, nhưng lần này nghiêm trọng hơn ở chỗ, nhà máy tuyên bố bị lỗ. Vậy lỗ bao nhiêu thì chưa ai thấy nói. Vấn đề này các cơ quan chức năng cũng phải làm rõ\”, TS.Vũ Đình Ánh cho hay.

\”Bây giờ Chính phủ phải cùng với Nghi Sơn giải quyết vấn đề tài chính thì nhà máy mới có điều kiện sản xuất tiếp. Đây là hệ quả của việc chúng ta ưu ái quá\”.

TS Nguyễn Tiến Thỏa – Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam

Cũng theo ông Ánh, nhiều người ngại không muốn nhắc đến câu chuyện Nhà máy Lọc hóa dầu Nghi Sơn, bởi cho rằng đó là vấn đề nhạy cảm. Nhưng câu chuyện này đã xảy ra ở những năm 2008 – 2009, thời gian đủ dài để chúng ta giải mã các cam kết. Để sửa!

Tôi còn biết, PVN tham gia vào một trong những nhiệm vụ là giữ lại một phần khoản thu từ xuất khẩu dầu thô để bù lỗ cho Nhà máy Nghi Sơn. Tức là không phải hiện giờ Nhà máy mới lỗ mà lỗ đã được dự tính trước. Thậm chí đã bố trí nguồn để giữ. Tại sao lại làm như vậy? Đến thời điểm này phải làm rõ câu chuyện này với Bộ Công thương.

Những vấn đề \”phi\” thị trường của Nghi Sơn?

Bàn tiếp về câu chuyện ở nhà máy lọc dầu Nghi Sơn, ông Nguyễn Tiến Thỏa, Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam cho rằng, ở khía cạnh dư luận vẫn ý kiến \”những lúc khó khăn ông Nghi Sơn cứ làm mình, làm mẩy\”, tuy nhiên, ý kiến này chỉ đúng ở khía cạnh câu chuyện góc nhìn – đời thường.

Nhìn về \”cái gốc\” vấn đề tại Lọc hóa dầu Nghi Sơn, ông Thỏa cho biết, tại thời điểm xây dựng Nhà máy Lọc hóa Dầu Nghi Sơn, Việt Nam muốn phát triển công nghiệp lọc hóa dầu. Từ mong muốn ấy, mới đặt ra mục tiêu lọc hóa dầu để làm gì? Để chúng ta chủ động được nguồn cung trong nước – đây chính là mong muốn lớn nhất. Tiếp theo là người dân Việt Nam có giá xăng dầu rẻ.

Thế nhưng, đến thời điểm hiện tại, những mong muốn này vẫn chưa đạt được kết quả. Nguyên nhân chính đến từ cam kết của chúng ta khi triển khai dự án.

Thứ nhất, là cam kết cho bán theo giá thế giới.

\”Sản xuất trong nước để tăng cường nguồn cung và hạ giá thành sản phẩm xuống, nhưng lại bán theo giá thế giới thì quá bất cập\”, ông Thỏa nhấn mạnh.

Đối với vấn đề tại sao có 75% nguồn trong nước, 25% nhập khẩu, tại sao không hòa đồng giá giữa trong nước và thế giới để có mức giá ổn định hơn?

Theo TS Nguyễn Tiến Thỏa, điều này chỉ phù hợp với một số nước có nguồn dầu thô lớn, ví dụ như các nước khu vực châu Á. Những quốc gia này sẽ lấy thu nhập từ dầu thô bù bớt cho xăng dầu thành phẩm khi có các trường hợp đột biến.

Riêng Việt Nam, vì thành phẩm chế biến tại Nhà máy Lọc hóa dầu Nghi Sơn và Dung Quất đều đang được bán theo giá thế giới. Hiện nay đã có công thức tính giá cơ sở đã có sự hòa đồng giữa giá trong nước và thế giới. Tuy nhiên, giá bán của Nghi Sơn được bán theo giá thế giới cộng thêm thuế nhập khẩu 7%. \”Như vậy, thì không thể có giá trong nước rẻ được. Cơ bản hoàn toàn theo giá thế giới, có chênh lệch cũng chỉ một chút xíu\”, ông Thỏa cho hay.

Thứ hai, về cơ chế thị trường, đáng lẽ phải cho phép doanh nghiệp được chọn nơi mua – bán theo nhu cầu. Thế nhưng, ở đây lại ra yêu cầu được bao tiêu hết sản phẩm, dẫn đến tình trạng độc quyền, sản xuất ra đã có chỗ tiêu thụ rồi nên không có áp lực cạnh tranh.

Trường hợp xấu nhất, nhà máy dừng lại, đứt nguồn cung sẽ dẫn đến khủng hoảng thiếu là đương nhiên – theo Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam.

Liên quan đến vấn đề này, bàn tiếp vấn đề vì sao nhà máy lọc dầu Nghi Sơn lại Lỗ. ông Thoả cho rằng nguyên nhân chính đến từ khó khăn về tài chính, không có tiền để mua dầu thô, thiếu nguyên liệu sản xuất nên nhà maý phải dừng.

\”Bây giờ Chính phủ phải cùng với Nghi Sơn giải quyết vấn đề tài chính thì nhà máy mới có điều kiện sản xuất tiếp. Đây là hệ quả của việc chúng ta ưu ái quá\”, ông Thoả nên vấn đề.

Phía sau vấn đề đang tồn tại xung quanh Nhà máy Lọc hóa dầu Nghi Sơn còn nhiều điều cần phải bàn. Về cơ bản, nguyên nhân cũng không hoàn toàn tại doanh nghiệp mà do cam kết, trong đó có cam kết về tài chính về ưu đãi.

TS. Lê Xuân Nghĩa – Chuyên gia kinh tế

Giải mã khoản lỗ \”khủng\” lên đến 3 tỷ USD của Lọc Hóa Dầu Nghi Sơn

Lọc Hóa Dầu Nghi Sơn chìm trong thua lỗ

Với số vốn đầu tư 9 tỷ USD, Công ty TNHH Lọc Hóa Dầu Nghi Sơn (NSRP) là Công ty liên doanh được thành lập vào tháng 4/2008 do bốn thành viên góp vốn, bao gồm Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN); Kuwait Petroleum Europe B.V.,; Idemitsu Kosan Co.,Ltd và Mitsui Chemicals,Inc. Trong đó, PVN góp vốn 25,1%.

Đi vào vận hành thương mại từ cuối năm 2018, Lọc Hóa Dầu Nghi Sơn được hưởng hàng loạt ưu đãi, như thuế miễn thuế thu nhập 4 năm đầu tiên kể từ năm đầu tiên có thu nhập chịu thế và giảm 50% thuế thu nhập doanh nghiệp trong 9 năm tiếp theo). Ngoại trừ khu C, Công ty được miễn toàn bộ tiền thuê đất khu dự án cũng như bất kỳ khoản phí và lệ phí nào liên quan đến hợp đông thuê khu đất dự án trong thời hạn thuế – theo báo cáo tài chính kiểm toán năm 2020. Công ty được PVN bao tiêu sản phẩm trong 15 năm, với giá mua buôn tương đương nhập khẩu cùng thời điểm cộng với ưu đãi thuế nhập khẩu 3-7%…ADVERTISING

Điều đáng nói, dù được hưởng nhiều ưu đãi song Lọc Hóa Dầu Nghi Sơn chìm trong thua lỗ. 

Theo tài liệu của Dân Việt, mức lỗ lũy kế của Lọc Hóa Dầu Nghi Sơn tính đến hết năm 2020 trên 66.000 tỷ đồng, trong đó riêng năm 2020 lỗ hơn 28.100 tỷ đồng, tăng 24% so với khoản lỗ của doanh nghiệp này ghi nhận trong năm 2019.

Lỗ nặng, vốn chủ sở hữu của Nghi Sơn rơi xuống mức âm 11.700 tỷ đồng (ngày 31/12/2020).

Tổng tài sản của Lọc Hóa Dầu Nghi Sơn \”bốc hơi\” 12.200 tỷ đồng, chủ yếu do biến động của tài sản dài hạn. Trong kỳ, lượng tiền mặt của Nghi Sơn giảm mạnh 69%, xuống chỉ còn 559 tỷ đồng; hàng tồn kho giảm 854 tỷ đồng.

Đến cuối năm 2020, nợ phải trả của Lọc Hóa Dầu Nghi Sơn tăng 8,3% so với đầu năm, gấp 1,06 lần tổng tài sản. Trong đó, riêng nợ ngắn hạn tăng 42%, gấp 2,1 lần giá trị tài sản ngắn hạn (33.539 tỷ đồng).

Chưa kể, tổng nợ vay và nợ thuế tài chính mặc dù giảm 5,7% so với đầu năm, đạt 128.994 tỷ đồng nhưng con số này vẫn chiếm tới 66,7% tổng tài sản của doanh nghiệp và gấp 2,6 lần vốn góp chủ sở hữu.

Kiểm toám KPMG nhấn mạnh, Lọc Hóa Dầu Nghi Sơn đã phát sinh lỗ thuần trong năm kết thúc ngày 31/12/2020 và tại ngày đó, nợ ngắn hạn của Công ty đã vượt quá tài sản ngắn hạn và tổng nợ phải trả của Công ty đã vượt quá tổng tài sản. Với nhiều yếu tố khác, kiểm toán cho rằng, có sự tồn tại của yếu tố không chắc chắn trọng yếu có thể dẫn đến nghi ngờ đáng kể về khả năng hoạt động liên tục của Công ty.

Lý do Lọc Hóa Dầu Nghi Sơn lỗ \”khủng\”

Nhìn vào báo cáo tài chính kiểm toán năm 2020 của Lọc Hóa Dầu Nghi Sơn có thể thấy, có rất nhiều yếu tố khiến cho bức tranh lợi nhuận của doanh nghiệp này trở nên \”thê thảm\”.

Giá vốn \”đắt đỏ\” là một nguyên nhân.

Doanh thu bán hàng năm 2020 của doanh nghiệp đạt 74.484 tỷ đồng, giảm 14% so với năm 2019. Doanh thu chủ yếu từ bán xăng RON 92, xăng RON 95 và dầu diesel, trong đó doanh thu từ dầu chiếm tỷ trọng lớn nhất (trên 40%). Doanh thu này không bao gồm thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt.

Mặc dù giá vốn hàng bán giảm nhẹ 4% so với năm 2019, song vẫn cao gấp 1,19 lần doanh thu bán hàng. Năm 2019 giá vốn hàng bán cũng cao hơn 1,15 lần so với doanh thu. Đáng nói, Lọc Hóa Dầu Nghi Sơn và Kuwait Petroleum Corporation đã ký kết hợp đồng Cung cấp dầu thô (\”COSSA\”), theo đó sẽ giao dầu thô cho Nghi Sơn. Như vậy, khác với Dung Quất, Lọc Hóa Dầu Nghi Sơn nhập dầu thô từ Trung Đông. Góp phần \”biến\” Việt Nam đã trở thành nước nhập dầu thô kể từ năm 2018, thông tin từ báo cáo của KB Securities công bố tháng 7/2021.

Do đó, Nghi Sơn lỗ gộp 14.139 tỷ đồng trong năm 2020, cao gấp gần 2,5 lần so với số lỗ gộp ghi nhận trong năm 2019.

Hoạt động tài chính cũng là \”điểm đen\” trong báo cáo tài chính của doanh nghiệp khi doanh thu chỉ vài trăm tỷ nhưng chi phí lên tới cả vạn tỷ đồng. Cụ thể, tỷ lệ chi phí tài chính tính đến cuối năm 2020 gấp 57,7 lần doanh thu hoạt động tài chính, cao hơn con số 41,7 lần của năm 2019. Đáng chú ý, chi phí lãi vay luôn chiếm 85,7% – 89% tổng chi phí tài chính của doanh nghiệp.

Kết quả, lỗ thuần từ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp tăng gần 6.000 tỷ so với năm 2019, lên 28.130 tỷ đồng.

Hoạt động khác cũng đóng góp khoản lỗ gần 18 tỷ đồng (năm 2020) và âm xấp xỉ 261 tỷ đồng (năm 2019).

Chưa kể, thu nhập của ban lãnh đạo doanh nghiệp cũng \”ngốn\” không ít tiền. Theo báo cáo tài chính kiểm toán 2020, lương thưởng ban điều hành (9 thành viên) bao gồm trong phí biệt phái nhân viên phát sinh trong năm 2020 là 7,5 tỷ đồng, số dư tại ngày 31/12/2020 gần 11,4 tỷ đồng. Tại cùng thời điểm năm 2019, số dư của khoản mục này lên tới 11,6 tỷ đồng và phát sinh trong năm 2019 gần 9,6 tỷ đồng.

Tiền lương thưởng (bao gồm trong phí biệt phái nhân viên) đối với thành viên ban giám đốc (3 thành viên) có giá trị phát sinh trong năm lên tới 45 tỷ đồng (năm 2019 đạt 26 tỷ đồng) và số dư tại ngày 31/12/2020 đạt xấp xỉ 73 tỷ đồng, gấp 2,3 lần so với cùng thời điểm năm 2019.

Khi doanh nghiệp cắt giảm công suất hay dừng vì lỗ chúng ta phải nhìn lại các cam kết trước đây của chúng ta là gì? Theo một số thông tin báo chí đề cập, chúng ta thậm chí còn cho phép PVN giữ lại các khoản phải nộp ngân sách sử dụng để bù lỗ cho Lọc Hóa Dầu Nghi Sơn?

Hai, câu chuyện của Lọc Hóa Dầu Nghi Sơn nằm ở chỗ đây là nước liên doanh nước ngoài. Nhưng theo thỏa thuận Lọc Hóa Dầu Nghi Sơn không sử dụng dầu thô trong nước mà nhập từ nước ngoài về. Tại sao không sử dụng dầu trong nước mà lại mua từ dầu thế giới, trong khi dầu thế giới chịu tác động của biến động giá dầu thế giới?

Tóm lại, cần phải công khai các điều khoản và từ đó xem hướng điều chỉnh như thế nào. Chuyện Việt Nam chỉ nắm giữ 25% vốn và không có quyền quyết định tại doanh nghiệp – theo tôi không phải vấn đề, vấn đề đằng sau là khi xây dựng cam kết cũng đã là những lựa chọn mang hàm ý phi kinh tế.

TS. Vũ Đình Ánh – Chuyên gia kinh tế