Bầu cử tổng thống Pháp 2022: Sự sụp đổ của các đảng truyền thống

Đăng ngày: 11/04/2022

Thanh Phương

Kết quả vòng một bầu cử tổng thống Pháp hôm qua, 10/04/2022, đã đúng với dự báo qua các cuộc thăm dò ý định cử tri: lọt vào vòng hai là tổng thống mãn nhiệm Emmanuel Macron và ứng cử viên của đảng cực hữu Tập Hợp Dân tộc Marine Le Pen. Như vậy kịch bản của bầu cử tổng thống năm 2017 tái diễn, nhưng đáng chú ý là tỷ lệ phiếu mà hai ứng cử viên này thu được đều cao hơn kết quả của họ ở vòng một cách đây 5 năm. 

Ngoài ra, vòng một bầu cử tổng thống 2022 sẽ đi vào lịch sử nền Đệ ngũ Cộng hòa Pháp, vì nó đánh dấu sự sụp đổ của các đảng truyền thống cả bên cánh tả lẫn cánh hữu, nhất là Đảng Xã hội và đảng Những Người Cộng Hòa. 

Trong vòng một bầu cử tổng thống hôm qua, đô trưởng Paris Anne Hidalgo, ứng cử viên của Đảng Xã Hội, chỉ thu được chưa tới 2% số phiếu, gần đúng với dự báo qua các cuộc thăm dò ý định bỏ phiếu của cử tri. Tỷ lệ phiếu này chỉ bằng một phần ba tỷ lệ phiếu của ứng cử viên Benoit Hamon năm 2017, vốn đã rất thấp ( 6,34% ). Đô trưởng Paris còn thua cả ứng cử viên Cộng Sản Fabien Roussel, thậm chí thua cả hai ứng viên vốn chẳng có ảnh hưởng gì nhiều là Jean Lasalle và Nicolas Dupont-Aignan. Số phiếu mà bà Hidalgo thu được hôm qua là kết quả bầu cử tổng thống tồi tệ nhất trong lịch sử của Đảng Xã Hội, một đảng kể từ nay có nguy cơ bị “xóa sổ” bên phía cánh tả. 

Bên phía đảng cánh hữu Những Người Cộng Hòa, kết quả vòng một cũng thảm hại không kém, vì ứng cử viên Valérie Pécresse hôm qua chỉ thu được chưa tới 5% số phiếu, thấp hơn cả mức được dự báo trước đó là khoảng 9%. Tuy mọi người đều thấy là bà Pécresse không thể nào lọt được vào vòng hai, nhưng không ai ngờ là kết quả là xuống đến mức thấp như thế, trong khi vào năm 2017, ứng cử viên François Fillon tuy không lọt được vào vòng hai nhưng cũng đã thu được đến 20% số phiếu. 

Ấy là chưa kể lần này ứng cử viên cánh hữu còn thua cả nhà báo cực hữu Eric Zemmour, trong khi trước vòng một nhóm của bà Pécresse đã hy vọng sẽ qua mặt ông Zemmour để cứu vớt thể diện cho đảng Những Người Cộng Hòa. 

Đây là lần thứ hai mà đảng chủ chốt của cánh hữu không lọt được vào vòng hai bầu cử tổng thống Pháp. Chưa biết tương lai của đảng Những Người Cộng Hòa như thế nào, trước mắt, với tỷ lệ phiếu dưới ngưỡng 5%, đảng này sẽ không được Nhà nước hoàn trả chi phí tranh cử (7 triệu euro) và đây sẽ là một vố rất đau đối với họ. 

Trả lời phỏng vấn RFI Pháp ngữ tối 10/04/2022, ông Erwan Lestrohan, giám đốc nghiên cứu của Viện thăm dò Odoxa, nhận định về kết quả thảm hại của hai đảng truyền thống cánh tả và cánh hữu:

“ Quả là một điều gây ấn tượng mạnh. Đây là một cuộc bầu cử xác nhận sự sắp xếp lại bàn cờ chính trị mà chúng ta đã thấy vào năm 2017. Hôm qua, ứng cử viên Valérie Pécresse chỉ thu được phiếu của một phần ba số cử tri đã bầu cho ông François Fillon năm 2017, và chưa tới phân nửa số phiếu của những cảm tình viên đảng Những Người Cộng Hòa. Hidalgo cũng vậy. Bà chỉ thu được khoảng phân nửa số phiếu của các cảm tình viên đảng Xã hội, một mức rất thấp. 

Tôi nghĩ là các đảng này đang gặp những khó khăn do đây là những chính đảng đã quá cũ, không thể phản ánh được ảnh hưởng chính trị của họ so với những đảng mới hơn như đảng Nước Pháp Bất Khuất, đảng Cộng Hòa Tiến Bước, hay thậm chí đảng Châu Âu Sinh Thái. Những đảng này đề ra những chương trình hành động mà các cử tri dễ cảm nhận hơn. 

Như chúng ta thấy đối với đảng Những Người Cộng Hòa và qua tỷ lệ phiếu của bà Valérie Pécresse, cử tri của họ dường như bị thu hút bởi ông Emmanuel Macron, người đã thu được tỷ lệ phiếu cao rất cao trong số những người lớn tuổi nhất và  những người khá giả nhất, cũng như nơi những người thuộc hàng ngũ cán bộ điều hành, vốn là những thành phần cử tri nòng cốt của đảng Những Người Cộng Hòa.” 

Trả lời RFI Pháp ngữ hôm nay, nhà chính trị học Bruno Cautrès cũng có cùng giải thích về kết quả thảm hại của đảng Những Người Cộng Hòa:

“ Các cử tri của đảng Những Người Cộng Hòa hầu hết đã ngả theo tổng thống Emmanuel Macron. Đó vừa là những lá phiếu “thực dụng”, vừa là những lá phiếu do tác động của một số nhân vật quan trọng trong đảng Những Người Cộng Hòa trước cuộc bầu cử. Quan điểm của những nhân vật này:  phải chăng hợp lý nhất là thừa nhận rằng ngày nay thế lực ông Macron đang bao trùm sân khấu chính trị và chúng ta nên liên minh với ông ấy? Đó là lập trường của ông Christian Estrosi, thị trưởng thành phố Nice, của ông Renaud Muselier, chủ tịch vùng PACA và của cựu tổng thống Nicolas Sarkozy, vốn đã không ủng hộ ứng cử viên Valérie Pécresse. Ông Sarkozy chắc là sẽ có phát biểu theo hướng này trước vòng hai bầu cử tổng thống.  

Cử tri của cánh hữu coi như đã bỏ phiếu với suy nghĩ: thôi thì ngay bây giờ cứ lên ngồi chung xe với ông Macron, cho dù mình sẽ không phải là tài xế, nhưng với hy vọng là đến năm 2027 sẽ có một ứng cử viên tổng thống tốt hơn. Chúng ta thấy rõ là đảng Những Người Cộng Hòa đang đối diện với một chiến lược mang tính sống còn đối với họ.”

Về phần Đảng Xã Hội, chỉ cách đây không lâu, năm 2012, đảng này còn nắm toàn bộ ba định chế chính trị cao nhất của nước Pháp: tổng thống, Hạ Viện và Thượng Viện. Nay đảng cánh tả này giống như là một chiếc xe lao xuống dốc không phanh, thậm chí có nguy cơ bị khai tử, nếu không có những thay đổi căn bản, theo lời nhà chính trị học Bruno Cautrès: 

“ Đảng Xã Hội rõ ràng là đang trong một tình thế rất tồi tệ, vì đây là lần thứ hai liên tiếp họ thu được kết quả thảm hại trong một cuộc bầu cử tổng thống. Đảng Xã Hội không thể nào xuống thấp hơn nữa trong một cuộc bầu cử tổng thống. Họ cũng có những vấn đề giống như đảng Những Người Cộng Hòa: Một Đảng Xã Hội tiếp tục tồn tại ở cấp địa phương, trong các hội đồng thành phố, thị xã, hội đồng cấp vùng, cấp tỉnh, cũng còn nhiều đảng viên cấp cơ sở, tuy không nhiều bằng cách đây 20 năm. 

Giống như đảng Những Người Cộng Hòa, Đảng Xã Hội cũng đang đối diện với vấn đề sống còn và trong những ngày tới chắc chắn phải bày tỏ lập trường. Có thể là các lãnh đạo Đảng Xã Hội, cựu tổng thống Xã Hội François Hollande phải cân nhắc nội dung các thông điệp mà họ gởi đến đảng của họ. Chắc chắn sẽ có những thay đổi quan trọng bên phía Đảng Xã Hội, vì đảng này không thể giữ nguyên trạng, không thể bảo với các đảng viên là sẽ không có gì thay đổi trong cơ cấu của đảng. Họ phải buộc có một sáng kiến lớn, nếu không muốn bị biến mất hoàn toàn.”

Cùng với sự sụp đổ của hai đảng truyền thống tả hữu, theo ông Erwan Lestrohan, giám đốc nghiên cứu của Viện thăm dò Odoxa, là sự sắp xếp lại bàn cờ chính trị của nước Pháp thành ba cực chính:

“ Thật sự là có một bộ phận dân Pháp không bị tác động của các khủng hoảng đã bỏ phiếu cho ông Macron, với tỷ lệ phiếu rất cao trong số những người từ 65 tuổi trở lên, những cư dân thành thị, những người khá giả nhất, những người về hưu, những người thuộc hàng ngũ cán bộ điều hành.

Bên cạnh đó là bộ phận dân Pháp dễ bị tổn thương đã bầu cho bà Le Pen. Đó là những người trong độ tuổi 25-64, những người làm công ăn lương, những người sống ở nông thôn, ở các thành phố nhỏ, những hộ gia đình có thu nhập thấp, những người thất nghiệp, tức là thành phần dễ bị tác động của khủng hoảng kinh tế.

Bộ phận thứ ba là những người đã bầu cho ông Jean-Luc Mélenchon trong vòng một. Đó là những người theo cánh tả, bao gồm thành phần cử tri trẻ: 36% những người trong độ tuổi 18-24 đã bầu cho ông Mélenchon, 26,4% nhân viên trong các cơ quan công quyền đã bỏ phiếu cho ông Mélenchon. Cánh tả nói chung đã dồn phiếu cho ông Mélenchon và đây là một điều bất ngờ : 36% cảm tình viên của Đảng Xã Hội đã bỏ phiếu cho ông Mélenchon, cũng như 25% cảm tình viên của Châu Âu Sinh Thái. Rõ ràng đó là những lá phiếu “thực dụng”, phản ánh sự ủng hộ của cánh tả đối với ứng cử viên đảng Nước Pháp Bất Khuất”

Như vậy là thời kỳ mà Đảng Xã Hội và đảng cánh hữu Những Người Cộng Hòa, trước đây là đảng Tập Hợp Vì Nền Cộng Hòa, thay phiên nhau nắm giữ chiếc ghế tổng thống Pháp đã vĩnh viễn thuộc về quá khứ.

Sự sụp đổ của hai đảng truyền thống cánh tả và cánh hữu khiến cho kết quả vòng hai bầu cử tổng thống năm nay càng có khó mà dự báo. Vào năm 2002, khi ứng cử viên cực hữu Jean-Marie Le Pen, bố của bà Le Pen, bất ngờ lọt vào vòng hai cùng với tổng thống mãn nhiệm Jacques Chirac, các đảng cánh tả và cánh hữu đã đồng loạt dồn phiếu cho ông Chirac để chặn đường phe cực hữu vào điện Elysée. Nhưng lần này bức tường thành đó liệu có sẽ đủ vững chắc để ngăn chận khả năng lần đầu tiên nước Pháp có một tổng thống cực hữu?  Trong những ngày tới, ông Macron và bà Le Pen đều sẽ phải nỗ lực thuyết phục những cử tri bị phân tán bên cánh hữu lẫn cánh tả dồn phiếu cho họ.