Pháp: Tổng thống Emmanuel Macron đã thắng trong cuộc bầu cử khác thường và nhiều căng thẳng

• Phạm Cao Phong
• Gửi bài cho BBC từ Paris. Pháp

một giờ trước

Viễn cảnh nước Pháp rút khỏi Bộ chỉ huy NATO và ngày Quốc Khánh 14/7 năm nay, nữ Tổng thống đầu tiên của nền đệ ngũ Cộng hòa đứng trên lễ đài ở Quảng trường Concorde, vai kề vai với nguyên thủ Nga Vladimir Putin, chứng kiến lễ duyệt binh của các đơn vị hải, lục, không quân Pháp đã tan thành mây khói.

Thất bại của thủ lĩnh Đảng Tập hợp Dân tộc (RN) nhuốm đầy cay đắng, vì cho đến tận trưa ngày 24/4/2022, Marine Le Pen vẫn còn được thưởng thức chất men ngây ngất trên ngai vàng nước Pháp.

Tin vui đến với bà từ các vùng lãnh thổ hải ngoại của Pháp, nơi tiến hành bỏ phiếu sớm trước một ngày, vào thứ bảy 23/4/2022. Không sót nơi nào, Marine Le Pen không giành chiến thắng :

• Ở Guyane, bà Le Pen về đầu với 60,87 % phiếu bầu.
• Con số đó ở Martinique thậm chí lên đến 69,60%.
• 60,70 % cử tri Guadeloupe dồn phiếu cho Marine Le Pen.
• Ở La Réunion, Marine Le Pen cũng về nhất với tổng số 59,57%.

Tổng thống Macron mất trắng, thậm chí thua đậm trên toàn vùng lãnh thổ hải ngoại.

Đến 12h trưa 24/4, ở Pháp mới chỉ có 26,5 % cử tri đến hòm phiếu. Những con số kiểm phiếu từ các tỉnh nhỏ đổ về Paris càng làm không khí sôi sục:

Bà Le Pen dẫn với tỷ số khít khao, được 13.697 236 lá phiếu, vượt ông Macron với con số 13.899 494 phiếu bầu.

Các nhà buôn chuyện kháo rằng, cuộc chạy nước rút của đương kim Tổng thống đến những cứ điểm, thành trì của số đông cử tri chỉ biết trên đời có Mélenchon và Le Pen là ngạo mạn, khiêu khích. Hoặc, sao không gật đầu cho rồi cái ghế thủ tướng cho thủ lĩnh \”Đảng Nước Pháp bất khuất\” Mélenchon, người đang lên cơn thèm quyền lực, ắt hẳn thâu tóm thêm 22% lá phiếu.

Song, khi các phòng phiếu ở các đơn vị bầu cử lớn, các thành phố quan trọng kiểm xong phiếu bầu, nhập kết quả các lá phiếu hợp lệ trên toàn lãnh thổ Pháp, kết quả hứng khởi đã dành cho tổng thống Macron.

Ông về đích với con số thuyết phục 58,5 %, bỏ xa bà Marine Le Pen tới hơn 16 điểm.

Cuộc bầu cử khác thường

Năm nay, cuộc bầu cử Tổng thống Pháp mang một màu sắc đặc biệt khác thường, căng thẳng, chuyên chở hồi hộp và thấp thỏm cho cả hai đối thủ, thậm chí cả châu Âu và thế giới.

Chiến tranh Ukaine đang diễn ra ở mức độ khốc liệt đã biến sinh hoạt chính trị nước Pháp không còn là vận mệnh riêng của Tổng thống Macron hay bà Le Pen.

Vì là, chương trình hành động cho 5 năm tới của nhiệm kỳ tổng thống, vốn dĩ đối nghịch với nhau như bóng tối và ánh sáng của hai ứng cử viên, sẽ quyết định sự sống còn của Liên Minh châu Âu, củng cố hay phá vỡ nền dân chủ của lục địa này.

Vai trò của nước Pháp, còn hai tháng là chủ tịch luôn phiên châu Âu, trong vai vế là một thành viên Hội đồng Bảo An LHQ, giữ vai trò cân bằng của một cường quốc hạt nhân, cộng với tiềm năng kinh tế đứng vào hàng ngũ cường, Pháp có trọng lượng răn đe và hòa giải với những bước phiêu lưu không thể lường trước được, như sự gây chiến với Ukraine của tổng thống Nga.

Chiến tranh Ukraine nổ ra đã cho thấy vai trò tích cực của Pháp, nhất là tổng thống Macron trong mối quan hệ đa phương với Mỹ, Nga, Ukraine và phương Tây.

Trong khi, các lãnh đạo EU không một ai dám trái ý Mỹ về vấn đề Ukraine, Tổng thống Pháp vẫn giữ thái độ tự tin riêng, không lồng vào đó xúc cảm chính trị, không về hùa kiểu \”thấy ai ai ta cũng ai ai, ai ai ấy thì ta cũng ấy\”.

Sự mềm dẻo, giữ kênh đối thoại với ông Putin của Tổng thống Macron, dù chưa thấy hiệu quả trước mắt, song vẫn cần thiết như một lối thoát danh dự cho Nga. Dồn chủ nhân Điện Kremlin vào chân tường không phải là một giải pháp sáng suốt.

Sự cự tuyệt đến Kyiv và thái độ không đồng tình với tổng thống Volodymyr Zelensky, người gọi sự kiện Bucha là tội diệt chủng, chứng tỏ bản lĩnh và sự tỉnh táo cần thiết của tổng thống Macron.

Bị dội nước lạnh như vậy, song Tổng thống Ukraine vẫn không dấu diếm hy vọng ông Macron sẽ ở lại Điện l\’Elysée thêm một nhiệm kỳ.

Ông Zelensky chỉ rụt rè nói nước đôi : \”Nếu bà ứng cử viên Tổng thống hiểu rằng, bà đã lầm lẫn… (bỏ lửng giữa câu) thì quan hệ giữa chúng ta vẫn có thể thay đổi. Tôi không tự tin rằng, tôi có quyền ảnh hưởng những gì đang diễn ra tại Pháp. Song đương nhiên, tôi có những quan hệ gắn bó với Emmanuel Macron và không muốn mất điều đó\”.

Ông Zelensky hiểu rằng, Marine Le Pen thắng là dấu chấm hết cho Liên Minh châu Âu và Tổng thống Putin sẽ tìm thấy cho mình một đồng minh ước ao không mong gì hơn.

Sự tương đồng về quan điểm giữa bà với chủ nhân điện Kremlin rất rõ ràng. Bà Le Pen không giấu sự ngưỡng mộ với tổng thống Nga. Năm 2017, trước thềm bầu cử, ông Putin đã mở rộng vòng tay đón bà Le Pen, một cử chỉ đặc biệt hiếm dành cho một ứng viên tổng thống nước ngoài.

Không chỉ chịu ảnh hưởng về ý thức hệ, đảng Tập hợp Dân tộc (RN) của bà Le Pen cũng đã nhận được những ủng hộ tài chính từ chính quyền Nga. Cụ thể trong cuộc bầu cử cấp vùng 2014, ngân hàng First Czech-Russian Bank, nổi tiếng gần gũi với giới tình báo Nga đã bơm số tiền hơn 9 triệu euro cho Đảng RN.

Lần tranh cử lần này, bà Le Pen lại nhận được cứu cánh tài chính, thông qua ngân hàng Magyar Külkereskedelmi Bank, mà phía sau là chính quyền Hungary của thủ tướng Viktor Orban, người nổi tiếng thân Putin.

Ngoài vấn đề Ukraine, tôi muốn phân tích đôi nét về chương trình bầu cử của bà Marine Le Pen để độc giả hiểu thêm chiến thắng của tổng thống Macron đã tránh cho nước Pháp một trận động đất về kinh tế và con người thực sự ra sao.

Thị tộc (tiếng Pháp trong nguyên văn \’Clan\’) Le Pen từ đời cha đến đời con đã tám lần ra tranh cử Tổng thống Pháp. Số 8 vẫn được gọi là số \’hên\’ từ góc nhìn của các nhà chiêm tinh và sự lấn sân rầm rộ của các đảng cực hữu thiết tưởng vẽ ra bức tranh sáng sủa về hậu vận cho thủ lĩnh đảng Tập hợp Dân tộc Marine Le Pen. Đây cũng đã là lần thứ ba nữ ứng cử viên cực hữu ra tranh cử, với kết quả không tồi là hai lần vào chung kết.

Cái thời mà một chính trị gia cánh tả hay cánh hữu lên mặt khinh khỉnh, nói giọng ta đây là với kiểu \’cực hữu chẳng phí lời mà mở miệng\’ đã hết rồi.

Dưới nụ cười rạng rỡ, lời phát ngôn kiềm chế, được các chuyên gia tâm lý góp công chỉnh sửa, hình ảnh ngọt ngào bế một em bé trên tay, chụp selfie với các cử tri của bà Le Pen là chương trình \”Quốc tịch, danh tính, nhập cư \” có thể gọi là một \”cuộc đảo chính chống lại nhà nước pháp quyền\” của thủ lĩnh cực hữu.

Những tuyên bố của bà Le Pen ru ngủ không ít cử tri, chẳng hạn: tổng thống đương nhiệm là tổng thống của người giàu, nhà lãnh đạo không lắng nghe tiếng nói của dân, sợ tiếp xúc với dân.

Bà muốn dùng thủ thuật dựa vào \”dân\” để qua mặt quốc hội và dùng \”trưng cầu dân ý\” để thủ tiêu Hiến Pháp.

Với câu chữ \”thắt chặt nhập cư bất hợp pháp\”, nếu thắng cử bà Le Pen sẽ xét lại tư cách công dân của người nhập cư, thậm trí tra ngược lại hàng thập kỷ quá khứ của những người đã đến Pháp.

Theo bà \”ưu đãi quốc gia\” chỉ dành cho người Pháp, nước Pháp cần trục xuất bất cứ người nước ngoài không thuần khiết, dù đã có quốc tịch Pháp. Mục đích là tước đoạt quyền tư hữu của \”các công dân hạng hai\”, buộc họ trở về quê hương bản quán.

Luật \”quyền tiếp cận một số ngành nghề đối với người nước ngoài\” Marine Le Pen muốn đưa ra, nhắm tới cả 3,5 triệu người có hai quốc tịch.

Theo đó, người nước ngoài, công dân song tịch bị cấm tiếp cận công việc trong cơ quan hành chính, truyền thông Pháp. Thậm chí, những công việc nhỏ tại Bưu điện, lái xe cho Công ty hỏa xa SNCF, làm việc tại Công ty Điện lực EDF cũng sẽ khép cửa với người nước ngoài. Việc tiếp cận nhà ở xã hội giá rẻ, thì họ cũng nên quên đi cho lẹ.

Chương trình điều hành xã hội của Le Pen nhắc đến biên bản ghi nhớ đạo luật trình bày tại Nghị viện Pháp năm 1899, giải thích việc \”loại bỏ tất cả con cháu của người nước ngoài đến đời thứ tư\”.

Nếu dự thảo Le Pen có hiệu lực thì đó sẽ là một thảm họa. Hàng triệu công ăn việc làm sẽ có trong danh sách bị cấm đối với người nước ngoài cũng như người song tịch. Đẩy khối lượng lao động khổng lồ đó ra đường hẳn tạo ra hố ngăn cách xã hội và hình thành một cuộc tái di cư rầm rộ ? Mâu thuẫn và biện pháp thực hiện của Le Pen có dẫn đến một xung đột đổ máu?

Phiếu cánh hữu dâng lên nhờ tiền của giới giàu có

Luật bầu cử Pháp quy định nghiêm ngặt về số tiền giới hạn và tài khoản đầu tư cho chiến dịch bầu cử. Luật ngày 15/9/2017, quy định, chỉ những người có quốc tịch Pháp hoặc cư trú tại Pháp mới có quyền đóng góp cho các ứng cử viên. Mỗi nhà tài trợ tư nhân chỉ được đóng góp giới hạn ở mức 4.600 euro.

Hai ứng cử viên lọt vào vòng hai cũng chỉ được chi tối đa 22.509 triệu euro.

Để so sánh, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã huy động hơn 1 tỷ USD cho chiến dịch tranh cử năm 2020.

Luật chặt chẽ như vậy, nhưng các nhà tỷ phú đứng đằng sau các đảng cực hữu không ai bị có thể bị hốt vào tù như cựu tổng thống Nicolas Sarkozy.

Vì sao? Đơn giản là, các tỷ phú cực hữu bỏ tiền vơ luôn các phương tiện thông tin đại chúng, dùng phương tiện đó cho bầu cử.

\”Một tỷ phú không thể tài trợ hoàn toàn cho một chiến dịch tranh cử, nhưng có thể mua một tờ báo và sử dụng nó cho chiến dịch\”, kinh tế gia Julia Cagé, Viện Nghiên cứu Chính trị Pháp, nhận định.

Tỷ phú Vincent Bolloré, người được mệnh danh là Rupert Murdoch (ông trùm truyền thông Australia) của nước Pháp, theo tờ New York Times đã nặn ra một \”Eric Zemmour thần thánh\”. Sự nổi tiếng của ứng cử viên này là một trong nhiều ví dụ về quyền lực của các ông trùm truyền thông Pháp đối với việc thay đổi vận mệnh chính trị.

Tỷ phú Bolloré với tập đoàn truyền thông Vivendi đã tiếp quản Đài phát thanh Europe 1. Năm 2021, Bolloré đã bỏ công thâu tóm kênh truyền hình M6, sở hữu tư nhân của tập đoàn truyền thông Đức Bertelsmann. Tạp chí Dimanche, từng ủng hộ ông Macron, đã rơi vào tay Jérôme Béglé, một người thân cận với CNews.

Từ tháng 9 đến tháng 12/2021, kênh truyền hình CNews của Bolloré đã dành 53% thời gian phát sóng để tuyên truyền cho ứng cử viên Zemmour. Đế chế truyền thông Bolloré đã biến Eric Zemmour, từ một phóng viên trở thành một ngôi sao chính trị.

Kết quả là, Zemmour về thứ tư với 7%, được nhiều phiếu hơn cả tổng số phiếu bầu của hai ứng cử viên Đảng LR và Đảng PS cộng lại, là bà đầm quý phái Valérie Pécresse và đương kim thị trưởng Paris Anne Hidalgo.

Bà Valérie Pécresse đang phải kêu gọi những nhà hảo tâm cứu vớt đảng của bà, đang lỗ tới 5 triệu euros do không được tài chính công bù cho chiến dịch tranh cử vì kết quả chỉ về dưới 5%. Anne Hidalgo còn thê thảm hơn.

Với Eric Zemmour và Marine Le Pen, cánh cực hữu đã có con số ấn tượng là cứ ba người đi bầu, thì một người ra mặt ủng hộ họ. Năm 2017, con số đó mới là 33 %, năm nay vượt trội tới 41,5 %.

Cử tri Pháp năm nay đối xử với vị tổng thổng trẻ nhất lịch sử Đệ ngũ Cộng hòa có phần khe khắt, xét nét hơn với so với lần đầu. Chỉ có 58,5% tổng số phiếu bầu ghi tên Macron, so với con số ấn tượng cách đây 5 năm (66,1 %).

Song chiến thắng lần này đã đưa tên tuổi ông vào danh sách những tống thống Pháp thành công nhất, hai lần liên tiếp trúng cử như François Mitterrand, Jacques Chirac. Một thành tích nổi bật.

Như tôi thấy, người dân Pháp với lá phiếu hôm nay trao cho TỔNG THỐNG CỦA HỌ thêm một lần nữa vì ông sáng suốt vững tay chèo qua những đợt sóng lừng chưa từng có trong 5 năm qua.

Bây giờ tổng thống Macron có thể ngẩng cao đầu trong tư thế của người chiến thắng.

Bài thể hiện quan điểm riêng của nhà báo tự do Phạm Cao Phong ở Paris, Pháp.