Nga cố gắng chiếm miền đông Donbas?

• Paul Kirby
• BBC News

9 giờ trước

Quân đội Nga đang bắn phá các thị trấn và thành phố ở miền đông Ukraine với mục tiêu được tuyên bố là \”giải phóng\” vùng trung tâm công nghiệp cũ Donbas.

Với việc từ bỏ chiến dịch đánh chiếm thủ đô Kyiv và thành phố Kharkiv, Tổng thống Nga Vladimir Putin hiện đang tìm kiếm chiến thắng quân sự ở miền đông – nơi chủ yếu nói tiếng Nga, nơi ông cáo buộc vô căn cứ rằng Ukraine phạm tội diệt chủng.

Đạt được các mục tiêu ở miền đông là điều tối thiểu Putin cần trước khi có thể kết thúc chiến dịch và tuyên bố thành công.

Quân đội Nga đã kiểm soát những vùng đất rộng lớn ở phía nam. Ukraine cho biết trận chiến giành Donbas là trận chiến lớn nhất trên đất châu Âu kể từ Thế chiến thứ hai nhưng Tổng thống Zelensky đã tuyên thệ quân đội \”sẽ chiến đấu cho từng centimet đất của chúng tôi\”.

Vùng Donbas của Ukraine là gì?

Khi nhà lãnh đạo Nga nói về Donbas, ông không chỉ đề cập đến khu vực sản xuất than và thép của Ukraine. Ông nhấn mạnh hai khu vực lớn ở phía đông, Luhansk và Donetsk, trải dài từ ngoài thành phố cảng Mariupol ở phía nam đến tận biên giới phía bắc với Nga.

Vùng Donbas chủ yếu nói tiếng Nga và sau khi Nga chiếm Crimea vào năm 2014, các lực lượng ủy nhiệm của họ đã chiếm được hơn một phần ba phía đông Ukraine trong một cuộc chiến không hồi kết.

Các lực lượng ủy nhiệm của Nga đã tạo ra cái gọi là các nước cộng hòa nhân dân mà không ai công nhận và Nga hiện có kế hoạch đánh chiếm phần còn lại của miền đông.

Luhansk và Donetsk có thể chủ yếu nói tiếng Nga, nhưng họ không còn thân Nga nữa. Một cuộc thăm dò dư luận Ukraine vào tháng 5/2022 cho thấy 82% người Ukraine trên vùng lãnh thổ bị Nga chiếm giữ kể từ cuộc xâm lược ngày 24/2 có thái độ tiêu cực với Moscow.

Một tháng sau cuộc xâm lược, Nga giảm tham vọng chiếm thủ đô Kyiv và thay vào đó chuyển trọng tâm sang Donbas. Vào cuối tháng 3, Nga tuyên bố đã kiểm soát 93% khu vực Luhansk và 54% khu vực Donetsk, mặc dù chắc chắn là nói quá.

Vào tháng 4, Tổng thống Volodymyr Zelensky của Ukraine tuyên bố quân đội Nga đã bắt đầu trận chiến giành Donbas và quân đội Ukraine đã chuẩn bị cho trận chiến này từ lâu. Nga vẫn không thể chiếm được toàn bộ khu vực, mặc dù nếu Nga chiếm được hai thành phố lớn là Severodonetsk và Lysychansk, thì toàn bộ vùng Luhansk sẽ nằm trong tầm kiểm soát của họ.

Tại sao Putin muốn kiểm soát Donbas?

Ngay trước khi phát động chiến tranh, Tổng thống Putin đã công nhận Luhansk và Donetsk độc lập với Ukraine, chứ không chỉ là các tiểu khu giới hạn do các tổ chức ủy nhiệm mà Moscow hậu thuẫn tạo ra.

Putin đã nhiều lần đưa ra cáo buộc vô căn cứ rằng Ukraine đã thực hiện hành vi diệt chủng ở miền đông. Cuộc xung đột ở đó đã cướp đi sinh mạng của hơn 14.000 người kể từ năm 2014, nhưng 3/4 trong số đó là binh lính và đường biên giới dài 420 km không thay đổi đáng kể sau năm 2015.

Khi việc Nga thất bại trong việc chiếm được Kyiv trở nên rõ ràng, nước này đã chuyển sang \”đạt được mục tiêu chính – giải phóng Donbas\”.

Bước tiếp theo của Moscow có thể là sáp nhập Donbas và các khu vực lân cận khác, giống như những gì Tổng thống Putin đã làm với Crimea sau một cuộc trưng cầu dân ý bị mất uy tín vào năm 2014.

Các quan chức Mỹ tin rằng việc thôn tính có thể xảy ra và thủ lĩnh bù nhìn của Nga ở Donetsk, Denis Pushilin, đã nói rằng các cuộc trưng cầu dân ý sẽ có ý nghĩa khi Nga hoàn thành việc chiếm cả hai khu vực. Thế giới sẽ coi bất kỳ cuộc bỏ phiếu nào như vậy cũng là giả tạo, nhưng Pushilin coi kết quả là \”hiển nhiên\”.

Chiến lược của Putin là gì?

Quân đội Nga đang đẩy mạnh tiến công ở Luhansk và Donetsk và bắt đầu ở các khu vực phía nam, đã nắm quyền kiểm soát khu vực Kherson, phía bắc và phía tây của Crimea, cũng như một phần của Zaporizhzhia. Nga đã tạo được một hành lang đường bộ từ Crimea đến biên giới nước này với việc chiếm được Mariupol, và họ có quyền kiểm soát nguồn cung cấp nước cho Crimea cũng như nhà máy điện lớn nhất châu Âu.

Vậy chiến thắng ở Donbas có đủ cho Vladimir Putin?

Không thể biết được ông ta đang nghĩ gì và mối quan hệ của ông ta với chỉ huy quân sự của mình ra sao, chuyên gia phân tích Sam Cranny-Evans tại Viện Nghiên cứu An ninh và Quốc phòng Hoàng gia Anh cho biết. Nhưng nếu Nga thành công ở Luhansk và Donetsk, thì ông Cranny-Evans tin rằng Nga sẽ đánh giá tình trạng của quân đội Ukraine: \”Nếu Nga cảm thấy rằng họ có thể đạt được nhiều hơn các mục tiêu đã nêu, tôi nghi ngờ họ sẽ hành động.\”

Các quan chức hàng đầu của Nga bao gồm Thư ký Hội đồng an ninh Nikolai Patrushev đã nói rõ họ không gấp rút mà chuẩn bị cho một cuộc chiến kéo dài.

Nếu thành công ở Donbas, họ có thể có những kế hoạch mở rộng thắng lợi ở phía nam. Quân đội Nga đã bắn tên lửa vào thành phố lớn Zaporizhzhia và Tổng thống Putin đã ký sắc lệnh để công dân ở các khu vực do Nga chiếm đóng ở phía nam có hộ chiếu Nga dễ dàng hơn.

Một tướng Nga đã đề xuất mục tiêu là chinh phục bờ biển Đen của Ukraine ở phía tây, ngoài Odesa, hiện tại điều đó dường vẫn chỉ là một khát vọng.

Lực lượng Nga đang đạt được thành quả như thế nào?

Trong nhiều tuần, quân đội Nga đã bắn phá Severodonetsk, Lysychansk và quân đội Ukraine đã rút khỏi Lyman. Nga cũng đã tiến vào Popasna và đang đe dọa các tuyến đường huyết mạch và đường tiếp viện chính của Ukraine, đặc biệt là các tuyến đường từ Lysychansk đến Bakhmut và đường cao tốc M03 từ Slovyansk đến Bakhmut.

Trận chiến giành Luhansk đã bước vào một giai đoạn quyết định, Serhiy Haidai, người đứng đầu chính quyền quân sự ở Luhansk cho biết.

Nhiều thị trấn trong vùng đã trải qua nhiều năm chiến tranh kể từ khi lực lượng ủy nhiệm của Nga lần đầu tiên chiếm giữ phần lớn Donbas. Severodonetsk bình thường là một thành phố với 100.000 dân – 15.000 người vẫn ở đó, chủ yếu là trong các hầm trú bom, khi quân đội Nga tiến vào cuối tháng 5/2022.

Maryna Agafonova, 27 tuổi, đã tháo chạy từ ngôi nhà của gia đình cô ở Lysychansk vài tuần trước: \”Họ tấn công bệnh viện và các tòa nhà dân sự\”, cô nói.

Một mục tiêu lớn khác trên tuyến đường M03 là Slovyansk, một thành phố có 125.000 dân đã bị lực lượng do Nga hậu thuẫn chiếm giữ vào năm 2014 trước khi bị tái chiếm. Đánh chiếm Kramatorsk, về phía nam, cũng là một mục tiêu lớn.

Tuy nhiên, tiến độ của Nga diễn ra rất chậm và các quan chức quốc phòng Ukraine tin rằng họ đang thiếu vũ khí có tính chính xác cao.

\”Đây là một vùng lãnh thổ lớn để kiểm soát và tôi nghĩ chúng ta không nên đánh giá thấp sự phức tạp về địa lý của nó.\”, theo bà Tracey German, giáo sư về xung đột và an ninh tại Đại học King ở London.

Nga đã thành công trong việc chặn hầu hết giao thông đường sắt về phía đông. Đó là con đường nhanh nhất để dân thường chạy trốn nhưng cũng là con đường vận chuyển hiệu quả nhất cho quân đội Ukraine và vũ khí hạng nặng. Các tuyến xe lửa đến và đi từ Donbas đã bị cắt và dịch vụ duy nhất còn lại là đi tới Pokrovsk.

Thống đốc vùng Luhansk, Serhiy Haidai tin rằng nhà lãnh đạo Nga hiện đang quyết tâm đánh chiếm khu vực Luhansk, bất kể cái giá phải trả là gì – bằng tiền, mạng sống của binh lính hay thiết bị quân sự.

Quân đội Ukraine có thể cầm cự không?

Khi cuộc chiến bắt đầu, 10 lữ đoàn tạo nên lực lượng liên hợp Joint Forces Operation (JFO) của Ukraine ở phía đông được coi là những binh sĩ được trang bị tốt nhất và được huấn luyện tốt nhất mà quốc gia này có.

Tổng thống Zelensky hôm 22/5 tiết lộ rằng từ 50 đến 100 binh sĩ có thể chết mỗi ngày để bảo vệ miền đông Ukraine. Điều này cho thấy số lượng người bị thương thậm chí còn lớn hơn và chuyên gia phân tích Sam Cranny-Evans tin rằng có khả năng một số lữ đoàn không còn hoạt động hiệu quả.

\”Thật khó để đánh giá hiện tại họ có đang ở trong tình trạng tốt hay không. Nếu tỷ lệ thương vong ở trên chính xác, việc này có thể rất có vấn đề.\”

Các quan chức Mỹ ước tính rằng khoảng 93 tiểu đoàn chiến thuật của Nga đang hoạt động ở phía đông, mỗi tiểu đoàn có quân số từ 700 đến 900 người. Nhưng họ cũng đã phải chịu những tổn thất lớn và xuống tinh thần. Các đơn vị của họ bao gồm những người đàn ông nhập ngũ từ các khu vực ly khai địa phương, nhiều người bị ép buộc, quân đội Nga ở quy mô lớn hơn cũng như vậy.

Michael Kofman, chuyên gia về quân sự Nga cho biết cán cân cán cân quân sự trong cuộc chiến nhìn chung có lợi cho Ukraine, vì họ có sẵn nhân lực và khả năng tiếp cận hỗ trợ quân sự từ phương Tây, nhưng ở Donbas, còn quá sớm để nói cuộc chiến sẽ diễn ra như thế nào: \”Ukraine có thể mất lãnh thổ trong thời gian ngắn hạn, nhưng Nga phải đối mặt với những vấn đề lớn trong việc duy trì nỗ lực quân sự dài hạn, hoặc giữ vững thành quả \”.

Đó là lý do vì sao Ukraine đang kêu gọi các đồng minh phương Tây tăng tốc độ cung cấp vũ khí hạng nặng, bao gồm cả pháo tầm xa.

Cuộc sống \’đáng sợ\’ ở vùng ly khai Luhansk

Cuộc sống ở các khu vực do lực lượng mà Nga ủy nhiệm nắm giữ ở Ukraine yên tĩnh hơn nhiều so với các nơi khác ở miền đông, mặc dù các nước cộng hòa nhân dân tự xưng đã cáo buộc quân đội Ukraine nã pháo vào các tòa nhà dân sự và giết hại dân thường. Các quan chức ở Donetsk cho biết hàng chục thường dân đã thiệt mạng kể từ giữa tháng 2. Nhiều người hơn đã thiệt mạng trong các cuộc tấn công của Nga vào lãnh thổ do Ukraine kiểm soát.

Một phụ nữ ở Luhansk nói với BBC với điều kiện được giấu tên rằng những nam giới trong độ tuổi nhập ngũ bắt buộc phải tham gia lực lượng dân quân ủy nhiệm địa phương của Nga, vì vậy bất kỳ ai muốn trốn tránh sự điều động đều phải lẩn trốn. Người ta gọi đó là \”mogilisation\”, xuất phát từ mogila trong tiếng Nga có nghĩa là mộ, cô nói.

\”Có rất nhiều người chết và nhiều đám tang. Các bà vợ thường không biết gì về số phận của những người chồng bị huy động tham chiến của họ.\”

Khi được hỏi về triển vọng của một cuộc bỏ phiếu về việc gia nhập Nga, cô nói mọi người hiểu rằng họ không có tiếng nói thực sự trong vấn đề này: \”Nó giống như một chuyến tàu mà bạn không thể xuống\”.