Châu Âu buộc phải chia tay với ‘‘Tiền Rẻ’’

Đăng ngày: 11/06/2022

Trọng Thành

Ngân hàng Trung ương châu Âu ra quyết định ‘‘lịch sử’’, chấm dứt thời kỳ cho vay tiền với lãi suất bằng không hoặc âm, với hy vọng hạn chế được lạm phát phi mã. Kỉ niệm 350 năm ngày sinh Sa hoàng Pierre Đại đế, tổng thống Nga khẳng định là người kế tục sứ mạng lấy lại các vùng đất của Nga bị nước ngoài ‘‘chiếm đoạt’’ trước đâ

Lần đầu tiên kể từ 11 năm nay, Ngân hàng Trung ương châu Âu (BCE / ECB) tăng lãi suất chỉ đạo. Theo AFP, ngày 09/06, Ngân hàng Trung ương châu Âu quyết định lãi suất sẽ tăng 0,25% từ cuối tháng 7 tới, và dự kiến sẽ có thể tăng thêm 0,25% vào tháng 9 (lãi suất cũng có thể sẽ phải tiếp tục tăng dần dần để đạt mức 2%, thậm chí cao hơn). Báo chí Pháp chạy tít: ‘‘giã biệt giai đoạn tiền rẻ’’, ‘‘chấm dứt thời kỳ lãi suất tiền cho vay âm’’, … Giới quan sát nhìn chung nhận định việc chấm dứt giai đoạn tiền rẻ, giai đoạn cho vay tiền dễ dãi, là một ‘‘quyết định lịch sử’’ của khu vực đồng euro.  

‘‘Tiền Rẻ’’ từng được khu vực đồng euro coi như nhân tố kích thích đầu tư và tăng trưởng quan trọng, trong chục năm trở lại đây. Nhiều quốc gia châu Âu đã được vay tiền với lãi suất bằng không, hay thậm chí với lãi suất âm. ‘‘Lãi suất âm’’ có nghĩa là bên đi vay không những không phải trả lãi, mà thậm chí chỉ phải hoàn trả số tiền ít hơn vốn đã vay. Nói cách khác, bên vay được tặng thêm tiền khi vay tiền.

Vậy vì sao Ngân hàng Trung ương châu Âu phải chấm dứt giai đoạn ‘‘Tiền Rẻ’’ lạ lùng kéo dài này? Theo giới quan sát, BCE giờ đây ‘‘không có lựa chọn nào khác’’. Trong lúc viễn cảnh tăng trưởng ảm đạm, ‘‘Tiền Rẻ’’ giờ đây bị điểm mặt như nhân tố kích thích lạm phát. Mà lạm phát đang ở mức độ ngày càng trầm trọng, với tỷ lệ trung bình 8,1% vào tháng 5, so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là mức lạm phát cao chưa từng thấy tại khu vực đồng euro, kể từ khi đồng tiền này ra đời, và cao hơn gấp 4 lần so với chỉ tiêu phấn đấu 2% của Ngân hàng Trung ương châu Âu (lạm phát tại 14 nước châu Âu còn vượt cà mức trung bình nói trên).

Dân Đức chê trách quyết định của BCE

Thống đốc Ngân hàng Trung ương châu Âu Christine Lagarde bảo đảm là lạm phát có thể sẽ được khống chế chỉ ở mức dưới 7% trong năm nay. Tuy nhiên, quan điểm lạc quan của Ngân hàng Trung ương châu Âu bị phản bác mạnh mẽ tại Đức. Trả lời RFI sau thông báo nói trên, kinh tế gia Gunther Schnabl, Đại học Leipzig (Đức), nhấn mạnh đến phản ứng bất bình của đông đảo dân chúng Đức, về quyết định được đưa ra quá muộn màng và không đủ tầm mức:

« Chính phủ Đức đã có thêm nhiều cam kết chi tiêu bổ sung trong những năm gần đây. Rõ ràng là những cam kết và kế hoạch chi tiêu này chỉ có thể đạt được, nếu Ngân hàng Trung ương châu Âu không tăng lãi suất quá nhiều. Tuy nhiên, quan điểm về phía các ngân hàng là khác. Trong lĩnh vực ngân hàng tại Đức, các ngân hàng quy mô vừa và nhỏ – với số lượng lớn – có vai trò quan trọng.

Chính sách tiền tệ quá linh hoạt của Ngân hàng Trung ương châu Âu, đặc biệt là chính sách lãi suất âm, đã gây tổn hại rất nặng nề cho các ngân hàng như vậy. Đây là lý do khiến các ngân hàng Đức hoan nghênh việc tăng lãi suất. Về phần mình, người dân Đức vốn đã quen với tình trạng lạm phát thấp trong một thời gian rất dài. Đây là lý do tại sao họ tiết kiệm rất nhiều bằng hình thức gửi ngân hàng. Hiện tại, người Đức đang phải chịu tình trạng lạm phát cao. Đối với họ, việc tăng lãi suất đã được đưa ra quá muộn và lại không đủ cao. Chính vì vậy người dân Đức thất vọng với quyết định của Ngân hàng Trung ương châu Âu ».

Chấm dứt 40 năm ‘‘lạm phát trong vòng kiểm soát’’ ?

Trái ngược hoàn toàn với tin tưởng lạc quan của nhiều lãnh đạo ngân hàng trung ương, trong đó có Ngân hàng Trung ương châu Âu, theo một số kinh tế gia, như cựu bộ trưởng Tài Chính Mỹ Larry Summers, các nền kinh tế phương Tây ‘‘đang bước vào thời kỳ lạm phát kéo dài’’, chấm dứt giai đoạn 40 năm lạm phát trong vòng kiểm soát (kinh tế gia Larry Summers là một trong số ít ỏi chuyên gia, ngay từ đầu năm 2021, đã dự báo nguy cơ lạm phát).

Một số chuyên gia cho rằng việc cho vay với ‘‘lãi suất âm’’ như trên là điều hết sức khác thường, chưa từng có trong lịch sử kinh tế nhân loại, và đây là một biện pháp ‘‘con dao hai lưỡi’’, hết sức nguy hiểm. Còn chuyên gia ngân hàng Jacques de Larosière, cựu thống đốc Ngân hàng trung ương Pháp, cựu tổng giám đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế, cũng từ khá sớm đã lên án chính sách cho vay với lãi suất âm là một sự ‘‘điên rồ’’. Theo ông, gánh nặng nợ nần chồng chất chính là đầu mối sâu xa của khủng hoảng, mà chính sách ‘‘lãi suất âm’’ ‘‘khiến dòng tiền tín dụng càng ồ ạt tuôn ra, khiến nguy cơ bất ổn tài chính tăng vọt’’.