Khủng hoảng Sri Lanka: Lời cảnh báo cho các quốc gia châu Á khác

18 tháng 7 2022

Sri Lanka đang rơi vào một cuộc khủng hoảng kinh tế chưa từng có, làm bùng lên các cuộc biểu tình lớn và tổng thống phải từ chức sau khi trốn khỏi đất nước. Nhưng các quốc gia khác có thể rơi vào tình trạng tương tự, theo người đứng đầu Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).

\”Các quốc gia có mức nợ cao và không gian chính sách hạn chế sẽ phải đối mặt với nhiều căng thẳng hơn. Hãy nhìn vào Sri Lanka như một dấu hiệu cảnh báo,\” Giám đốc điều hành IMF Kristalina Georgieva cho biết hôm thứ Bảy.

Bà cho biết các quốc gia đang phát triển cũng trải qua tình trạng dòng vốn ra liên tục trong bốn tháng liên tiếp, có nguy cơ làm phá sản ước mơ bắt kịp với các nền kinh tế tiên tiến khác.

Sri Lanka đang phải vật lộn để chi trả cho các mặt hàng nhập khẩu quan trọng như thực phẩm, nhiên liệu và thuốc men cho 22 triệu dân, khi nước này phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng ngoại hối.

Lạm phát đã tăng khoảng 50%, giá thực phẩm cao hơn 80% so với một năm trước. Đồng rupee của Sri Lanka đã giảm giá trị so với đồng đô la Mỹ và các loại tiền tệ lớn khác trên toàn cầu trong năm nay.

Nhiều người đổ lỗi cho cựu tổng thống Gotabaya Rajapaksa vì đã quản lý yếu kém bằng những chính sách tai hại mà tác động của nó chỉ trầm trọng hơn do đại dịch.

Trong những năm qua, Sri Lanka đã gánh một khoản nợ khổng lồ – vào tháng trước, nước này đã trở thành quốc gia đầu tiên ở khu vực Châu Á Thái Bình Dương vỡ nợ trong 20 năm qua.

Các quan chức Sri Lanka đã đàm phán với IMF về khoản cứu trợ 3 tỷ USD. Nhưng những cuộc đàm phán đó hiện đang bị đình trệ trong bối cảnh hỗn loạn chính trị.

Tuy nhiên, những cơn gió táp tương tự trên toàn cầu – lạm phát và lãi suất tăng, đồng tiền mất giá, mức nợ cao và dự trữ ngoại tệ ngày càng cạn kiệt – cũng ảnh hưởng đến các nền kinh tế khác trong khu vực.

Đáng lo ngại là các quốc gia khác dường như đang đi trên một quỹ đạo tương tự.

Lào

Quốc gia Đông Á không giáp biển với hơn 7,5 triệu dân này đang phải đối mặt với nguy cơ vỡ nợ các khoản vay nước ngoài trong vài tháng.

Giờ đây, giá dầu tăng do Nga xâm lược Ukraine đã gây thêm căng thẳng cho nguồn cung cấp nhiên liệu, đẩy giá lương thực tăng cao ở quốc gia ước tính có 1/3 dân số sống trong cảnh nghèo đói.

Truyền thông Lào đã đưa tin về hàng dài người xếp hàng mua nhiên liệu, và cho biết một số hộ gia đình đã không thể trả tiền chi phí sinh hoạt.

Đồng kip của Lào đã lao dốc và giảm hơn một phần ba so với đô la Mỹ trong năm nay.

Lãi suất cao hơn ở Mỹ đã củng cố đồng đô la và làm suy yếu các đồng nội tệ, làm tăng gánh nặng nợ và khiến hàng nhập khẩu đắt hơn.

Lào, quốc gia vốn đã nợ nần chồng chất, đang phải vật lộn để trả các khoản vay đó hoặc trả các khoản nhập khẩu như nhiên liệu. Ngân hàng Thế giới cho biết nước này có 1,3 tỷ USD dự trữ tính đến tháng 12 năm ngoái.

Tuy nhiên, tổng số nghĩa vụ nợ nước ngoài hàng năm của Lào ở mức tương đương cho đến năm 2025 – tương đương với khoảng một nửa tổng thu nội địa của đất nước.

Trung Quốc đã cho Lào vay những khoản tiền khổng lồ trong những năm gần đây để trả cho các dự án lớn như nhà máy thủy điện và đường sắt. Theo các quan chức Lào nói với Tân Hoa xã, Bắc Kinh đã thực hiện 813 dự án trị giá hơn 16 tỷ USD chỉ trong năm ngoái.

Theo Ngân hàng Thế giới, nợ công của Lào lên tới 88% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) vào năm 2021, với gần một nửa con số đó là nợ Trung Quốc.Các chuyên gia chỉ ra nhiều năm quản lý kinh tế yếu kém ở Lào, nơi độc đảng – Đảng Nhân dân Cách mạng Lào – nắm quyền kể từ năm 1975.

Pakistan

Giá nhiên liệu ở Pakistan đã tăng khoảng 90% kể từ cuối tháng Năm, sau khi chính phủ chấm dứt trợ cấp nhiên liệu. Nước này đang cố gắng kiềm chế chi tiêu khi đàm phán với IMF để tiếp tục chương trình cứu trợ.

Chết vì xếp hàng mua xăng ở Sri Lanka

Nền kinh tế Pakistan đang gặp khó khăn khi giá hàng hóa tăng cao. Vào tháng Sáu, tỷ lệ lạm phát hàng năm đạt 21,3%, cao nhất trong 13 năm.

Giống như Sri Lanka và Lào, Pakistan cũng phải đối mặt với dự trữ ngoại tệ thấp, gần như đã giảm một nửa kể từ tháng Tám năm ngoái.

Nước này đã áp thuế 10% đối với ngành công nghiệp quy mô lớn trong một năm để tăng 1,93 tỷ USD nhằm cố gắng giảm chênh lệch giữa thu và chi tiêu của chính phủ – một trong những yêu cầu chính của IMF.

Tháng trước, một bộ trưởng cấp cao trong chính phủ Pakistan đã yêu cầu người dân giảm uống trà để cắt giảm hóa đơn nhập khẩu mặt hàng này.

Maldives

Maldives đã chứng kiến nợ công của mình tăng vọt trong những năm gần đây và hiện đã vượt quá 100% GDP.

Giống như Sri Lanka, đại dịch đã ảnh hưởng đến một nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào du lịch.

Các quốc gia phụ thuộc quá nhiều vào du lịch có xu hướng có tỷ lệ nợ công cao hơn, nhưng Ngân hàng Thế giới cho biết quốc đảo này đặc biệt dễ bị tổn thương bởi chi phí nhiên liệu cao hơn do nền kinh tế của họ không đa dạng.

Ngân hàng đầu tư của Mỹ JPMorgan cho biết Maldives có nguy cơ vỡ nợ vào cuối năm 2023.

Bangladesh

Lạm phát đạt mức cao nhất trong tám năm vào tháng Năm ở Bangladesh, chạm mức 7,42%.

Với nguồn dự trữ ngày càng cạn kiệt, chính phủ đã hành động nhanh chóng để hạn chế nhập khẩu các mặt hàng không thiết yếu, nới lỏng các quy định để thu hút kiều hối từ hàng triệu người di cư sống ở nước ngoài và giảm các chuyến đi nước ngoài của các quan chức.

Giá lương thực và năng lượng tăng đang đe dọa nền kinh tế thế giới đang bị đại dịch. Giờ đây, các quốc gia đang phát triển đã vay nặng lãi trong nhiều năm đang nhận thấy rằng nền tảng yếu kém của họ khiến họ đặc biệt dễ bị tổn thương trước những ảnh hưởng toàn cầu.