Nhà sản xuất chất bán dẫn Đài Loan TSMC: Mang nhân tài trở về “đất mẹ”

Đăng ngày: 17/08/2022

Chi Phương

Tập đoàn sản xuất chất bán dẫn Đài Loan TSMC trở thành tâm điểm thu hút công luận thế giới, kể từ khi chủ tịch Hạ Viện Hoa Kỳ đến Đài Bắc vào đầu tháng 8, làm căng thẳng leo thang tại eo biển Đài Loan. Vậy làm thế nào mà từ một công ty xây dựng trên một hòn đảo nhỏ bé, TSMC lại trở thành một tập đoàn sở hữu loại công nghệ thiết yếu, mà nhiều quốc gia lớn đều phụ thuộc ?

RFI xin giới thiệu bài về lược sử hình thành của TSMC được đăng trên trang Le Figaro ngày 11/08/2022.

Ngày 01/08, khi chủ tịch Hạ Viện Hoa Kỳ Nancy Pelosi hạ cánh xuống Đài Loan, khiến chính phủ Trung Quốc giận dữ, ông Lưu Đức Âm (Mark Liu), chủ tập đoàn TSMC, sản xuất chip bán dẫn cho toàn cầu, đưa ra cảnh báo, được CNN trích dẫn: “Không ai có thể kiểm soát TSMC bằng vũ lực”. Đây là một phát súng cảnh báo thực sự đối với toàn thế giới, về những hậu quả mà cuộc xâm lược của Trung Quốc có thể tác động đến các nhà máy của tập đoàn TSMC, trong đó có 90 % nằm ở Đài Loan. Ông Lưu Đức Âm tuyên bố thà để các cơ sở công nghiệp của tập đoàn trong tình trạng “không hoạt động” còn hơn là để các nhà máy này rơi vào tay Trung Quốc. Nếu tình huống này xảy ra, nền kinh tế thế giới sẽ bị khựng lại. 

Trên thực tế, thế giới phụ thuộc vào các xưởng đúc (fonderie), nơi sản xuất ra loại chất bán dẫn tiên tiến nhất. Chất bán dẫn có trong điện thoại, máy tính, cũng như tất cả các sản phẩm điện tử, được sử dụng trong sản xuất xe hơi cũng như trong sản xuất vũ khí. Nếu như các nhà máy của TSMC phải đóng cửa, không chỉ các thiết bị điện tử rơi vào cảnh “cháy hàng” trên toàn thế giới, mà điều này còn ảnh hưởng đến các tập đoàn công nghệ lớn như Google, Amazon hay Microsoft. Những tập đoàn này dựa vào các trung tâm dữ liệu (data centers) để vận hành các dịch vụ của mình và cần rất nhiều chip bán dẫn cho hệ thống máy tính hiệu năng cao (High Performance Computing). Và đó cũng chính là ngày mà toàn thế giới phát hiện ra tầm quan trọng, tính cốt yếu của tập đoàn sản xuất chất bán dẫn Đài Loan, mà trước đó không được nhiều người biết đến.

TSMC – ngọn núi thiêng bảo vệ Đài Loan

Một nhà báo Đài Loan chuyên về công nghệ, Lee Wen-yee, đã nhấn mạnh rằng: “TSMC là một trong những nhà sản xuất duy nhất có khả năng cung cấp các chip bán dẫn tiên tiến nhất”. Hai tập đoàn khác là Samsung và Intel”. Chỉ riêng TSMC đã nắm giữ 53 % thị trường sản xuất chất bán dẫn của thế giới. Đây là viên ngọc quý của Đài Loan, nơi chiếm gần 60 % sản lượng chip bán dẫn.  

Tại Đài Loan, TSMC được ví như là “Hu Guo Shen Shan” – Hộ Quốc Thiên Sơn, nghĩa là ngọn núi thiêng bảo vệ đất nước, một doanh nghiệp đã biến Đài Loan thành hòn đảo công nghệ, một phần tất yếu của chuỗi sản xuất toàn cầu. 

“Những người trở về” xây dựng thung lũng Silicon ở Đài Loan

Tập đoàn TSMC do Trương Trung Mưu (Morris Chang), 56 tuổi, thành lập vào một ngày đông năm 1987. Sinh ra tại Hoa Lục trước cuộc nội chiến, với một sự nghiệp thành công ở Hoa Kỳ, nhà sáng lập TSMC chưa từng sống ở Đài Loan. Thế nhưng, chính tại Đài Loan mà ông Trương đã xây dựng nhà máy chế tạo chất bán dẫn riêng Công ty sản xuất chất bán dẫn Đài Loan (TSMC). Nhà máy nằm trong khu công nghệ mới của thành phố của Tân Trúc, mà chỉ vài năm sau đó đã trở thành trung tâm công nghệ khổng lồ, quy tụ gần 400 doanh nghiệp về công nghệ cao, được ví như Thung lũng Silicon của Đài Loan. 

Sự nghiệp công nghệ cao của Đài Loan bắt đầu vào đầu thập niên 1980. Sau khi chuyển đổi hòn đảo, từ hệ thống nông nghiệp sang nền kinh tế định hướng xuất khẩu, các bộ trưởng như Lý Quốc Đỉnh (Lee Kwoh-ting) và Tôn Vận Tuyền (Sun Yun-suan) đã thực hiện một loạt dự án để hòn đảo có được một nền công nghiệp bền vững hơn, đó là công nghiệp điện tử. Hai chính trị gia, được xem như là cha đẻ tạo ra phép màu cho nền kinh tế Đài Loan, đã mời nhiều kỹ sư Trung Quốc, khuyến khích họ từ bỏ sự nghiệp thành công ở Hoa Kỳ để trở về “phục vụ đất mẹ”. (Đài Loan có tên chính thức là Trung Hoa Dân Quốc, tự khẳng định như là một nước Trung Hoa thực sự, đối lập với Cộng Hoà Nhân Dân Trung Hoa.) 

Nhà sáng lập TSMC Trương Trung Mưu cũng là một trong những người đáp lại lời kêu gọi của chính phủ thời bấy giờ. Ông tốt nghiệp đại học Harvard, Viện công nghệ Massachusetts (MIT) và Stanford. Ông có 25 năm kinh nghiệm làm việc trong công ty Hoa Kỳ Texas Intrument và sau đó làm việc trong một thời gian ngắn tại công ty đối thủ cạnh tranh General Instruments.

Ông Trương lần đầu tiên đề xuất xây dựng một nhà máy chế tạo riêng, nghĩa là nhà máy này phụ trách sản xuất độc quyền chip bán dẫn. Đây là một ván bài đầy rủi ro. Lúc đó, các doanh nghiệp sản xuất chất bán dẫn tự thiết kế và tự sản xuất chip bán dẫn. Tuy nhiên, Trương Trung Mưu tin rằng trong tương lai, các doanh nghiệp “không có xưởng sản xuất” sẽ phải được hình thành và họ sẽ phải giao thầu cho ông.  

Nhà báo Lee Wen-Yee cho biết thêm : “TSMC không sản xuất chip bán dẫn dưới thương hiệu của mình mà chỉ sản xuất để phục vụ khách hàng. Đây là kiểu triết lý kinh doanh khiến tập đoàn này nổi bật”. Đối với Trương Trung Mưu, Đài Loan lúc đó không có kiến thức và khả năng cần thiết để sản xuất chất bán dẫn và không thể cạnh tranh với các doanh nghiệp như Intel và Texas Instrument. Tuy nhiên, hòn đảo lại có kinh nghiệm sản xuất các sản phẩm cho các công ty khác và đây là mô hình có thể áp dụng được trong sản xuất chip bán dẫn.  

Phép màu cho kinh tế Đài Loan

Theo nhà xã hội học Wu Jeih-min, viện nghiên cứu Academia Siniac ở Đài Bắc, chuyên nghiên cứu về mối quan hệ giữa Đài Loan và Trung Quốc, “TSMC đã đặt nền móng cho sự phát triển của ngành công nghiệp chất bán dẫn : dịch vụ hậu cần mạnh, trình độ dân trí cao, , người lao động có kỷ luật”. Theo nhà xã hội học này, sự ra đời của TSMC đã tạo ra một phép màu kinh tế thứ hai cho Đài Loan : “ Sự hiện diện của TSMC đã khiến nhiều doanh nghiệp mọc lên, các doanh nghiệp nước ngoài cũng đầu tư vào Đài Loan”.

Các doanh nghiệp như Qualcomm và MediaTek, thiết kế các bộ vi xử lý cho hầu hết các loại điện thoại di động trên thế giới, cũng phải phụ thuộc vào TSMC. Ngay cả tập đoàn Apple cũng là một trong những khách hàng lớn của doanh nghiệp Đài Loan. 

Cuộc chiến tranh công nghệ

Việc Trung Quốc xâm lược Đài Loan có thể gây ra những hậu quả khôn lường đối với nền công nghiệp điện tử. Nhà xã hội học Wu Jieh-min lưu ý rằng “châu Âu và Hoa Kỳ không phải là những nước duy nhất phụ thuộc vào TSMC, mà Trung Quốc cũng vậy. Hơn nữa, Trung Quốc còn là điểm đến đầu tiên của hàng xuất khẩu Đài Loan, với 35 % mặt hàng xuất khẩu của hòn đảo sang Hoa lục là chất bán dẫn”. Ngành công nghiệp chất bán dẫn Đài Loan vừa là một biện pháp bảo vệ, vừa là yếu tố bổ sung cho sự thèm muốn có được hòn đảo. Đối với Trung Quốc, kiểm soát được lĩnh vực này sẽ giống như có được khối tài sản khổng lồ. 

Về phần mình, Hoa Kỳ cũng muốn giảm phụ thuộc vào Đài Loan. Hôm 09/08, tổng thống Joe Biden đã ký văn bản “Chip and Science Act”, hướng tới việc đầu tư khoảng 53 tỷ đô la để phát triển ngành công nghiệp này trên lãnh thổ Hoa Kỳ.  

Theo nhật báo Hồng Kông South China Morning Post, Washington cũng đang thúc đẩy hợp tác với Đài Loan, Hàn Quốc và Nhật Bản, trong khuôn khổ chương trình Chip 4 Alliance. Đây là một cơ chế đối thoại về chuỗi cung ứng chip bán dẫn do Mỹ khởi xướng từ tháng 03/2020. Bắc Kinh coi việc thành lập liên minh này là hành động chống Trung Quốc, nhằm “xóa sổ” nước này ra khỏi chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu. Ngoài ra, các quan chức Mỹ cũng đang vận động tập đoàn công nghệ Hà Lan ASML ngừng cung cấp chip bán dẫn cho Trung Quốc.