Đăng ngày: 29/08/2022
![\"\"](\"https://globaltivi.org/wp-content/uploads/2022/08/chat-ban-dan-la-gi-tam-quan-trong-trong-linh-vuc-cong-nghe-thumb.png\")
Sau Intel của Mỹ, Việt Nam trở thành chặng dừng mới trong lĩnh vực chất bán dẫn của hai tập đoàn điện tử khổng lồ Hàn Quốc Samsung Electronics và Amkor Technology : Samsung đầu tư thêm 3,3 tỉ đô la trong năm 2022 ; Amkor đầu tư 1,6 tỉ đô la cho đến năm 2035. Cả hai dự án sẽ vận hành vào nửa cuối năm 2023.
Ngoài ra, nhiều nhà đầu tư khác cũng dự kiến sản xuất linh kiện bán dẫn tại Việt Nam, như Hana Micron của Hàn Quốc, hay USI Electronics, một công ty con của ASE Semiconductor của Đài Loan hay Renesas Electronics của Nhật Bản.
Tại sao Việt Nam trở thành điểm sản xuất mới cho ngành linh kiện bán dẫn ? Trả lời RFI Tiếng Việt ngày 23/08/2022, nhà nghiên cứu Antoine Bondaz, giám đốc Chương trình Hàn Quốc và Đài Loan của Quỹ Nghiên cứu Chiến lược Pháp (FRS), phân tích :
« Đúng, Samsung là một phần, nhưng nói rộng hơn là các đại tập đoàn Hàn Quốc, muốn gia tăng hoạt động, đầu tư và hiện diện ở Việt Nam. Điều này được giải thích qua nhiều lý do.
Thứ nhất, đó là mong muốn đa dạng hóa đối tác, không chỉ hướng đến mỗi Trung Quốc và nhất là chi phí nhân công tại Trung Quốc tăng cao. Trong khi đó, Việt Nam lại là một nước vô cùng cạnh tranh, nhân công có tay nghề, mặt hướng ra biển giúp dễ dàng xuất khẩu ra thế giới. Do đó, Samsung đã chọn Việt Nam. Chúng ta đã thấy điều này qua sản phẩm điện thoại, vì nhà máy sản xuất điện thoại cuối cùng tại Trung Quốc của Samsung đã bị đóng cửa vào năm 2019 và một phần sản xuất đã được chuyển sang Việt Nam.
Điểm đáng khích lệ thứ hai cho nền kinh tế Việt Nam, đó là về lĩnh vực linh kiện mũi nhọn, chất bán dẫn, từ giờ Samsung cũng chọn gia tăng sản xuất tại Việt Nam với nhà máy được dự kiến khai trương vào năm 2023. Dự án này rất khả thi nhờ khoản đầu tư lớn của Samsung, khoảng 3 tỉ euro.
Dĩ nhiên, hệ quả trực tiếp là trao đổi kinh tế giữa Việt Nam và Hàn Quốc không ngừng tăng. Hiện nay, kim ngạch thương mại giữa Seoul và Hà Nội ngang gần với kim ngạch giữa Seoul và Tokyo. Dường như Samsung đã trở thành một nhà xuất khẩu rất lớn trong nền kinh tế Việt Nam, vì trong 6 tháng đầu năm 2022, tổng kim ngạch xuất khẩu của Samsung Việt Nam đạt 34,3 tỉ đô la. Đây là con số đáng kể ! »
Vai trò gián tiếp của Việt Nam trong Liên minh “Chip 4”
Samsung là nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài lớn nhất của Việt Nam với tổng đầu tư 18 tỉ đô la Mỹ tính đến năm 2021, cùng với 3,3 tỉ đô la được thông báo cho năm 2022 để chuẩn bị sản xuất mảng lưới bóng chip lật (FC-BGA) – loại vật liệu kết nối giữa chíp bán dẫn và bảng (board) mạch chính để truyền tín hiệu điện và nguồn điện.
Như vậy, chất bán dẫn là lĩnh vực hoạt động kinh doanh thứ 3 của tập đoàn Hàn Quốc tại Việt Nam, sau thiết bị gia dụng và điện thoại thông minh. Đây là bước tiếp theo trong dự án đầu tư 151 tỉ đô la vào ngành công nghiệp sản phẩm bán dẫn được Samsung thông báo năm 2019. Ngoài ra, Samsung dự kiến đầu tư khoảng 15 tỉ đô la vào năm 2028 để thành lập một cơ sở nghiên cứu và phát triển (R&D) mới cho chip tại Hàn Quốc. Chuyên gia Antoine Bondaz giải thích tiếp :
« Trong vài chục năm gần đây, Samsung đã trở thành một người khổng lồ trong lĩnh vực điện tử. Những năm gần đây, người ta nói đến điện thoại Samsung, rộng hơn là các công trình cơ sở hạ tầng viễn thông, nhưng lại quên rằng trong lĩnh vực trang thiết bị điện tử, đặc biệt là chất bán dẫn, Samsung đóng vai trò vô cùng quan trọng, dù doanh nghiệp Hàn Quốc không hẳn làm sản phẩm giống với ông khổng lồ Đài Loan TSMC chuyên về đúc bán dẫn.
Dù có vai trò hơi khác một chút trong chuỗi giá trị chất bán dẫn, nhưng Samsung đóng vai trò vô cùng quan trọng. Nhìn từ quan điểm của châu Âu, của Hoa Kỳ hiện nay, có thể thấy rất rõ vai trò cơ bản của Hàn Quốc và Đài Loan, phải nhắc lại là Nhật Bản vẫn giữ vai trò quan trọng trong lĩnh vực này. Chính điều này giải thích cho sáng kiến của Mỹ nhằm thành lập một kiểu liên minh « Chip 4 », quy tụ Washington, Seoul, Đài Bắc và Tokyo ».
Tổng thống Yoon Suk Yeol đã tìm cách xoa dịu những lo ngại của Trung Quốc về việc Hàn Quốc sẽ gia nhập liên minh bán dẫn do Mỹ đứng đầu. Hàn Quốc hiện là nhà cung cấp chip nhớ lớn nhất cho Trung Quốc, chiếm 60% tổng xuất khẩu chất bán dẫn của Hàn Quốc. Tập đoàn Samsung Electronics và SK Hynix đều đầu tư rất lớn để xây dựng và vận hành các xưởng đúc bán dẫn tại Trung Quốc. Tuy nhiên, lợi nhuận tại Trung Quốc của cả hai tập đoàn này đều giảm trong nửa đầu năm 2022, theo báo cáo bán niên công bố tháng 08/2022. Kết quả này lại trái với xu hướng chung cùng kỳ là xuất khẩu chất bán dẫn của Hàn Quốc tăng 21%, đạt 70 tỉ đô la.
Lý do chính là hoạt động sản xuất tại Trung Quốc vẫn chưa được khôi phục hoàn toàn từ 3 năm nay. Các biện pháp phòng dịch nghiêm ngặt trong chiến lược Zero Covid của Bắc Kinh đã buộc nhiều tập đoàn nước ngoài ngừng sản xuất ở Trung Quốc, làm đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu, trong khi một số khác chuyển một phần hoạt động sang nước thứ ba. Tiếp theo phải kể đến cuộc chiến thương mại khốc liệt giữa Bắc Kinh và Washington, buộc nhiều công ty phải rời Trung Quốc để tránh trừng phạt.
Việt Nam : Điểm đầu tư mới trong lĩnh vực công nghệ
Từ năm 2020, Việt Nam trở thành một trong những điểm đến mới của những tập đoàn này và được biết đến là thị trường mới nổi ở khu vực châu Á trong lĩnh vực bán dẫn. Đầu tư nước ngoài vào Việt Nam bắt đầu được hồi phục. Sau năm 2020 giảm mạnh (28,5 tỉ đô la) vì đại dịch Covid-19, tổng vốn của nhà đầu tư nước ngoài (FDI) vào Việt Nam đã tăng trở lại, đạt 31,15 tỉ đô la, dù chưa lấy lại được phong độ như năm 2019 (38,2 tỉ đô la).
Ông Steve Long, tổng giám đốc khu vực châu Á-Thái Bình Dương và Nhật Bản của Intel, nhận định đó là nhờ « môi trường chính trị xã hội ổn định, chính sách thương mại và đầu tư ngày càng tự do hóa cũng lực lượng lao động trẻ và tài năng ». Còn chuyên gia Antoine Bondaz lưu ý :
« Phải nhấn mạnh đến thực chất của những đầu tư này, chứ không phải là tổng đầu tư chung cho Việt Nam. Chúng ta thấy đó là các chương trình đầu tư vào những lĩnh vực mũi nhọn, những lĩnh vực có giá trị thặng dư cao và công nghệ cao. Chỉ trong vài năm, Việt Nam không chỉ thành công trong việc thu hút đầu tư nước ngoài theo nghĩa rộng, mà còn là những dự án đầu tư có chất lượng cao và trình độ cao trong lĩnh vực điện tử.
Điều này có ý nghĩa vô cùng khích lệ đối với Việt Nam. Đây cũng là một dấu hiệu bảo đảm chắc chắn cho các nước châu Âu, cho Hoa Kỳ vì Việt Nam hiện có khả năng sản xuất sản phẩm trên toàn bộ chuỗi giá trị, từ những mặt hàng có giá trị thấp trước đây cho đến những sản phẩm có giá thặng dư cao, kể cả trong các ngành công nghệ mới ».
Ngành công nghiệp điện tử Việt Nam hiện đang chiếm tỷ trọng 17,8% toàn ngành công nghiệp, chủ yếu sản xuất sản phẩm điện tử, máy vi tính và linh kiện. Đây là chặng đầu tiên trong các chính sách được quy hoạch theo ba giai đoạn của chính phủ Việt Nam để đưa đất nước trở thành một trung tâm khu vực về sản xuất công nghệ và chất bán dẫn.
Theo quy hoạch công nghiệp điện tử của Việt Nam,được Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế Hoa Kỳ (CSIS) phân tích, « trong giai đoạn năm 2020-2025 sẽ ưu tiên phát triển các sản phẩm trong lĩnh vực như thiết bị tự động hóa, máy tính, điện thoại. Sau năm 2025, ưu tiên phát triển phần mềm, nội dung số, dịch vụ công nghệ thông tin và điện tử y tế.Một trong những mục tiêu đặt ra là phải đưa sản xuất công nghệ cao trong lĩnh vực sản xuất và chế biến đạt ít nhất 45% vào năm 2030 ».
Nâng cao giá trị trong chuỗi cung ứng toàn cầu
Tuy nhiên, hiện Việt Nam cũng như nhiều nước khác trong khu vực Đông Nam Á mới chỉ làm nhiệm vụ lắp ráp thành phẩm và xuất khẩu linh kiện vốn có giá trị thấp trong chuỗi cung ứng. Việt Nam vẫn thiếu đội ngũ lao động có tay nghề cao. Về lâu dài, chuyên gia Antoine Bondaz cho rằng Việt Nam cần nâng cao chuỗi giá trị để duy trì và tăng sức hấp dẫn :
« Như vẫn thấy về mặt kinh tế quốc tế, có những xu hướng và các nước nâng chuỗi giá trị. Trung Quốc chẳng hạn, từ lâu vẫn tập trung vào dệt may nhưng từ giờ, các sản phẩm dệt may được chủ yếu chuyển sang Bangladesh. Tương tự, trong nhiều năm, Trung Quốc sản xuất trang thiết bị viễn thông, trong đó có điện thoại, thì một phần sản xuất đã được chuyển sang Việt Nam.
Điều quan trọng đối với Việt Nam là không chỉ nắm lấy cơ hội tuyệt vời này cho phát triển của đất nước, cải thiệt mức sống của người dân – điều mà chúng ta thấy có rất nhiều tiến bộ lớn trong những năm vừa qua, mà Việt Nam phải thường xuyên tiếp tục tìm cách nâng chuỗi giá trị, phải luôn cạnh tranh. Biết đâu trong tương lai, nhiều sản phẩm được sản xuất tại Việt Nam sẽ được chuyển sang Indonesia hay các nước khác. Việc này đòi hỏi phía Việt Nam phải liên tục nâng giá trị.
Tuy nhiên, hiện nền kinh tế Việt Nam đang cho thấy khả năng làm việc đó. Dĩ nhiên vẫn phải nhắc lại khoản đầu tư trong lĩnh vực chất bán dẫn, ngoài tác động về kinh tế, còn mang ý nghĩa biểu tượng cao ».
