Cuộc chiến chip Mỹ – Trung: Phần thắng đang thuộc về Mỹ

• Tác giả,Suranjana Tewari
• Vai trò,Phóng viên Kinh doanh Châu Á

Trong hơn một thế kỷ, cuộc tranh giành dầu mỏ đã gây ra các cuộc chiến tranh, tạo nên các liên minh bất thường và châm ngòi cho các cuộc tranh cãi ngoại giao.

Giờ đây, hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đang tranh giành một nguồn tài nguyên quý giá khác: chất bán dẫn, những con chip thực sự cung cấp năng lượng cho cuộc sống hàng ngày của chúng ta.

Những mảnh silicon nhỏ bé này là trung tâm của ngành công nghiệp trị giá 500 tỷ USD dự kiến sẽ tăng gấp đôi vào năm 2030. Và bất cứ ai kiểm soát chuỗi cung ứng – một mạng lưới phức tạp gồm các công ty và quốc gia sản xuất chip – sẽ nắm giữ chìa khóa để trở thành một siêu cường vô song.

Trung Quốc muốn công nghệ sản xuất chip. Đó là lý do tại sao Mỹ, nhà cung cấp phần lớn công nghệ ngày, đang cắt đứt quan hệ với Bắc Kinh.

Rõ ràng hai quốc gia đang tham gia vào một cuộc chạy đua vũ trang ở Châu Á Thái Bình Dương, Chris Miller, phó giáo sư tại Đại học Tufts – tác giả của cuốn sách Chip Wars, cho biết.

Tuy nhiên, ông nói thêm, cuộc đua còn nhiều điều hơn thế nữa: \”[Nó] diễn ra cả trong các lĩnh vực truyền thống, như số lượng tàu chiến hoặc tên lửa được sản xuất, nhưng gia tăng trong chất lượng của các thuật toán Trí tuệ nhân tạo (AI) có thể được sử dụng trong các hệ thống quân sự.\”

Hiện tại, Mỹ đang giành phần thắng – nhưng cuộc chiến chip mà nước này tuyên bố với Trung Quốc đang định hình lại nền kinh tế toàn cầu.

Các nhà sản xuất chip

Việc sản xuất chất bán dẫn rất phức tạp, chuyên biệt và tích hợp sâu.

Một chiếc iPhone có những con chip được thiết kế tại Mỹ, sản xuất tại Đài Loan, Nhật Bản hoặc Hàn Quốc, rồi sau đó được lắp ráp tại Trung Quốc. Ấn Độ, quốc gia đang đầu tư nhiều hơn vào ngành này, có thể đóng vai trò lớn hơn trong tương lai. 

Chất bán dẫn được phát minh ở Mỹ, nhưng theo thời gian, khu vực Đông Á nổi lên như một trung tâm sản xuất, phần lớn là do các ưu đãi của chính phủ, bao gồm cả trợ cấp.

Điều này cho phép Washington phát triển quan hệ kinh doanh và liên minh chiến lược trong một khu vực dễ bị ảnh hưởng bởi Nga trong Chiến tranh Lạnh. Hiện tại việc này cũng hữu ích khi đối mặt với ảnh hưởng ngày càng tăng của Bắc Kinh ở Châu Á Thái Bình Dương.

Cuộc đua để tạo ra những con chip tốt nhất và hiệu quả nhất trên quy mô lớn – và càng nhỏ thì càng tốt đang diễn ra. Thách thức nằm ở chỗ: có bao nhiêu bóng bán dẫn – những công tắc điện cực nhỏ có thể bật hoặc tắt dòng điện – có thể lắp vừa trên một tấm wafer silicon nhỏ nhất? 

Jue Wang, một đối tác tại Silicon Valley của Bain & Company cho biết: “Đó là điều mà ngành công nghiệp bán dẫn gọi là định luật Moore, về cơ bản là tăng gấp đôi mật độ bóng bán dẫn theo thời gian và đó là một mục tiêu khó đạt được”.

\”Đó là thứ cho phép điện thoại của chúng ta nhanh hơn, kho lưu trữ ảnh ngày càng lớn hơn, các thiết bị thông minh nhà ở trở nên thông minh hơn theo thời gian và nội dung truyền thông xã hội của chúng ta ngày càng phong phú hơn.\”

Việc đạt được điều đó là điều không hề dễ dàng ngay cả đối với những nhà sản xuất chip hàng đầu. Vào giữa năm 2022, Samsung trở thành công ty đầu tiên bắt đầu sản xuất hàng loạt chip 3 nanomet trên quy mô lớn. Cuối năm đó, Công ty Sản xuất Chất bán dẫn Đài Loan (TSMC) – nhà sản xuất chip lớn nhất thế giới và là nhà cung cấp chính cho Apple – đã làm theo. 

Loại chip này nhỏ tới mức nào? Nhỏ hơn nhiều so với một sợi tóc người, khoảng 50 đến 100.000 nanomet. 

Những con chip \”hàng đầu\” nhỏ hơn này mạnh hơn, có nghĩa là chúng được gắn vào các thiết bị có giá trị hơn – siêu máy tính và AI. 

Thị trường dành cho những con chip \”tụt hậu\” – cung cấp năng lượng cho những thứ bình thường hơn trong cuộc sống của chúng ta, chẳng hạn như lò vi sóng, máy giặt và tủ lạnh – cũng rất sinh lợi. Nhưng nhu cầu có thể sẽ giảm thiểu trong tương lai. 

Hầu hết các con chip trên thế giới hiện đang được sản xuất tại Đài Loan, mang lại cho hòn đảo tự trị cái mà Tổng thống của họ gọi là \”lá chắn silicon\” – nói cách khác, là sự bảo vệ khỏi Trung Quốc, quốc gia tuyên bố chủ quyền đối với hòn đảo này. 

Bắc Kinh cũng coi việc sản xuất chip là ưu tiên quốc gia và đang đầu tư mạnh vào siêu máy tính và trí tuệ nhân tạo. Họ còn lâu mới trở thành nhà dẫn đầu toàn cầu nhưng đã nhanh chóng bắt kịp trong thập kỷ qua, đặc biệt là về khả năng thiết kế chip, ông Miller cho biết.  

“Những gì bạn thấy trong lịch sử là bất cứ khi nào các quốc gia hùng mạnh có công nghệ điện toán tiên tiến, họ sẽ triển khai vào các hệ thống tình báo và quân sự,” ông nói thêm.

Điều này, cùng với sự phụ thuộc vào nguồn cung của Đài Loan và các nước châu Á khác, đang khiến nước Mỹ lo lắng.

Mỹ kìm hãm bước tiến của Trung Quốc như thế nào?

Chính quyền Biden đang cố gắng ngăn chặn khả năng tiếp cận công nghệ sản xuất chip của Trung Quốc.

Tháng 10 năm ngoái, Washington đã công bố các biện pháp kiểm soát xuất khẩu sâu rộng khiến các công ty hầu như không thể bán chip, thiết bị sản xuất chip và phần mềm chứa công nghệ Mỹ cho Trung Quốc, bất kể họ có trụ sở ở đâu trên thế giới.

Mỹ cũng cấm công dân và những người thường trú ở nước này hỗ trợ \”phát triển hoặc sản xuất\” chip tại một số nhà máy ở Trung Quốc.

Điều này ảnh hưởng nặng nề đến Trung Quốc vì quốc gia này nhập khẩu cả phần cứng và nhân tài để thúc đẩy ngành sản xuất chip non trẻ của mình.

Công ty ASML của Hà Lan sẽ mất khoảng một phần tư doanh thu mà họ từng kiếm được từ Trung Quốc. Đây là công ty duy nhất sản xuất những máy in thạch bản tiên tiến nhất – những công cụ tạo ra những con chip \”hàng đầu\”.

\”Nhân tài rất quan trọng trong lĩnh vực này… nếu bạn nhìn vào các giám đốc điều hành của các công ty bán dẫn của Trung Quốc, rất nhiều người trong số họ có hộ chiếu Mỹ, họ được đào tạo ở Mỹ và họ có thẻ xanh. Vì vậy, đó thực sự là một vấn đề lớn đối với Trung Quốc,\” Linghao Bao, nhà phân tích tại công ty nghiên cứu chính sách Trivium China, nói.

Mỹ cũng muốn sản xuất nhiều chip hơn. Đạo luật CHIPS và Khoa học cung cấp 53 tỷ USD tài trợ và trợ cấp cho các công ty sản xuất chất bán dẫn ở nước này. Những tay chơi lớn đang tận dụng điều đó. TSMC đang đầu tư vào hai nhà máy trị giá 40 tỷ USD ở Mỹ, cơ sở duy nhất của họ bên ngoài Đài Loan.

Micron, nhà sản xuất lớn nhất loại chip với bộ nhớ có trụ sở tại Mỹ – thứ thiết yếu cho siêu máy tính, phần cứng quân sự và bất kỳ thiết bị nào có bộ xử lý – đã công bố kế hoạch chi tới 100 tỷ USD trong 20 năm tới cho một nhà máy sản xuất chip máy tính ở ngoại ô New York.

Sanjay Mehrotra, giám đốc điều hành của Micron Technology cho biết: “Đạo luật Chips có thể thu hẹp khoảng cách chi phí tồn tại trong sản xuất ở Mỹ so với châu Á. \”Micron sẽ tiếp tục đầu tư vào fabs [nhà máy] của chúng tôi ở châu Á. Điều quan trọng là sẽ có một sân chơi bình đẳng trên toàn cầu.\”

Nước đi của Trung Quốc

Các hạn chế của Mỹ đang đánh vào chỗ đau của Trung Quốc. 

Apple được cho là đã tạm dừng thỏa thuận mua chip bộ nhớ từ một trong những công ty chip thành công nhất của Trung Quốc, Yangtze Memory Technologies Corp (YMTC), sau những hạn chế này.

Theo ông Bao, những gì xảy ra với Huawei là cách việc này có thể diễn ra. Ông Bao cho biết gã khổng lồ truyền thông Huawei đã từ vị trí nhà sản xuất điện thoại thông minh lớn thứ hai thế giới sau Samsung đến chỗ \”về cơ bản đã chết\”. 

\”Vì vậy, Washington dễ dàng làm tê liệt một công ty công nghệ Trung Quốc như thế nào. Trung Quốc thực sự không có lựa chọn tốt nào để đáp trả điều đó. Trước đây, Mỹ nhắm mục tiêu vào từng công ty Trung Quốc. Nhưng lần này, phạm vi đã mở rộng ra cả nước.\” 

Trung Quốc có thể làm bất cứ điều gì để đáp lại? Việc ngưng hàng hóa hoặc dịch vụ, hoặc áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của riêng mình, có thể gây hại nhiều hơn lợi vào thời điểm nền kinh tế của nước này đang đối mặt với tình trạng suy thoái nghiêm trọng. 

Bắc Kinh đã khiếu nại lên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), nhưng có thể mất nhiều năm để có một giải pháp.

Trong khi đó, các chuyên gia cho biết, Trung Quốc sẽ tăng gấp đôi đầu tư và hỗ trợ cho ngành sản xuất chip trong nước.

Chủ tịch Tập Cận Bình phát biểu tại Đại hội lần thứ 20 của Đảng Cộng sản Trung Quốc vào tháng 10: “Chúng ta sẽ tập trung vào các nhu cầu chiến lược quốc gia, tập hợp sức mạnh để thực hiện nghiên cứu khoa học và công nghệ hàng đầu trong nước, đồng thời kiên quyết giành chiến thắng trong các công nghệ cốt lõi quan trọng”.

Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?

Trong ngắn hạn, ngành công nghiệp chip phải đối mặt với tình trạng suy thoái toàn cầu do cuộc chiến ở Ukraine, lạm phát gia tăng và sự mở cửa trở lại đầy gập ghềnh của nền kinh tế Trung Quốc.

Bắc Kinh sẽ muốn có những bước đi cẩn thận vì nền kinh tế của họ đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch Covid. 

\”Sẽ vẫn còn nhiều sự qua lại giữa các công ty Mỹ, Đài Loan, Trung Quốc và các quốc gia khác. Thực sự chỉ ở lĩnh vực chip có bộ nhớ, chúng ta sẽ thấy nỗ lực phối hợp của Mỹ nhằm loại Trung Quốc ra khỏi mạng lưới đổi mới và nỗ lực của Trung Quốc để xây dựng chuỗi cung ứng không có Mỹ của họ”, ông Miller cho biết.  

Ông nói thêm rằng điều này có thể có nghĩa là hệ sinh thái sẽ bị tách rời một phần – một tập trung vào Trung Quốc và một phần tập trung vào phần còn lại của thế giới.

Việc này dẫn đến sự phân nhánh rất lớn cho nền kinh tế toàn cầu. Nó sẽ buộc người tham gia phải chọn bên, có thể khiến nhiều người không thể tiếp cận thị trường Trung Quốc.