Đại sứ Anh Iain Frew: \’Tôi hoà mình vào truyền thống Tết của Việt Nam\’

• Tác giả,Thương Lê
• Vai trò,BBC News Tiếng Việt

Trước thềm năm mới Quý Mão 2023, BBC News Tiếng Việt có dịp trò chuyện với Đại sứ Iain Frew để hỏi ông về trải nghiệm cái Tết đầu tiên cũng như những dự định sắp tới.

BBC News Tiếng Việt: Thưa Đại sứ, ông có thể gửi lời chúc Tết tới độc giả của BBC?

Đại sứ Iain Frew: Chúc mừng năm mới! Chúc khán giả BBC News Tiếng Việt một năm 2023 thịnh vượng và hạnh phúc.

BBC News Tiếng Việt: Ông nói tiếng Việt rất rõ, ông đã học tiếng Việt từ khi nào? Thực hành ra sao? Và khó khăn lớn nhất trong việc chinh phục ngôn ngữ này là gì?

Đại sứ Iain Frew: Xin cảm ơn BBC. Tôi vẫn đang trong quá trình học hỏi. Đây là một việc mà Bộ Ngoại giao Anh rất chú trọng, rằng các đại sứ và nhân viên khi làm việc ở đại sứ quán nước ngoài có thể nói được ngôn ngữ địa phương.

Tôi đã dành ra 14 tháng, bắt đầu từ đầu năm 2021 để học tiếng Việt tại Anh trước khi chuyển đến Việt Nam. Có hai giáo viên dạy tôi từ giai đoạn còn giãn cách vì Covid, thời gian đầu chủ yếu là học qua mạng. Sau đó thì đến giai đoạn học trực tiếp mà tôi học chuyên sâu hơn.

Tôi từng học nhiều ngôn ngữ châu Âu như tiếng Nga, tiếng Bồ Đào Nha… Nhưng Tiếng Việt là một ngôn ngữ hoàn toàn mới, dùng một hệ thống hoàn toàn mới. Tôi nghĩ rằng thách thức ban đầu đối với tôi là phát âm, vì một ngôn ngữ có âm điệu như tiếng Việt thật sự là một thử thách. Khi tôi có thể hiểu và nói được một chút, giáo viên của tôi đã giới thiệu các giọng vùng miền trên khắp Việt Nam, đây là một thử thách mới. Tôi vẫn đang cố gắng để hiểu đúng và đầy đủ các giọng khác nhau trên khắp đất nước.

Nhưng một trong những điều tuyệt vời của tiếng Việt là bạn kết hợp các từ để tạo ra các cụm từ mới. Mỗi khi có ai giải thích cho tôi về sự kết hợp của các cụm từ, tôi thấy thật sự sáng tạo.

BBC News Tiếng Việt: Trải nghiệm của ông về cái Tết đầu tiên ở Việt Nam như thế nào?

Đại sứ Iain Frew: Tôi thực sự thích thú. Đầu tiên là những cành đào và hoa được trang trí khắp nơi, mọi người đang chuẩn bị cho kì nghỉ Tết, và dành thời gian cho gia đình. Tôi thấy mọi người đang dọn dẹp, điều mà tôi nghĩ là một truyền thống rất tốt, nhằm bỏ những cái cũ để đón những điều tốt lành và may mắn trong năm mới. Tôi cũng tìm hiểu cách làm bánh chưng và gói bánh chưng, hi vọng được ăn thử những món ăn Tết.

Sau đó, tôi cũng sẽ làm một điều mà nhiều người Việt đang làm, đó là gặp gia đình. Tôi cảm thấy mình cũng đang hoà vào truyền thống của Việt Nam.

BBC News Tiếng Việt: Từ khi trở thành Đại sứ Anh tại Việt Nam vào cuối tháng 8/2022, ông đã gặp những thuận lợi và khó khăn gì?

Đại sứ Iain Frew: Việt Nam là một đất nước tuyệt vời để được trở thành Đại sứ. Tôi nghĩ mình rất may mắn khi được đến Việt Nam vào thời điểm mở cửa sau đại dịch. Việt Nam đã bắt đầu các hoạt động tràn đầy năng lượng. Đồng thời quan hệ Anh – Việt đang trong giai đoạn thực sự tích cực, tôi được hưởng lợi từ những người tiền nhiệm của mình. Một trong những điều thực sự tốt đối với tôi là được thấy, cảm nhận, và làm việc trên quan hệ vững chắc giữa hai quốc gia trên nhiều lĩnh vực thương mại, quốc phòng và an ninh bền vững và biến đổi khí hậu…

Bên cạnh đó, tôi thực sự thích gặp gỡ và làm quen với nhiều người Việt Nam từ khi tôi đến đây, tôi luôn được chào đón nồng nhiệt không chỉ từ những người ở đại sứ quán mà cả những người tôi đã gặp trên khắp các vùng miền. Tôi rất cảm kích và thấy thật dễ thương làm sao.

Một điều tuyệt vời khác là tôi có dịp được ăn nhiều món ngon. Đồ ăn Việt Nam rất nổi tiếng và tôi cảm thấy mình thật may mắn khi được ở đây, tôi phải nói rằng các đồng nghiệp đại sứ ở khắp nơi trên thế giới rất ghen tị với tôi.

Mặt khác, một trong những khó khăn đầu tiên là tôi phải tập trung hoàn toàn vào nhiệm vụ của mình tại Hà Nội. Mặc dù có dịp công tác tại TP.HCM, Cần Thơ, Đà Nẵng… nhưng tôi muốn đi đến nhiều nơi hơn nữa. Việt Nam là một quốc gia rộng lớn và đa dạng, ở các vùng nông thôn đang có các dự án phát triển về nông nghiệp, thách thức về năng lượng tái tạo đang diễn ra xung quanh bờ biển… Vì vậy, được đi thêm nhiều nơi ở Việt Nam là một trong những nhiệm vụ tiếp theo của tôi trong năm tới.

BBC News Tiếng Việt: Ông hãy nêu những điểm tương đồng và khác biệt trong văn hoá Anh và Việt Nam?

Đại sứ Iain Frew: Một trong những điểm tương đồng giữa người Anh và người Việt Nam mà tôi yêu thích là khiếu hài hước. Người Anh được biết đến vì khiếu hài hước, nhưng tôi rất thích sự hài hước một cách sắc sảo và đôi khi khá trực tiếp của người Việt.

Ngoài ra văn hoá bia hơi và tình yêu bóng đá, đặc biệt là giải Ngoại hạng Anh của người Việt khiến tôi thực sự ấn tượng. Văn hoá uống bia rất phổ biến tại Việt Nam và cũng là một phần của văn hoá Anh. Khi bắt đầu đọc báo tiếng Việt, tôi nhận ra là các tin tức thể thao của Anh rất nối bật ở Việt Nam, tôi thậm chí không cần đọc báo Anh để theo dõi bóng đá Anh. Vì vậy tôi cảm thấy vô cùng thoải mái.

Còn về điểm khác biệt, tôi cho rằng một trong số đó là mối quan hệ giữa người này và người khác, gia đình này với gia đình khác. Tôi nghĩ rằng các mối quan hệ gia đình thường mang tính truyền thống hơn ở Việt Nam, ít nhất là vào thời điểm hiện tại. Cách mà các thành viên trong đại gia đình sống cùng nhau, làm mọi việc cùng nhau khác với ở Anh, nơi mọi người thường làm những việc riêng của mình.

Một điều khác nữa là tôi phải làm quen với tiếng ồn, đến từ giao thông hoặc ca nhạc khi mọi người ca hát. Những âm thanh đó sống động và tràn đầy năng lượng, nhưng chắc chắn phải mất thời gian để quen dần.

BBC News Tiếng Việt: 2023 đánh dấu 50 năm quan hệ ngoại giao Anh – Việt, những ưu tiên trong nhiệm kỳ của ông là gì?

Đại sứ Iain Frew: 2023 thực sự là một năm quan trọng: 50 năm kỷ niệm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước, 30 năm học bổng Chevening – học bổng giáo dục hàng đầu của chúng tôi ra đời và 30 năm Hội đồng Anh có mặt tại Việt Nam.

Đối với tôi, điều quan trọng là chúng ta chúc mừng những gì mà chúng ta đã đạt được, nhưng cũng hướng tới những lĩnh vực có thể hợp tác và xây dựng mối quan hệ này trong tương lai. Đó là lý do tại sao chủ đề của năm thứ 50 quan hệ ngoại giao hai nước là xây dựng cho tương lai, điều mà chúng ta sẽ làm cùng nhau. Trong đó có 3 lĩnh vực mà chúng tôi đang tập trung vào.

• Đầu tiên là giáo dục, chương trình Chevening, công việc của Hội đồng Anh cho thấy sự hợp tác tuyệt vời nhưng chúng ta có thể làm hơn thế nữa. Niềm đam mê giáo dục mà tôi cảm nhận được ở Việt Nam là điều mà tôi nghĩ rằng các tổ chức và nhà cung cấp giáo dục của Vương quốc Anh thực sự có thể đáp ứng.
• Thứ hai là phát triển bền vững, biến đổi khí hậu, và năng lượng tái tạo. Cuối năm ngoái, đàm phán do Anh và EU đứng đầu với Việt Nam đã đạt được thoả thuận về thực thi các cam kết ở COP26 liên quan đến chuyển đổi năng lượng công bằng. Việt Nam đã đặt ra một mục tiêu ấn tượng là phát thải ròng bằng 0 (Net zero) vào năm 2050 và xanh hoá nền kinh tế. Nhưng đây là một thách thức lớn và chúng tôi ở đây để hợp tác và hỗ trợ Việt Nam thực hiện quá trình chuyển đổi đó.
• Lĩnh vực thứ ba là thương mại, một hiệp định thương mại tự do giữa Vương quốc Anh và Việt Nam, đã được ký kết vào năm 2021 và có hiệu lực. Dược phẩm chất lượng cao của Anh có mặt tại thị trường Việt Nam, hay nông sản và hàng công nghiệp xuất sắc của Việt Nam vào thị trường Anh là điều tôi muốn thấy trong năm nay.

BBC News Tiếng Việt: Chính phủ Việt Nam và Anh có cái nhìn rất khác về nhân quyền và tự do báo chí. Làm cách nào để ông có thể giải quyết những mối quan tâm của mình một cách hiệu quả đối với phía đối tác Việt Nam?

Đại sứ Iain Frew: Đây là một lĩnh vực thú vị mà chúng tôi thực sự hợp tác khá chặt chẽ với chính quyền Việt Nam. Việt Nam năm nay đã được bầu vào Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc, và nước Anh cũng vậy.

Có một số lĩnh vực về nhân quyền ở Việt Nam đạt tiến bộ rất ấn tượng. Thứ nhất, sự tăng trưởng kinh tế đáng kinh ngạc, chuyển dịch xoá đói giảm nghèo tại Việt Nam trong hơn hai thập niên qua thực sự đại diện cho sự mở rộng về các quyền kinh tế.

Bên cạnh đó, chúng tôi chứng kiến một số tích cực về quyền của phụ nữ, quyền của LGBT và một số lĩnh vực khác…

Tất nhiên, bạn nói đúng là không phải lúc nào hai bên cũng nhìn mọi thứ giống nhau và đôi khi có những quan điểm khác nhau. Chính phủ Vương quốc Anh rất rõ ràng về tầm quan trọng của nhân quyền, tự do ngôn luận và bình đẳng.

Vì vậy, khi chúng tôi có các mối quan tâm nhưng không chia sẻ cùng quan điểm, chúng tôi cố gắng trao đổi thẳng thắn và rõ ràng nhất có thể với những người đồng cấp Việt Nam. Và tôi cũng làm như vậy trong các cuộc thảo luận của mình cũng như các bộ trưởng Vương quốc Anh trong các cuộc thảo luận của họ. Tôi nghĩ rằng đây là mối quan hệ trưởng thành, cởi mở mà chúng tôi muốn có với các quốc gia thân thiện.

Mối quan hệ Anh – Việt đã trưởng thành đến giai đoạn mà tôi nghĩ rằng chúng ta có thể hợp tác trên nhiều lĩnh vực. Bạn biết rằng chúng ta có những mối quan tâm hay quan điểm nào khác nhau, chúng ta có thể chia sẻ những điều đó khá cởi mở với nhau.

BBC News Tiếng Việt: Được biết đến là một nhà ngoại giao LGBT, điều này có tạo ra bất kì khác biệt nào với ông không?

Đại sứ Iain Frew: Khi vừa gia nhập Bộ ngoại giao Anh, tôi còn trẻ và đang suy nghĩ về việc bắt đầu sự nghiệp của mình. Lúc đó tôi không có nhiều hình mẫu LGBT, ở Anh có rất ít nhà ngoại giao công khai mình là LGBT hoặc nói về cuộc sống của họ.

Nhưng điều đó đã thay đổi và tôi được hưởng lợi từ việc đó. Ở Anh xã hội đã phát triển theo cách mà mọi người có thể sống cuộc sống của họ cởi mở và trung thực hơn nhiều. Tôi rất vui và biết ơn cơ quan của mình, Bộ Ngoại giao Anh cũng như các đồng nghiệp rất cởi mở và chấp nhận. Tôi nghĩ ở giai đoạn này đó là điều mà chúng ta kì vọng, được tôn trọng, khoan dung và chấp nhận cho dù xuất thân và nguồn gốc khác nhau, bao gồm những người thuộc cộng đồng LGBT. Tuy nhiên, tôi không đánh giá thấp cuộc đấu tranh của một thế hệ đã thúc đẩy cho những điều này.

Với tư cách là một Đại sứ, đặc biệt là một Đại sứ LGBT ở Việt Nam, tôi và chồng đã được chào đón, chấp nhận ở mọi nơi. Rõ ràng là chúng tôi không phù hợp với một khuôn mẫu truyền thống, nhưng mọi thứ đều ổn. Chúng tôi tạo ra con đường riêng một trong những điều tốt đẹp là nghĩ về một thế hệ tương lai, hi vọng sẽ có hình mẫu cho họ. Tôi hi vọng sẽ là một trong số đó, để cho những người từ cộng đồng LGBT biết họ có thể là một Đại sứ, hoặc trở thành bất cứ ai họ muốn.