Ukraina: Zelensky gạt bỏ các quan chức tham nhũng để lấy lại uy tín

Đăng ngày: 25/01/2023

Thanh Phương

Lần đầu tiên kể từ khi nổ ra chiến tranh, các vụ tai tiếng tham nhũng liên quan đến nhiều quan chức cấp cao Ukraina đã làm suy yếu vị thế của tổng thống Volodymyr Zelensky, buộc ông phải tiến hành một cuộc thanh trừng để làm trong sạch bộ máy cầm quyền vào lúc mà Kiev đang hối thúc các nước phương Tây gia tăng viện trợ quân sự để chống quân xâm lược Nga. 

Từ Chủ nhật 22/01 cho đến hôm qua, 24/01/2023, một loạt quan chức cao cấp có dính líu đến vụ tham nhũng đã bị cách chức hoặc buộc phải từ chức, bao gồm 5 thống đốc vùng, 4 thứ trưởng và hai lãnh đạo một cơ quan chính phủ, cùng với phó chánh văn phòng tổng thống và phó chưởng lý.

Điều đáng nói là, trong số các vụ tai tiếng tham nhũng, có một vụ liên quan đến quân đội. Cụ thể, bộ Quốc Phòng Ukraina bị tố là đã ký một hợp đồng trị giá 330 triệu euro mua lương thực cho binh lính với giá cao hơn gấp từ 2 đến 3 lần so với giá thị trường. Cho nên hôm qua, thứ trưởng Quốc Phòng đặc trách hậu cần cho quân đội, ông Viatcheslav Shapovalov, đã bị cách chức. 

Những quan chức khác bị mất ghế hôm qua thì không có dính líu đến vụ này nhưng có những sai phạm khác. Ví dụ như phó chánh văn phòng tổng thống Kyrylo Tymoshenko tháng 10 năm ngoái bị cáo buộc đã sử dụng một chiếc xe vượt mọi địa hình mà tập đoàn Mỹ General Motors tặng cho Ukraina. Sau khi vụ này bị phanh phui, ông Tymoshenko cho biết đã giao lại chiếc xe này cho quân đội để phục vụ cho chiến trường. Tymoshenko là một trong những cộng sự viên thân cận nhất vẫn sát cánh với Zelensky kể từ khi ông đắc cử tổng thống năm 2019. Nhưng để thể hiện quyết tâm làm trong sạch bộ máy cầm quyền, ông Zelensky buộc phải chia tay nhân vật này. 

Phó chưởng lý Oleksiï Simonenko thì bị cáo buộc gần đây đã đi nghỉ ở Tây Ban Nha, trong khi trên nguyên tắc tại Ukraina hiện nay, đàn ông trong độ tuổi có thể chiến đấu bị cấm ra nước ngoài, trừ những chuyến đi liên quan đến nghề nghiệp.

Trước các vụ cách chức hôm qua, một số quan chức cấp cao khác cũng đã bị mất ghế do tham nhũng, ví dụ như thống đốc vùng Dnipropetrovsk (miền trung Ukraina), ông Valentin Reznichenko, vào tháng 11 năm ngoái bị báo chí tố là giành các hợp đồng tu sửa đường xá trị giá hàng chục triệu euro cho một công ty của cô bồ.

Tối qua, tổng thống Zelensky đã tuyên bố việc cách chức các quan chức cao cấp nói trên là “cần thiết” để bảo đảm “một Nhà nước mạnh”. Ông còn khẳng định là chiến dịch chống tham nhũng này sẽ đưa Ukraina đến gần các định chế châu Âu và cũng góp phần bảo vệ Ukraina. 

Thật ra thì tham nhũng là chuyện không có gì  mới lạ ở Ukraina, vì trong bảng xếp hạng 2021 của tổ chức Minh Bạch Quốc Tế (Transparency International), nước này vẫn đứng thứ 122 trên tổng số 180 quốc gia về mức độ trong sạch. 

Theo thẩm định của Trung tâm Chiến lược Kinh tế của Ukraina, tổng viện trợ của phương Tây cho Ukraina (gồm cả tài chính, quân sự, …) trong năm 2023 có thể lên đến 100 tỷ đôla, trong đó hơn 40 tỷ là dành riêng cho quân đội. Viện trợ quốc tế càng dồi dào thì nguy cơ tham nhũng càng cao.

Tổng thống Zelensky buộc phải chứng tỏ quyết tâm diệt trừ tệ nạn này không chỉ để lấy lại uy tín của ông đối với dân Ukraina, mà còn phục hồi sự tin cậy của phương Tây vào Ukraina, vào lúc Kiev đang cần được các nước đồng minh cung cấp xe tăng hạng nặng để chống quân Nga. Khi sang thăm Hoa Kỳ ngày 22/12 năm ngoái, ông Zelensky đã từng long trọng cam kết: “Tiền của quý vị không phải là tiền bố thí. Chúng tôi sẽ quản lý tiền này một cách có trách nhiệm”.

Cuộc thanh lọc hàng ngũ lãnh đạo càng cần thiết bởi vì Liên Hiệp Châu Âu vẫn xem chống tham nhũng là một trong những cải tổ chủ chốt để Ukraina có thể được làm ứng viên gia nhập khối này.