Phân cực Đông-Tây trong nhóm G20 vì chiến tranh Ukraina

Đăng ngày: 02/03/2023

Thu Hằng

Thủ tướng Narendra Modi hôm nay đã kêu gọi nhóm G20 vượt qua « những chia rẽ » về chiến tranh ở Ukraina để tập trung giải quyết những vấn đề cấp bách như giảm nghèo đói, chống biến đổi khí hậu. Là nước chủ tịch luân phiên G20, giữ thế trung lập về chiến tranh Ukraina, Ấn Độ muốn làm trung gian giữa hai cực Đông-Tây ngày càng thêm căng thẳng trong G20. Nhưng có lẽ đây là nhiệm vụ bất khả thi đối với New Delhi.

Chiến tranh Ukraina gây chia rẽ G20

Chiến tranh Ukraina, kéo dài hơn một năm nay, đã đào sâu thêm hố ngăn cách giữa phương Tây, đứng đầu là Mỹ với Nga. Dấu hiệu rõ ràng nhất là dù ngồi chung phòng họp, nhưng hai ngoại trưởng Antony Blinken và Serguei Lavrov không có ý định gặp riêng ( hai ông chỉ trao đổi với nhau vài câu). Ông Blinken khẳng định không có « bất kỳ dấu hiệu nào » cho thấy Putin sẵn sàng chấm dứt chiến tranh bằng con đường ngoại giao, mà « các bằng chứng lại đi theo hướng ngược lại ».

Phía Pháp lên án « cuộc chiến bẩn thỉu » do Nga phát động « vi phạm mọi quy luật về chiến tranh và nhân đạo  ». Ngoài những từ ngữ nghiêm khắc trong bài phát biểu hôm 02/03 để lên án Nga, ngoại trưởng Pháp Catherine Colonna kêu gọi G20 có biện pháp « đáp trả rõ ràng ». Theo bà, đó là « trách nhiệm chung, chứ không phải là sự chia rẽ hay phản đối triệt để ». Dù không muốn biến G20 thành diễn đàn chỉ trích Nga, ngoại trưởng Anh James Cleverly nhấn mạnh với AP là thế giới đều biết lập trường của phương Tây về cuộc chiến ở Ukraina.

Hội nghị ngoại trưởng G20 cũng là cơ hội để Matxcơva lên án phương Tây. Bộ Ngoại Giao Nga ra một thông cáo hôm 28/02 tố cáo « chính sách hủy hoại của Mỹ và các đồng minh của Hoa Kỳ đã đẩy thế giới bên bờ thảm họa, gây thụt lùi về phát triển kinh tế-xã hội và làm trầm trọng thêm tình hình của các nước nghèo nhất ». Đối với Nga, tất cả đều là do phương Tây đơn phương áp đặt « các biện pháp trừng phạt bất hợp pháp, cắt đứt chuỗi cung ứng xuyên biên giới và áp đặt các mức giá trần mà thực chất là mưu đồ ăn cắp tài nguyên ».

Quan hệ Mỹ-Trung căng thẳng

Sự chia rẽ tại hội nghị ngoại trưởng G20 còn do cuộc đối đầu giữa Washington và Bắc Kinh. Ngày 01/03, một ngày trước khi khai mạc hội nghị, ngoại trưởng Mỹ lại cảnh cáo Trung Quốc về khả năng cung cấp vũ khí sát thương cho Nga. Ông Blinken vẫn nghi ngờ thực tâm làm trung gian hòa giải của Bắc Kinh thông qua kế hoạch hòa bình 12 điểm, vì theo ông, « nếu Trung Quốc thực sự nghiêm túc về vấn đề này, lẽ ra họ nên dành cả năm ngoái để xem xét khả năng khôi phục chủ quyền cho Ukraina ».

Theo AP, trả lời báo giới tại Tachkent trong chuyến công du Uzbekistan trước khi đến Ấn Độ, ông Blinken cho rằng Trung Quốc « không thể tự nhận là một lực lượng gìn giữ hòa bình trong khi bằng cách này hay cách khác, họ tiếp tục châm lửa cho đám cháy mà Vladimir Putin khơi mào ».

Ngoài chiến tranh ở Ukraina, hai cường quốc hàng đầu thế giới còn bất đồng, thậm chí đối đầu về nhiều vấn đề khác, từ căng thẳng Đài Loan, nhân quyền ở Hồng Kông, tự do hàng hải ở Biển Đông và gần đây nhất, Bắc Kinh chỉ trích Mỹ mắc chứng « hoang tưởng » khi cấm mạng xã hội TikTok và bắn hạ  « khinh khí cầu do thám ». Cuộc họp của hai nhà lãnh đạo ngoại giao Mỹ-Trung, được cho là nhằm giảm bớt căng thẳng song phương, đã bị hủy vào phút chót vì sự cố khinh khí cầu.

Những bất đồng, chia rẽ tiếp diễn tại hội nghị các ngoại trưởng G20 trong khi hôm nay các nước trong nhóm cũng không ra được thông cáo chung. Nga và Trung Quốc lên án biện pháp « đổi chác và đe dọa » của phương Tây, chỉ trích các nước này đơn phương áp đặt « quan điểm ». Người đứng đầu ngành ngoại giao châu Âu Josep Borrell từng kỳ vọng Ấn Độ sẽ « khiến Nga hiểu rằng phải kết thúc chiến tranh ». Nhưng do lợi ích kinh tế của Ấn Độ gắn liền với Nga kể từ khi Matxcơva phát động chiến tranh, cũng như do chủ trương giữ thế trung lập, New Delhi khó mà tác động đến điện Kremlin.

Thủ tướng Narendra Modi muốn G20 lắng nghe tiếng nói của các nước đang phát triển phương Nam, tập trung vào những vấn đề cấp bách như giảm đói nghèo, chống biến đổi khí hậu. Nhưng chừng nào nhóm 20 nước còn bị chia rẽ về chiến tranh Ukraina, hội nghị G20 có lẽ sẽ vẫn chỉ là diễn đàn để Đông-Tây chỉ trích nhau.