Hội nghị thượng đỉnh trọng đại giữa hai láng giềng Nhật-Hàn

Lãnh đạo Hàn Quốc và Nhật Bản họp mặt tại Tokyo hôm thứ Năm trong sự kiện được ca ngợi là một \”cột mốc\” mới trong mối quan hệ đầy căng thẳng giữa hai quốc gia. Cuộc họp diễn ra ngay khi Bắc Triều Tiên bắn đợt tên lửa thứ tư trong vòng một tuần.

Các phóng viên của BBC đánh giá những vấn đề xoay quanh cuộc gặp đầu tiên giữa hai nước kể từ năm 2011.

Seoul có bước đi đầu tiên – nhưng mong muốn nhiều hơn

Jean Mackenzie từ Seoul

Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol đã thực hiện khá thành công cuộc đảo chính để có được hội nghị thượng đỉnh này.

Đây là lần đầu tiên một nhà lãnh đạo Hàn Quốc được mời tới Tokyo cho một cuộc gặp như vậy sau 12 năm.

Mối quan hệ giữa hai nước láng giềng này đã gặp nhiều trở ngại trong nhiều thập kỷ bởi lịch sử sóng gió. Hàn Quốc là thuộc địa của Nhật Bản từ năm 1910 cho đến khi kết thúc Thế chiến II. Lính Nhật buộc hàng trăm nghìn người Triều Tiên làm việc trong các hầm mỏ và nhà máy của họ. Phụ nữ bị buộc phải làm nô lệ tình dục.

Những vết sẹo này dù không còn mới nhưng không bị lãng quên và cũng không được tha thứ ở đây.

Tuy nhiên, hồi tuần trước, Tổng thống Yoon đã từ bỏ yêu cầu Nhật Bản bồi thường cho một số nạn nhân thời Nhật Bản đô hộ. Ông đồng ý rằng thay vào đó, Hàn Quốc sẽ gây quỹ. Làm như vậy, ông đã tìm cách gác lại quá khứ vì lợi ích an ninh của Đông Bắc Á.

Lãnh đạo phe đối lập coi thỏa thuận này là \”sự sỉ nhục lớn nhất trong lịch sử của chúng ta\”.

Nhưng quyết định đó đã đem lại cho Tổng thống Yoon chuyến đi tới Tokyo. Các nhà ngoại giao ở đây âm thầm ngạc nhiên, thán phục. Họ coi đó là một bước đi dũng cảm và khôn ngoan, đặc biệt là đối với một người mới bước chân vào lĩnh vực chính trị, không có kinh nghiệm về chính sách đối ngoại như ông Yoon. Cho đến năm ngoái, ông Yoon là luật sư.

Kể từ khi nhậm chức, ông đã coi việc hàn gắn mối quan hệ rạn nứt này là nền tảng trong chính sách đối ngoại của mình. Với việc Bắc Triều Tiên sở hữu vũ khí hạt nhân ngày càng trở nên nguy hiểm hơn, Seoul sẽ được hưởng lợi từ việc chia sẻ thông tin tình báo với Tokyo và quân đội hai bên hợp tác với nhau.

Ông cũng muốn làm hài lòng đồng minh của mình, Hoa Kỳ, quốc gia đang nỗ lực hết mình kéo các đối tác lại gần hơn để chống lại sự trỗi dậy của Trung Quốc.

Tổng thống Joe Biden ca ngợi thỏa thuận với Nhật Bản của ông Yoon là \”một chương mới đột phá\”. Ngày hôm sau, ông đã gửi lời mời nhà lãnh đạo Hàn Quốc đến Nhà Trắng, thực hiện chuyến thăm cấp nhà nước danh giá.

Điều này cũng báo hiệu một chương mới cho vị trí của Hàn Quốc trên thế giới. Tổng thống Yoon muốn chấm dứt những gì ông coi là tầm nhìn hạn chế của đất nước mình đối với Bắc Triều Tiên.

Thay vào đó, ông đang hướng ra bên ngoài, xuyên suốt khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, với vai trò lớn hơn mà Hàn Quốc có thể đóng. Lời mời của Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida tới hội nghị thượng đỉnh G7 vào tháng Năm ở Hiroshima sẽ khiến một sứ mệnh được hoàn thành.

Cũng có cả những gặt hái trong phần thưởng kinh tế. Vào năm 2019, khi các mối quan hệ đặc biệt trở nên căng thẳng, Nhật Bản đã áp đặt các hạn chế xuất khẩu đối với các hóa chất mà Seoul cần để chế tạo đồ bán dẫn. Một quan chức cấp cao của chính phủ cho biết việc dỡ bỏ những điều này là ưu tiên hàng đầu.

Hội nghị thượng đỉnh này mang đến cơ hội hàn gắn niềm tin vốn đã bị phá vỡ trong nhiều năm.

Cho đến nay Seoul đã chịu nhún nhường nhiều hơn Tokyo. Như một nhà ngoại giao cấp cao nói với tôi, Hàn Quốc đã bước ngang qua sàn nhảy, bật đèn, nơi mọi người đang theo dõi, để mời nước láng giềng của mình cùng bước ra. Nhật đã đồng ý khiêu vũ. Nhưng Hàn Quốc đang mong đợi nhiều hơn thế.

Cũng là một chiến thắng chiến lược cho Nhật Bản

Shaimaa Khalil từ Tokyo

Nhà lãnh đạo Hàn Quốc sẽ có một số cuộc hội đàm cấp cao trong chuyến thăm rất được mong đợi của ông. Nhưng Yoon Suk Yeol cũng sẽ được thưởng thức một trong những món ăn yêu thích của ông – \”omurice\”, tức là cơm chiên với trứng tráng – theo truyền thông địa phương.

Báo Yomiuri của Nhật Bản đưa tin ông Fumio Kishida có kế hoạch đưa ông Yoon đến nhà hàng nổi tiếng Rengatei sau khi hai người tổ chức hội nghị thượng đỉnh.

\”Đi xa hơn nữa\” là cách một số báo cáo phương tiện truyền thông ở đây mô tả cuộc họp – trong khi những người khác trên phương tiện truyền thông xã hội gọi đó là \”ngoại giao Omurice\”.

Các quan chức Bộ Ngoại giao và Bộ Quốc phòng cũng sẽ nối lại các cuộc đàm phán an ninh, hãng tin Kyodo của Nhật Bản đưa tin.

Hai quốc gia chắc chắn sẽ được hưởng lợi từ mối quan hệ gần gũi hơn. Nhưng đây là một chiến thắng chiến lược và ngoại giao cho Nhật Bản. Nền kinh tế lớn thứ ba thế giới đang chuẩn bị tổ chức hội nghị thượng đỉnh G7 vào tháng Năm tới tại Hiroshima.

Các mối đe dọa do Bắc Triều Tiên và Trung Quốc gây ra chắc chắn sẽ là ưu tiên hàng đầu trong chương trình nghị sự. Mối quan hệ an ninh chặt chẽ hơn với Hàn Quốc sẽ mang lại cho Nhật Bản một vị thế vững chắc hơn nhiều khi họ đối phó, xử lý các mối đe dọa này.

Điều này cũng gửi một thông điệp quan trọng đến Hoa Kỳ. Tokyo muốn trấn an Washington rằng Washington vẫn có thể dựa vào họ với tư cách là một đồng minh chủ chốt và một nhà trung gian quyền lực trong một khu vực ngày càng bất ổn và đầy biến động.

Ông Yoon là tổng thống Hàn Quốc đầu tiên đến thăm Nhật Bản kể từ năm 2019, là thời điểm quan hệ giữa Tokyo và Seoul suy giảm nghiêm trọng do tranh cãi về vấn đề lao động cưỡng bức trong thời kỳ Nhật Bản cai trị bán đảo Triều Tiên.

Lãnh đạo hai nước đã gặp nhau thoáng qua tại G20 năm đó, nhưng lần gặp gỡ không có ý nghĩa quan trọng vì đã không có cuộc đàm phán song phương nào diễn ra.

Căng thẳng cũng leo thang khi Tokyo áp đặt hạn chế xuất khẩu đối với các vật liệu công nghệ cao như hóa chất được sử dụng để sản xuất màn hình điện thoại thông minh, màn hình TV và đồ bán dẫn.

Đầu tháng này, khi Hàn Quốc công bố kế hoạch giải quyết tranh chấp lâu dài, đã có cảm giác phấn khích cho một khởi đầu mới – ít nhất là trong số các nhà ngoại giao và chính trị gia.

Ông Kishida hoan nghênh động thái này và Ngoại trưởng Yoshimasa Hayashi hoan nghênh nỗ lực \”đưa quan hệ trở lại trạng thái lành mạnh\” trong khi cả hai bên tuyên bố đàm phán về việc dỡ bỏ các hạn chế thương mại được áp đặt gần bốn năm trước.

Mối quan hệ hợp tác này diễn ra vào thời điểm không thể quan trọng hơn. Không chỉ đối với hai nước láng giềng mà cả đồng minh chiến lược chung của họ – Hoa Kỳ.

Ông Joe Biden cho biết trong một tuyên bố rằng đây là \”một chương mới mang tính đột phá về hợp tác và đối tác giữa hai đồng minh thân cận nhất của Hoa Kỳ\”.

“Khi được thực hiện đầy đủ, các bước đi của họ sẽ giúp chúng ta duy trì và thúc đẩy tầm nhìn chung của chúng ta về một khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và cởi mở,” ông nói thêm.

Nhưng điều này sẽ không thuận buồm xuôi gió cho cả hai nhà lãnh đạo. Vẫn còn rất nhiều căng thẳng mang tính lịch sử và sự ngờ vực giữa các chính trị gia theo đường lối cứng rắn ở cả hai nước.

Tuy nhiên, ngay bây giờ, những người hàng xóm phải đối mặt với một mối đe dọa chung và ngày càng gia tăng. Chuyến thăm này diễn ra cùng tuần với việc Bắc Triều Tiên phóng ít nhất hai tên lửa đạn đạo tầm ngắn về phía Biển Nhật Bản.

Bình Nhưỡng đang phát triển tên lửa mạnh hơn, hiện đại hơn – và có những lo ngại rằng nước này sẽ sớm thử vũ khí hạt nhân.

Trung Quốc đang ráo riết bành trướng trong khu vực, và dự án bị nghi là xây dựng căn cứ quân sự của nước này ở quần đảo Solomon (điều Bắc Kinh phủ nhận) đã khiến Washington và các đồng minh ở châu Á-Thái Bình Dương lo ngại.

Tháng trước, sau khi Hoa Kỳ bắn hạ khinh khí cầu do thám của Trung Quốc, chính phủ Nhật Bản cho biết họ nghi ngờ ba vật thể bay không xác định được phát hiện trên lãnh thổ quốc gia kể từ năm 2019 chính là khinh khí cầu do thám của Trung Quốc.

Bộ Quốc phòng Nhật Bản cho biết họ sẽ xem xét lại các quy định của mình về việc sử dụng vũ lực liên quan đến bất kỳ hành vi xâm phạm không phận nào trong tương lai do khinh khí cầu nước ngoài thực hiện. Bộ trưởng Quốc phòng Yasukazu Hamada trước đó ám chỉ rằng chính phủ sẽ không loại trừ khả năng bắn hạ những khinh khí cầu ngoại đó.

Nhật Bản cũng thường xuyên lo lắng về khả năng Bắc Kinh có hành động gây hấn đối với Đài Loan – điều chắc chắn sẽ kéo Nhật Bản vào cuộc. Những lo lắng đó tiếp tục trở nên nghiêm trọng hơn khi Bắc Kinh ngả về Moscow trong cuộc chiến Ukraine.

Nhật Bản và Hàn Quốc có chung một lịch sử đầy sóng gió – nhưng hai nước hiện đang phải đối mặt với một hiện tại ngày càng căng thẳng và một tương lai không chắc chắn khi nhắc đến an ninh khu vực.