Cuộc tấn công ngoại giao Trung Quốc đặt ra thách thức cho Mỹ

Đăng ngày: 22/03/2023

Anh Vũ

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vừa kết thúc chuyến thăm Matxcơva, để gặp tổng thống Vladimir Putin khẳng định mối quan hệ Nga-Trung « không giới hạn », đồng thời cũng là dịp để Bắc Kinh khẳng định vị thế trong các hồ sơ quốc tế như một « cường quốc có trách nhiệm ».

Chuyến đi của lãnh đạo Trung Quốc được giới quan sát tập trung chú ý vào kế hoạch hòa bình cho Ukraina sẽ được triển khai thế nào. Dù không mấy ai hy vọng chuyến công du của ông Tập sẽ tạo được bước đột phá trong giải quyết xung đột tại Ukraina. Nhưng Washington theo dõi với mối lo ngại những bước đi ngoại giao mới đây sẽ giúp Bắc Kinh tạo được uy tín trên trường quốc tế.

Những tuần qua, Trung Quốc liên tiếp đưa ra những sáng kiến lớn về vấn đề an ninh toàn cầu, ngày càng tỏ ra tích cực can dự và các hồ sơ nóng của thế giới. Hôm 21/02 vừa rồi, Bắc Kinh giới thiệu dự án hòa bình lớn có tên gọi « sáng kiến cho an ninh toàn cầu ». Tài liệu kêu gọi ủng hộ giải quyết các điểm nóng của thế giới, cụ thể, hiện nay là cuộc khủng hoảng Ukraina, thông qua đối thoại và đàm phán. Trước chuyến đi của ông Tập Cận Bình tới Matxcơva, hôm 10/03, tại Bắc Kinh, Trung Quốc tổ chức thành công cuộc hòa giải, tái lập quan hệ giữa Iran và Ả Rập Xê Út, sau 7 năm là đối thủ kình địch nhau trong khu vực Trung Cận Đông, nơi từ nhiều thập kỷ qua, Hoa Kỳ vẫn là quốc gia điều hành chủ yếu bàn cờ địa chính trị.

Giới quan sát đã nhận thấy những nỗ lực ngoại giao của Trung Quốc trong khu vực này không chỉ là lợi ích kinh tế qua các hợp đồng dầu mỏ, hay bán vũ khí cho các nước được Trung Quốc giúp mang lại sự ổn định, mà còn đạt mục tiêu rộng hơn, thu hẹp sự ảnh hưởng của Hoa Kỳ trên trường quốc tế.

Riêng với hồ sơ Ukraina, từ đầu cuộc chiến tranh xâm lược của Nga, Hoa Kỳ và các nước phương Tây vẫn tự tin là vẫn đang làm chủ cuộc chơi. Giờ đây, Washington tỏ nghi ngại bản kế hoạch hòa bình 12 điểm cho Ukraina, sẽ có thể dẫn đến việc ngừng bắn, tạo cơ hội cho Nga có thời gian củng cố lại lực lượng đã bị cuộc kháng cự của Ukraina từ hơn một năm nay làm tiêu hao đáng kể. Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã tuyên bố : « Thế giới không nên bị lòe bịp bởi một ý đồ chiến thuật nào đó của Nga được Trung Quốc ủng hộ để làm bế tắc cuộc chiến tranh theo điều kiện của họ. »

Nhưng nhiều giới chức và chuyên gia Mỹ đã khẳng định, ngoại giao của Trung Quốc không nhằm chấm dứt cuộc chiến tranh này mà chỉ là để cố gắng thay đổi cách nhìn nhận về Trung Quốc. Ông Robert Daly, giám đốc Viện Kissinger thuộc Center Wilson của Mỹ, được AFP trích dẫn, nhận định : « Tập Cận Bình muốn được nhìn nhận và coi trọng như là một con người hòa bình, ông ta quan tâm đến điều này nhiều hơn là kiến tạo điều gì đặc biệt để đạt đước hòa bình ở Ukraina. Đó mới chính là thông điệp. »

Ngay sau khi đắc cử tổng thống Hoa Kỳ, ông Joe Biden đã tuyên bố hùng hồn rằng nước Mỹ đang trở lại dẫn dắt thế giới. Washington ngày càng thuyết phục được các đồng minh phương Tây coi Trung Quốc như là mối đe dọa toàn cầu. Quan điểm này càng được phát triển rộng ở châu Âu sau khi gần đây, Washington khẳng định Bắc Kinh đang dự định cung cấp vũ khí cho Nga.

Chuyên gia Daly cho rằng việc Tập Cận Bình thể hiện mình là một nhà trung gian hòa giải sẽ tạo một hiệu ứng nhất định ở châu Âu, đặc biệt ở nhiều nước đang phát triển không mấy đồng tình với điểm duy trì trật tự thế giới dựa trên các luật lệ do Mỹ đặt ra.

Theo chuyên gia Daly, ông Tập không chú trọng vào hòa bình hay ngừng bắn ở Ukraina. Những gì ông ta làm chỉ là để chứng tỏ ông có qua tâm đến hòa bình, tôn trọng chủ quyền lãnh thổ của nước khác.

Trong khi ngoại trưởng Mỹ, Antony Blinken nhìn nhận việc Iran và Ả Rập Xê Út hòa hợp là « điều tốt », dù là dưới bàn tay của Trung Quốc. Nhưng Trung Quốc chỉ nhảy vào cuộc chơi ở những nơi có chọn lọc. Iran và Arập Xê Út là những nước mà Hoa Kỳ đều bất lực không thể điều khiển được. 

Còn theo bà Tôn Vân (Yun Sun), giám đốc chương trình nghiên cứu về Trung Quốc tại Stimson Center (Mỹ), « thỏa thuận Iran-Ả Rập Xê Út đã khiến nhiều người ở Hoa Kỳ khó chịu ». Chuyên gia này giải thích thêm,Trung Quốc đã rời bỏ dần với chính sách ngoại giao « chiến lang » được triển khai từ nhiều năm qua. « Nhưng vấn đề là để xem liệu Trung Quốc có khả năng đề xuất một trật tự thế giới mới, tôi không cho là như vậy », bà Tôn Vân nhấn mạnh.

Evan Feigenbaum, cựu quan chức Hoa Kỳ hiện đang làm việc tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, nhận định chính sách ngoại giao của Trung Quốc hiện nay chỉ có thể giúp ích, nếu không muốn nói là rất nhiều, ở châu Âu – nhưng không có chuyện thắng Hoa Kỳ.

« Bắc Kinh hiểu Washington sẽ coi bất kỳ hoạt động ngoại giao nào của Trung Quốc chỉ là biểu diễn, nhưng người Mỹ không phải là khán giả của Trung Quốc, vì vậy Bắc Kinh có thể không quan tâm lắm đến những gì Washington nghĩ », chuyên gia Evan Feigenbaum bình luận.