Phương Tây đóng băng 300 tỷ USD của Nga, nhưng chưa biết xử sao

April 17, 2023

Nga lẽ ra là bên cần trang trải chi phí tái thiết cho Ukraine, nhưng hiện chưa có bất cứ khuôn khổ nào trong luật pháp quốc tế quy định điều này. Bởi vậy, việc vội vàng thực hiện phương án chuyển tài sản bị đóng băng của Nga cho Ukraine có thể “lợi bất cập hại”.

Nhiều ý kiến cho rằng phương Tây nên dùng khối tài sản bị phong tỏa của Nga để hỗ trợ Ukraine, nhưng điều này đi kèm thách thức pháp lý rất lớn.

Hơn một năm sau khi Mỹ và các đồng minh phương Tây đóng băng khối tài sản dự trữ ở nước ngoài trị giá khoảng 300 tỷ USD của ngân hàng trung ương Nga nhằm trừng phạt Điện Kremlin, Washington và Brussels vẫn tranh cãi nên sử dụng số tài sản này như thế nào để hỗ trợ Kiev.

Yêu cầu về một giải pháp pháp lý thỏa đáng với khối tài sản này ngày càng trở nên cấp thiết khi cuộc xâm lược kéo dài và mức ủng hộ của người dân phương Tây với nỗ lực viện trợ Ukraine bắt đầu suy giảm.

Mỹ và các đồng minh châu Âu đã cung cấp cho Ukraine gần 200 tỷ USD viện trợ quân sự, tài chính và nhân đạo từ cuối tháng hai năm ngoái. Nhưng khi chiến sự kéo dài và các nền kinh tế phương Tây đang chịu áp lực từ lạm phát cao, việc thông qua những gói viện trợ lớn mới cho Kiev chắc chắn sẽ gặp nhiều khó khăn. Điều này khiến tài sản bị đóng băng của Nga trở thành nguồn tiền hấp dẫn với phương Tây.

“Nếu bạn hỏi con đường nào dễ dàng hơn về mặt chính trị, tịch thu tài sản của đối thủ mà chúng ta đã phong tỏa hay dùng tiền đóng thuế của người dân để hỗ trợ tái thiết kinh tế Ukraine, câu trả lời là dùng tài sản Nga”, Larry Summers, bộ trưởng tài chính Mỹ dưới thời cựu tổng thống Bill Clinton, hồi tháng hai nói.

Một số nước phương Tây cho rằng tịch thu tài sản bị đóng băng của Nga để hỗ trợ tái thiết Ukraine là việc làm đúng đắn về mặt đạo đức, bởi Kiev không chỉ đang tự vệ trước Moscow, mà còn “bảo vệ cả châu Âu”.

Các nghị sĩ Mỹ đã đệ trình nhiều dự luật nhằm vượt qua những hạn chế ngăn cản tịch thu tài sản dự trữ của một quốc gia. Gần đây nhất, thượng nghị sĩ James Risch, đảng viên Cộng hòa hàng đầu trong Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, đã soạn một dự luật mới trao quyền cho Tổng thống Joe Biden tịch thu, sử dụng tài sản của Nga để viện trợ phi quân sự cho Ukraine.

“Tôi đang cố gắng giải phóng tài sản bị đóng băng của ngân hàng trung ương Nga để có thể trao nó cho Ukraine, giúp họ tái thiết. Đây thực sự là việc cần làm”, Risch phát biểu tại Viện nghiên cứu Hudson hôm 29/3.

Ukraine sẽ cần 411 tỷ USD trong 10 năm tới để xây dựng lại nền kinh tế bị tàn phá, trong đó riêng năm 2023 cần tối thiểu 14 tỷ USD cho các nhu cầu tái thiết quan trọng, theo đánh giá chung từ Ngân hàng Thế giới, Liên Hợp Quốc, Ủy ban châu Âu (EC) và chính quyền Tổng thống Volodymyr Zelensky.

Chimene Keitner, giáo sư luật quốc tế tại Đại học Luật California, San Francisco, cho rằng Nga lẽ ra là bên cần trang trải chi phí tái thiết cho Ukraine, nhưng hiện chưa có bất cứ khuôn khổ nào trong luật pháp quốc tế quy định điều này. Bởi vậy, việc vội vàng thực hiện phương án chuyển tài sản bị đóng băng của Nga cho Ukraine có thể “lợi bất cập hại”.

“Rất nhiều đề xuất nhận được ủng hộ rộng rãi vì chúng phù hợp với quan điểm của phương Tây về công lý và công bằng, nhưng lại không xét đến các khung pháp lý liên quan, vốn được xây dựng để duy trì ổn định của hệ thống tài chính quốc tế”, bà nói.

Keitner cho biết luật pháp quốc tế không cho phép tịch thu tài sản dự trữ của một chính phủ ở nước ngoài, trừ một số trường hợp ngoại lệ. Việc Mỹ tịch thu dự trữ ngoại tệ, vàng được Nga gửi ở các ngân hàng nước này sẽ đánh dấu bước đi chưa từng có tiền lệ và tiềm ẩn nguy cơ khiến các nước lo ngại về rủi ro khi gửi tài sản dự trữ ở bên ngoài.

Điều này có thể làm giảm nhu cầu USD của các ngân hàng trung ương trên thế giới, làm suy yếu đồng tiền của Mỹ và đẩy chi phí đi vay lên cao, gây tổn hại cho chính nền kinh tế Mỹ, bà giải thích.

Dự trữ ngoại tệ, có thể ở dạng tiền gửi ngân hàng hoặc trái phiếu chính phủ, đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ hệ thống tiền tệ và tỷ giá hối đoái của một nước.