Quyền tự do báo chí bị vi phạm trên khắp thế giới

Đăng ngày: 03/05/2023

Thanh Phương

Nhân Ngày Tự do Báo chí Thế giới hôm nay, 03/05/2023, các tổ chức quốc tế báo động về những mối đe dọa đối với quyền tự do báo chí trên toàn cầu, với việc nhiều phóng viên bị sách nhiễu, bị bỏ tù, thậm chí bị sát hại ở nhiều nước trên thế giới. 

Năm nay là đúng 30 năm Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc ra quyết định chọn ngày 3 tháng 5 hàng năm là Ngày Tự do Báo chí Thế giới. Cũng như mọi năm, hôm nay, tổ chức Phóng Viên Không Biên Giới của Pháp đã công bố bảng xếp hạng 180 quốc gia và vùng lãnh thổ về mức độ tự do báo chí năm 2023. Bảng xếp hạng này cho thấy là tại 7 phần 10 số quốc gia và vùng lãnh thổ, điều kiện hành nghề của giới nhà báo là “tồi tệ”, chỉ có 3 phần 10 trong số này được xem là “tốt”. 

Trong bảng xếp hạng của Phóng Viên Không Biên Giới, trong năm thứ 7 liên tiếp, Na Uy vẫn đứng đầu bảng, nhưng đứng thứ 2 năm nay không phải là một quốc gia Bắc Âu mà là Ireland, trước Đan Mạch, nay xuống hạng 3. Năm nay, ba nước đứng chót bảng đều là ở châu Á, đó là Việt Nam (thứ hạng 178), chỉ hơn có Trung Quốc (179) và Bắc Triều Tiên (180). 

Cũng nhằm đánh dấu Ngày Tự do Báo chí Thế giới, tối qua, tổ chức UNESCO đã trao giải tự do báo chí thế giới 2023 cho 3 nữ phóng viên Iran đang bị cầm tù. Phát biểu qua video tại một hội nghị tại trụ sở Liên Hiệp Quốc ở New York, kỷ niệm 30 năm Ngày Tự do Báo chí Thế giới, tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres nhấn mạnh: “Tự do báo chí là yếu tố căn bản trong các quyền của con người. Thế mà ở khắp nơi trên thế giới, quyền tự do báo chí đang bị tấn công”. Ông Guterres nói thêm: “Các phóng viên và các nhân viên những cơ quan truyền thông thường xuyên bị sách nhiễu, hăm dọa, bắt giữ, cầm tù”.

Không những thế, theo Phóng Viên Không Biên Giới, trong năm 2022, đã có đến 55 phóng viên bị sát hại khi hành nghề báo chí trên thế giới. Đối với tổng giám đốc tổ chức UNESCO Audrey Azoulay, tình trạng này là “không thể chấp nhận được”, nhất là vì, theo bà, có nhiều phóng viên bị giết ngay tại nhà, thường là trước mặt người thân. 

Nhưng điều mà lãnh đạo UNESCO đặc biệt lưu ý, đó là thời đại công nghệ số đang làm thay đổi toàn bộ môi trường thông tin và “trong bối cảnh này chúng ta cần các nhà báo hơn bao giờ hết”. Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres cũng nhìn thấy một thực tế: “Sự thật đang bị đe dọa bởi việc phát tán những thông tin sai lạc và bởi những lời lẽ kích động hận thù”.

Khi công bố bảng xếp hạng tự do báo chí 2023, tổ chức Phóng Viên Không Biên Giới cũng nhấn mạnh rằng, từ tuyên truyền chính trị, cho đến dùng trí tuệ nhân tạo để “sản xuất” các nội dung giả, việc phát tán thông tin sai lạc theo nghĩa rộng đang là mối đe dọa lớn đối với tự do báo chí trên thế giới.

Cụ thể, như trường hợp của các nước Nga, Ấn Độ, Trung Quốc hay Mali, chính các chính phủ hay các tác nhân chính trị khác tham gia vào những chiến dịch phát tán ồ ạt các thông tin sai lạc, hay các chiến dịch tuyên truyền. Trả lời hãng tin AFP hôm nay, tổng thư ký Phóng Viên Không Biên Giới Christophe Deloire còn nêu bật một thực tế, đó là ngành công nghệ số cũng sản xuất các tin giả, phát tán các tin đó hoặc làm gia tăng tác động của các tin đó.  

Một hiện tượng khác khiến Phóng Viên Không Biên Giới lo ngại không kém, đó là những thông tin sai lạc được tạo ra bởi những ứng dụng trí tuệ nhân tạo, chẳng hạn như Midjourney, biết tạo ra những hình ảnh có độ phân giải rất cao, nhìn rất giống ảnh thật, được phát tán với tốc độ cực kỳ nhanh trên các mạng xã hội, như các ảnh giả về vụ “bắt giữ” cựu tổng thống Mỹ Donald Trump.

Phóng Viên Không Biên Giới cảnh báo những khả năng thao túng thông tin đó được sử dụng để làm suy yếu những nhà báo chân chính, đồng thời làm suy yếu nền báo chí nói chung. Theo đánh giá của tổng thư ký Christophe Deloire, “thông tin đáng tin cậy bị dìm dưới nhiều tin giả, khiến công chúng ngày càng không thể phân biệt giữa thực tế và nhân tạo, giữa thật và giả”.