- Jonathan Head
- BBC News, Bangkok
22 tháng 8 2023
Sự trở lại của cựu thủ tướng Thaksin Shinawatra sau 15 năm sống lưu vong vì bị lật đổ trong một cuộc đảo chính thường được hứa hẹn và luôn được mong chờ.
Ông là một trong những nhân vật gây chia rẽ nhất trong lịch sử Thái Lan.
Những thành công liên tiếp trong các cuộc bầu cử của ông trùm tài phiệt đầy tham vọng chính trị cách đây hai thập kỷ đã gây ra các phản ứng mạnh mẽ từ các lực lượng bảo thủ – từ các cuộc đảo chính quân sự, sự chiếm đóng các bộ ngành của chính phủ và các sân bay, tới các phán quyết gây tranh cãi của tòa án sa thải ba thủ tướng và giải tán ba đảng chính trị thân Thaksin.
Giờ đây, ông hồi hương, có lẽ là sau khi đạt được một thỏa thuận ngầm với các thế lực đối nghịch thân hoàng gia về việc không đưa ông vào tù. Ông có mức án tù 10 năm cho các vụ án mà ông nói có động cơ chính trị.
Ông được dự đoán sẽ được đưa thẳng từ sân bay Don Mueang tới tòa án tối cao ở Bangkok, và từ đó có thể qua đêm trong một bệnh viện của nhà tù. Không ai dự đoán ông sẽ bị giam giữ lâu.
Ông vẫn tiếp tục được không ít người ủng hộ từ trong quốc gia này.
Samniang Kongpolparn, 63 tuổi, đến sân bay vào đầu giờ chiều thứ Ba từ tỉnh Surin phía đông bắc Thái Lan – thành trì đảng của ông Thaksin trong nhiều thập kỷ qua – cùng hàng trăm người ủng hộ khác.
“Ông ấy là thủ tướng tốt nhất mà chúng tôi từng có. Dù tôi sẽ không được nhìn thấy ông ấy hôm nay, tôi vẫn muốn đến để ủng hộ ông ấy,” bà nội trợ này nói. “Tôi đồng ý với việc họ hòa giải với chính phủ thân quân đội, nếu không chúng tôi sẽ mắc kẹt với các thượng nghị sỹ. Tôi không muốn điều đó.”
Tất cả những điều này xảy ra trùng với nỗ lực của đảng Pheu Thai của ông Thaksin, để thành lập một chính phủ tiếp theo – một tiến trình đã diễn ra ba tháng trên khắp Thái Lan.
Nó bắt đầu với hi vọng về một bình minh mới được dẫn dắt bởi đảng cấp tiến trẻ tuổi Move Forward – đảng dành đa số ghế trong cuộc bầu cử vào tháng Năm, ban đầu đã thành lập một liên minh với Pheu Thai; và kết thúc trong cái mà hiện chắc chắn sẽ là một liên minh của hầu hết mọi người trừ những người cải cách, bao gồm hai đảng do những người tổ chức đảo chính làm lãnh đạo – một thỏa thuận với các kẻ thù truyền kiếp mà Pheu Thai đã thề sẽ không thực hiện.
Pheu Thai khẳng định hai diễn biến này không liên quan. Ít người tin vào điều đó. Có một sự thật rằng Pheu Thai đã bị ‘trói’ tay bởi Thượng viện không qua bầu cử, một quả bom hiến pháp 250 ghế được đặt trong bối cảnh chính trị Thái Lan bởi chính quyền quân sự đã cai trị năm năm sau cuộc đảo chính năm 2014.
Và vị thế được mặc cả của Pheu Thai bị suy yếu bởi những kết quả không như kỳ vọng trong cuộc bầu cử, khi đảng này mất sự ủng hộ vào tay Move Forward và lần đầu tiên rớt xuống vị trí thứ hai.
Các thượng nghị sỹ, tất cả đều được bổ nhiệm dưới chính quyền quân sự, được phép tham gia cùng 500 nghị sỹ được bầu để bỏ phiếu bầu thủ tướng mới. Nhiệm vụ được ngụy trang mỏng manh của họ là nhằm ngăn chặn bất cứ đảng nào có thể đe dọa hiện trạng hiện nay – mối quan hệ của chế độ quân chủ, quân đội và các doanh nghiệp lớn đã chi phối việc ra quyết định ở Thái Lan trong nhiều thập kỷ.
Không có gì ngạc nhiên khi họ từ chối ủng hộ liên minh với Pheu Thai do Move Forward dẫn dắt, mặc dù đảng này chiếm đa số ở Hạ viện.
Khi đến lượt Pheu Thai đàm phán về một liên minh mới, việc đảng này cần có sự ủng hộ của thượng viện có nghĩa họ phải tiếp nhận một số đối thủ cũ.
Tuy nhiên một số chính trị gia của Pheu Thai cho rằng đảng này nên cố gắng đạt đươc một thỏa thuận tốt hơn, bằng cách từ chối tham gia một chính phủ với các nhóm bảo thủ theo đường lối cứng rắn nhất. Bất cứ chính quyền thiểu số nào được thành lập mà không liên minh với Pheu Thai và Move Forward sẽ nhanh chóng sụp đổ, bởi lẽ các thượng nghị sỹ không thể tham gia các cuộc bỏ phiếu thông thường của quốc hội về các vấn đề như ngân sách.
Nhưng lãnh đạo của Pheu Thai không sẵn lòng chờ đợi; đảng này thậm chí đã mời đảng bảo hoàng cực đoan United Thai Nation tham gia liên minh, đảng mà lãnh đạo của họ trong quá khứ đã chỉ trích gay gắt gia đình Shinawatra và những người ủng hộ, là công cụ lật đổ chính phủ của đảng Pheu Thai do em gái ông Thaksin lãnh đạo, bà Yingluck.
Việc hai phe này giờ đây sẽ ngồi cùng nhau trong cùng một chính phủ là dấu hiệu cho thấy chính trị Thái Lan đã thay đổi đến mức nào.
Cuối cùng, đối với những người theo chủ nghĩa bảo hoàng cực đoan, mối de dọa được đặt ra bởi Move Forward và một thế người Thái trẻ tuổi yêu cầu đối thoại về quyền lực và sự giàu có của chế độ quân chủ, đã làm lu mờ mối thù truyền kiếp của họ với gia đình Shinawatra.
Đối với Shinawatras, và những thành phần bảo thủ hơn, có đầu óc kinh doanh hơn của Pheu Thai, trở lại chính phủ và đảm bảo thỏa thuận đưa Thaksin trở lại, đã trở thành ưu tiên lớn hơn là lo lắng về danh tiếng của đảng này.
Nhưng có những người, thậm chí trong đảng Pheu Thai, cảm thấy kinh hoàng trước chủ nghĩa thực dụng đầy hoài nghi của thỏa thuận này. Họ cảnh báo rằng đảng này sẽ mất thậm chí nhiều hơn những người ủng hộ cơ sở nhiệt thành, và mất vĩnh viễn sự thống trị mà họ đã nắm giữ trong nền chính trị bầu cử của Thái Lan hai thập kỷ qua.
Tường thuật bổ sung của BBC News:
Về nước sau 15 năm sống lưu vong, ông Thaksin Shinawatra được đưa từ sân bay Don Muaeng tới một trại tù để kiểm tra sức khoẻ.
Lúc 10 giờ sáng, vị cựu thủ tướng 74 tuổi được đưa thẳng trụ sở Tòa Tối cao Vương quốc Thái Lan ở Sanam Luang, Bangkok.
Tại đây, người ta công bố ông sẽ phải thi hành án tù giam 8 năm ngay từ thứ Ba tuần này, sau ba vụ kiện đã hoàn tất.
Cảnh sát Hoàng gia Thái Lan xác nhận ông là phạm nhân (convict) và sẽ chịu các án tù song song. Trong hai vụ án hình sự, ông bị xử khiếm diện lúc lưu vong ở hải ngoại cho mỗi vụ ba năm tù. Trong một vụ khác, ông bị xử 5 năm. Tuy thế, tổng cộng thời gian thụ án sẽ chỉ là 8 năm.
Tuy thế, có nhiều đồn đoán là ông sẽ nộp đơn từ nhà tù để xin được lệnh ân xá từ Hoàng gia (royal pardon). Thủ tục này sẽ mất ít nhất hai tháng để hoàn tất.
Một cựu thủ tướng Thái Lan khác, bà Yingluck Shinawatra, em gái ông Thaksin, vừa khoe trên Instagram ảnh hai người trên phi cơ bay từ Dubai về Singapore.
Nhưng sau đó, bà Yingluck, người vẫn đang sống lưu vong sau một án tù của chính quyền Thái Lan đưa ra lúc bà đã bị hạ bệ, chỉ tiễn anh trai lên phi cơ từ Singapore về quê hương sáng nay.
Bản thân bà không về Thái Lan, mà chỉ chia sẻ lời chúc anh trai bà “hạnh phúc”, theo các báo Thái Lan cùng ngày 22/08.
