Ông Yevgeny Prigozhin, lãnh đạo tập đoàn bán quân sự Wagner, đã thiệt mạng sau khi chiếc phi cơ riêng của ông bị rơi tại vùng Tver. Đây là một tai nạn hay là một vụ ám sát như nhiều đồn thổi hiện nay ? Nhưng cũng còn có một giả thuyết thứ ba : Đó cũng có thể là màn dàn dựng từ điện Kremlin và tập đoàn Wagner.
Đăng ngày: 24/08/2023
Cơ quan Vận tải Hàng không Liên bang Nga ngày 23/08/2023 xác nhận Yevgeny Prigozhin cùng với toàn bộ những hành khách khác, trong đó có nhiều lãnh đạo cao cấp của Wagner, trong chuyến bay đi từ Matxcơva đến Saint-Petersburg đã thiệt mạng. Những hình ảnh video đăng tải trên mạng xã hội chưa thể cho phép kiểm chứng một cách độc lập về tính xác thực.
Một điều chắc chắn, vụ rơi máy bay này không phải là một tai nạn thông thường. Theo khẳng định trên Telegram của tập đoàn Wagner, phi cơ riêng của ông Yevgeny Prigozhin, loại Embraer Legacy 600, đã bị lực lượng phòng không Nga bắn rơi. Chi tiết này càng được củng cố khi nhiều hình ảnh cho thấy chiếc phi cơ riêng dường như đã bị mất một cánh.
Tuy nhiên, theo quan điểm của nhà nghiên cứu địa chính trị Anatol Lieven được trang mạng Responsible Statecraft trích dẫn có lẽ người ta sẽ không bao giờ biết được sự thật đằng sau tai nạn này. Đây cũng là nhận định của sử gia quân sự Cedric Mas trên đài RTS (Thụy Sĩ) ngày 24/08. Theo ông, cho đến lúc này chưa có gì là chắc chắn, và cần phải tiếp nhận các thông tin trên với một chút cẩn trọng, vì đó là « những cơ quan chính thức của nền độc tài mà Nga là một nước biết cách thao túng các hoạt động tuyên truyền và thông tin sai lệch ở mức độ lớn. »
Cũng theo ông chưa có một thông tin chính thức nào khẳng định ông Prigozhin nằm trong số các nạn nhân. « Trong mười người được hàng không dân dụng đăng ký, người ta chỉ mới phát hiện có tám thi thể ». Một chi tiết khác cũng làm dấy lên nhiều nghi vấn cùng thời điểm cất cánh còn có một chiếc Embraer Legacy 600 thứ hai, cũng thuộc tập đoàn Wagner và đã hạ cánh an toàn ở Saint-Petersburg. Vậy, ai đi trên chiếc máy bay này ? Đây là câu hỏi mà ông Cedric Mas muốn làm sáng tỏ.
Người ta còn nhớ tháng 10/2019, ông Yevgeny Prigozhin từng được loan báo là đã « chết ở Congo » cũng trong một tai nạn máy bay để rồi sau đó lại xuất hiện. Vậy Nga được lợi gì khi khẳng định Yevgeny Prigozhin đã chết ? Theo vị chuyên gia người Pháp, đây rất có thể là một phương cách để bảo toàn mạng sống của Yevgeny Prigozhin đồng thời giúp chế độ giữ được thể diện, vốn dĩ nổi tiếng là có khả năng thủ tiêu một cách tàn bạo một số nhà đối lập.
Dù vậy, giới quan sát cũng không loại trừ khả năng đây là một vụ ám sát. Cuộc nổi loạn hồi cuối tháng 6/2023, cũng như là những lời chỉ trích công khai của ông Yevgeny Prigozhin nhắm vào giới lãnh đạo quân sự Nga khi cho rằng đó là những kẻ bất tài, kém cỏi và tham nhũng, đã làm lung lay chế độ.
Trên đài RTS, sử gia Cedric Mas phân tích : « Điều hiển nhiên là những gì xảy ra hồi cuối tháng Sáu đã làm rung chuyển mạnh mẽ sự vững chắc của chế độ. Sự yếu kém đã bị lộ rõ. Một trong những thách thức chính cho chế độ của ông Putin là tiếp tục làm cho người dân Nga tin rằng ông ấy mạnh mẽ và ông ấy vẫn có thể bảo vệ họ khỏi một sự sụp đổ mới. »
Điều đáng chú ý là vụ tai nạn cướp mất mạng sống của Yevgeny Prigozhin xảy ra cùng một ngày với việc bộ Quốc Phòng Nga tước mọi chức vụ của tướng Serguei Surovikine, được cho là một trong số những người gần gũi với Yevgeny Prigozhin nhất.
Ông Cedric Mas lưu ý, những sự việc này khẳng định thắng lợi của phe Shoigu – Guerassimov trong việc điều hành cuộc chiến. « Điều đó chứng tỏ rằng trong tư tưởng của ông Putin, phe từng ủng hộ Wagner, bao gồm các tướng lĩnh không quân và các lực lượng đặc nhiệm, đã bị thua trong cuộc đọ sức với phe Shoigu-Guerassimov ».
