Sau gần ba tháng phản công chống quân xâm lược Nga, lần đầu tiên chính quyền Ukraina thông báo giành được một thắng lợi có ý nghĩa ‘‘chiến lược’’ tại mặt trận miền nam ở làng Robotyne, tỉnh Zaporijjia hôm 28/08/2023. Vì sao đây là một thắng lợi chiến lược ? Chiến thắng tại Robotyne tác động ra sao đến chiến dịch phản công của Ukraina ?
Đăng ngày: 31/08/2023
Tình trạng dậm chân tại chỗ và không khí hoài nghi
Cuối tháng 8/2023, theo giới quan sát, lan truyền một bầu không khí hoài nghi về khả năng Ukraina phản công thắng lợi trên báo chí phương Tây, đặc biệt là tại Hoa Kỳ (Libération 25/08). Tính đến ngày 27/08/2023, gần 3 tháng sau cuộc phản công, quân đội Ukraina dường như bất lực trước hàng phòng thủ của quân đội Nga, với những bãi mìn dày đặc, các tuyến ‘‘răng rồng’’ chống xe tăng, hào sâu, cùng các công sự kiên cố. Sau hai tuần lễ đầu tiên, giành được tổng cộng 130km², quân đội Ukraina nhích từng bước một. Giới quan sát nói đến tình trạng gần như dậm chân tại chỗ.
Ngày 28/08, Kiev chính thức thông báo giành được làng Robotyne, huyện Polohy, tỉnh Zaporijjia. Khác hẳn với các ngôi làng giành lại được trước đó, làng Robotyne nhỏ bé, ‘’không có cơ sở quân sự chiến lược nào’’ (Le Monde, 30/08), với diện tích 3 km² và khoảng 500 dân trước chiến tranh, được Kiev coi như một thắng lợi ‘‘chiến lược’’. Ngày hôm qua, 30/08, trong chuyến công du Paris, trước các nhà ngoại giao Pháp, ngoại trưởng Ukraina Dmytro Kuleba, khẳng định việc chiếm được làng Robotyne ‘‘mở đường cho quân đội Ukraina thẳng tiến tới Tokmak, và tiếp theo đó là Melitopol và vùng giáp ranh với bán đảo Crimée’’, bị Nga sáp nhập từ năm 2014.
Vì sao thắng lợi cho phép mở đường cho phản công xuống phía nam ?
Trở lại hồi đầu tháng 8, vào lúc quân đội Ukraina bắt đầu giai đoạn thứ hai của cuộc phản công (khởi sự từ ngày 26/07/2023), theo ba trục, Bakhmut ở vùng đông bắc, Velyka Novossilka ở miền đông và Zaporijjia ở miền nam, làng Robotyne được coi là mục tiêu tấn công chính ở mặt trận phía nam. Ba lữ đoàn cơ giới của Ukraina (47, 45 và 118) được giao nhiệm vụ đánh bật các lượng Nga phòng thủ Robotyne, với tổng cộng ba trung đoàn bộ binh, và hai lữ đoàn đặc nhiệm (Le Monde, 03/08).
Robotyne nằm ở trung tâm của tuyến đầu tiên trong ba tuyến phòng thủ của quân đội Nga tại miền nam Ukraina. Phòng tuyến đầu tiên cũng được coi là kiên cố nhất. Theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh Mỹ (ISW), vượt qua được Robotyne, ‘‘quân đội Ukraina có thể hoạt động bên ngoài các khu vực mà mìn Nga bố trí dày đặc nhất’’ (Le Grand Continent, ngày 28/08). Theo chuyên gia Thibault Fouillet (giám đốc khoa học của Viện Nghiên cứu Chiến lược và quân sự), việc chiếm lĩnh được Robotyne cho thấy Ukraina ‘‘đã thành công trong việc chọc thủng phòng tuyến này’’.
Việc chọc thủng phòng tuyến thứ nhất cho phép mở đường tiến sâu hơn vào hậu phương của quân Nga. Robotyne là địa điểm mà Nga quyết giữ, vì án ngữ trên xa lộ T0408, con đường huyết mạch hướng về Tokmak (cách đó 20 km), được coi là một căn cứ chiến lược của Nga. Trước mắt, theo chuyên gia quân sự Emil Kastehelmi, đánh sâu hơn về hướng Tokmak chưa phải là khả thi với quân đội Ukraina, bởi tuyến phòng ngự giữa Robotyne và Tokmak được coi ‘‘rất kiên cố’’ (tây nam Robotyne), nhưng con đường về hướng đông, khu vực chiến tuyến xung quanh làng Verbove, được coi là lỏng lẻo hơn nhiều, nơi việc xây dựng chưa được hoàn tất.
‘‘Chiến thắng gần tầm tay hơn quý vị nghĩ’’
Về chiến thắng Robotyne và viễn cảnh cuộc phản công, lạc quan hàng đầu trong số các chuyên gia là giáo sư Jan Kallberg, giảng viên trường đào tạo sĩ quan Mỹ (United States Military Academy West Point). Trong một phân tích trên trang mạng của Trung tâm Phân tích Chính sách Châu Âu (CEPA), một tổ chức tư vấn ở Washington (bài “Ukraine — Victory Is Closer Than You Think” / ‘‘Ukraina – Chiến thắng gần tầm tay hơn quý vị nghĩ’’ ngày 23/08), tác giả khẳng định, một khi căn cứ làng Robotyne bị chọc thủng, quân đội Ukraina chỉ cần tiến thêm khoảng 10 dặm (tương đương 16 km) là đủ sức đe dọa xa lộ E58 dọc biển Azov, từ đông sang tây, được coi là tuyến đường hậu cần huyết mạch của quân Nga, nối liền lãnh thổ Nga với bán đảo Crimée.
Không cần tiến sát bờ biển Azov, mà từ khoảng cách này, Ukraina với các vũ khí tầm xa do phương Tây chi viện, đủ sức uy hiếp tuyến đường chiến lược nói trên. Nếu tuyến đường tiếp viện này bị chặn đứng, bán đảo Crimée sẽ gần như bị cô lập, ngoại trừ tuyến giao thông qua cây cầu bắc qua eo biển Kerch, vốn thường xuyên bị Ukraina oanh kích. Nhận định của chuyên gia Jan Kallberg ‘‘Ukraina – Chiến thắng gần hơn bạn nghĩ’’ chính là theo ý nghĩa này. Cũng chính bằng cách đánh sâu vào hậu cứ đối phương mà tháng 11/2022, quân đội Ukraina đã đánh bật được quân Nga khỏi hữu ngạn sông Dniepr và khỏi thành phố Kherson.
Thắng lợi ở Robotyne mang lại lợi thế quyết định ?
Le Monde dẫn lại ý kiến của một số chuyên gia quân sự cho thấy, khai thác được lợi thế sau thắng lợi tại Robotyne là điều không hề dễ dàng. Hoàn toàn chưa có gì cho thấy một đột phá như vậy là đủ để gây khó khăn ngay lập tức cho quân Nga tại mặt trận phía nam, hay đủ sức ‘‘bóp nghẹt’’ thế trận của Nga ở mặt trận miền nam, như nhận định trên một số phương tiện truyền thông. Một hàng lang xuyên qua tuyến phòng ngự thứ nhất đã mở, nhưng chuyên gia Isabelle Dufour, giám đốc nghiên cứu chiến lược của Eurocrise, cảnh báo ‘‘một dải đất hẹp là không đủ. Cần mười cây số dọc theo hai bên bờ xa lộ. Nếu không, quân Nga có khả năng kẹp chặt hành lang (vừa được khai thông) từ phía bắc, và bao vây lực lượng Ukraina tại đây’’.
Hiện tại, theo một số nguồn tin, Nga đang điều động một số đơn vị tinh nhuệ bậc nhất đến khu vực phía nam và đông Robotyne để tìm cách ‘‘bịt lỗ thủng’’, trong số đó có các đơn vị đổ bộ đường không Vozdouchno Dessantnye Voïska (VDV), như sư đoàn 74. Đây được coi là các lực lượng thiện chiến bậc nhất, tham chiến tại Ukraina từ 18 tháng nay, vốn đang hoạt động tại các vùng Kreminna ở đông bắc và Kherson ở miền nam. Theo một phân tích của Viện Nghiên cứu Chiến tranh Mỹ (ISW), việc Nga buộc phải huy động lực lượng không vận VDV vào cuộc tại khu vực Robotyne có nguy cơ ‘‘làm suy yếu đáng kể khả năng quân đội Nga tiến hành các hoạt động phòng ngự phức hợp’’ khác.
Tuyến phòng ngự thứ hai, ‘‘áp lực đông bắc’’ và mùa mưa tới gần
Trên Le Monde, chuyên gia Thibault Fouillet nhấn mạnh : ‘‘Khả năng Nga huy động các lực lượng dự bị có kinh nghiệm chiến trường để bảo vệ tuyến phòng ngự thứ hai… sẽ là nhân tố quyết định đối với thành công hay thất bại của cú đột phá tại Robotyne’’. Cho đến nay, quân Nga chưa thừa nhận thất bại tại Robotyne, nhưng phát biểu của chính quyền tỉnh Zaporijjia (do Nga chỉ định) cho thấy Nga coi cuộc đọ sức tại khu vực giữa làng Robotyne và làng Verbove là điểm quyết đấu trong giai đoạn hiện tại. Trên mạng Telegram hôm qua, viên ‘‘tỉnh trưởng’’ Ievhen Balytsky đe dọa ‘‘khu vực vùng xám Robotyne – Verbove sẽ trở thành mồ chôn của quân đội Ukraina’’.
Bên cạnh các nỗ lực của Nga nhắm ngăn chặn Ukraina chọc sâu phá vỡ tuyến phòng thủ thứ hai, có hai đe dọa lớn khác với Kiev. Thứ nhất là việc quân Nga gia tăng áp lực tấn công tại mặt trận đông bắc có thể buộc Ukraina phải điều chuyển quân đội từ mặt trận phía nam lên ứng cứu. Và thứ hai là thời tiết thuận lợi cho các cuộc tấn công sẽ chỉ còn kéo dài ít tuần nữa, trước khi các trận mưa mùa thu ập tới.
