15 tháng 9 2023
Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Lý Thượng Phúc đột ngột rút khỏi cuộc họp với các lãnh đạo quốc phòng Việt Nam vào tuần trước, ba nguồn tin nắm trực tiếp về vấn đề này cho biết. Động thái này xảy ra trong bối cảnh có các nghi vấn về sự vắng mặt của ông Lý trước công chúng hơn hai tuần nay, theo Reuters.
Theo lịch, ông Lý, 65 tuổi, lẽ ra đã dự cuộc gặp hàng năm về hợp tác quốc phòng do Việt Nam tổ chức ở biên giới với Trung Quốc vào 7-8/9, nhưng cuộc họp bị hoãn sau khi Bắc Kinh nói với Hà Nội nhiều ngày trước sự kiện rằng ông Lý có ‘vấn đề về sức khỏe’, hai quan chức Việt Nam cho hay.
Reuters là hãng tin đầu tiên đăng tin về việc hoãn họp đột ngột và lý do mà Trung Quốc đưa ra.
Văn phòng Thông tin Hội đồng Nhà nước Trung Quốc, Bộ Quốc phòng và Bộ Ngoại giao nước này không có các phản hồi lập tức trước đề nghị bình luận về sự việc của Reuters.
Đại sứ quán Việt Nam tại Bắc Kinh cũng không có phản hồi trước đề nghị tương tự của Reuters vào chiều 14/9.
Việc ông Lý Thượng Phúc đột ngột hủy bỏ chuyến đi xảy ra sau khi Trung Quốc thay thế Bộ trưởng Ngoại giao Tần Cương một cách không rõ nguyên nhân vào tháng Bảy sau khi ông vắng mặt khá lâu trước công chúng, và sự thay đổi ban lãnh đạo Lực lượng Tên lửa tinh nhuệ của Quân đội Giải phóng Nhân dân trong những tháng gần đây. Các động thái này đặt ra câu hỏi về việc ra quyết định của lãnh đạo Trung Quốc.
Sự thăng tiến nhanh chóng về cấp bậc của ông Tần Cương trong Đảng Cộng sản Trung Quốc một phần là do mối quan hệ thân thiết của ông với Chủ tịch Tập Cận Bình. Điều này khiến việc ông bị thay thế chỉ bảy tháng sau khi nhậm chức càng thêm bất ngờ. Giới chức Trung Quốc ban đầu nói rằng sự vắng mặt của ông Tần Cương là do lý do sức khỏe.
Ông Lý được bổ nhiệm vào chức vụ hồi tháng Ba. Ông được giới ngoại giao và các nhà quan sát theo dõi sát sao bởi, giống ông Tần Cương, ông cũng là một trong năm Ủy viên Quốc vụ viện, một vị trí trong nội các có cấp bậc cao hơn một bộ trưởng thông thường.
Một quan chức Mỹ nói với điều kiện ẩn danh rằng Washington đã biết việc ông Lý hủy họp với Việt Nam. Tổng thống Mỹ Joe Biden thăm Hà Nội tuần trước, nơi hai bên có sự kiện mang tính lịch sử – ký kết nâng cấp quan hệ đối tác.
Sự vắng mặt lâu ngày trước công chúng của ông Lý đã thu hút một số bình luận.
Đại sứ Mỹ tại Nhật Bản, Rahm Emanuel, viết trên X, trước đây là Twitter, hôm 8/9: “Đầu tiên, Ngoại trưởng Tần Cương mất tích, sau đó các chỉ huy Lực lượng Tên lửa mất tích, và giờ Bộ trưởng Quốc Phòng Lý Thượng Phúc không thấy xuất hiện trước công chúng hai tuần qua. Ai sẽ thắng trong cuộc đua mất việc này? Thanh niên Trung Quốc hay nội các của ông Tập?”
Được hỏi về bài đăng trên X của ông Emanuel tuần này, một người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói với các phóng viên rằng bà “không biết về sự việc này.”
Ông Lý được nhìn thấy lần cuối tại Bắc Kinh vào 29/8 khi phát biểu tại một diễn đàn an ninh với các quốc gia châu Phi. Trước đó, ông đã chủ trì các cuộc họp cấp cao trong một chuyến công du tới Nga và Belarus.
Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc chủ yếu chịu trách nhiệm về ngoại giao quốc phòng và không chỉ hủy lực lượng tác chiến. Ông Lý có một lý lịch ít công khai hơn Bộ trưởng Ngoại giao, người thường xuất hiện trên truyền thông nhà nước.
“Sự biến mất của ông Lý, ngay sau ông Tần, cho thấy nền chính trị tinh hoa Trung Quốc có thể bí ẩn thế nào đối với thế giới bên ngoài”, Alfred Wu, phó giáo sư tại trường chính sách công Lý Quang Diệu ở Singapore bình luận.
“Trung Quốc dưới thời ông Tập đơn giản chỉ không thấy cần phải giải thích bản thân cho thế giới.”
Ông Lý Thượng Phúc bị Mỹ trừng phạt năm 2018 do mua vũ khí từ nhà xuất khẩu vũ khí lớn nhất Nga, Rosoboronexport.
Giới chức Trung Quốc thường lặp đi lặp lại rằng họ muốn các lệnh trừng phạt này được dỡ bỏ để thúc đẩy đối thoại giữa quân đội hai bên. Ngoại trưởng Mỹ Lloyd Austin đã từng cố gắng có các cuộc đàm phán với ông Lý trong một hội nghị quốc phòng tại Singapore vào tháng Sáu, nhưng ông không tiến xa hơn được một cái bắt tay.
Năm 2016, ông Lý được bổ nhiệm làm chỉ huy phó Lực lượng Hỗ trợ Chiến lược của quân đội Trung Quốc – một cơ quan tinh nhuệ mới được thành lập có nhiệm vụ tăng cường phát triển khả năng chiến tranh trên mạng và không gian. Sau đó ông đứng đầu đơn vị mua sắm của quân đội Trung Quốc từ năm 2017 cho tới khi ông trở thành Bộ trưởng Quốc phòng.
Trong một thông báo hiếm hoi hồi tháng Bảy, bộ này nói họ đang tìm cách ‘dọn dẹp sạch’ quá trình đấu thầu của mình và mời công chúng báo cáo các sai phạm kể từ năm 2017. Kể từ đó tới nay không có thông tin cập nhật nào về những phát hiện có thể được tìm ra.
