22 tháng 9 2023
Ba Lan là một trong những nước ủng hộ kiên định nhất với Ukraine sau cuộc xâm lược của Nga, nhưng mối quan hệ giữa hai nước láng giềng đã gặp phải trở ngại lớn về xuất khẩu ngũ cốc.
Mọi việc diễn ra một cách công khai nhất, khi các nhà lãnh đạo của hai nước tận dụng chuyến công du tới trụ sở Liên Hiệp Quốc để công kích lẫn nhau.
Trong khi nói chuyện với báo giới, Tổng thống Ba Lan Andrzej Duda đặt câu hỏi rằng Ukraine biết ơn sự giúp đỡ của nước ngoài như thế nào và so sánh đất nước này với một người đang chết đuối.
“Một người đang chết đuối cực kỳ nguy hiểm vì người đó có thể kéo bạn xuống đáy… Anh ta có thể đơn giản nhấn chìm người cứu hộ”, ông nói.
Vài giờ sau, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đáp trả Ba Lan, nói rằng thật đáng báo động khi một số người bạn của Ukraine ở châu Âu đang thể hiện tình đoàn kết ‘trong một sân khấu chính trị – tạo ra một bộ phim kinh dị từ ngũ cốc’.
Warsaw lên án bình luận của ông Zelensky và tuyên bố sẽ ngừng cung cấp vũ khí cho nước láng giềng, một quyết định có thể gây ra hậu quả lớn cho nỗ lực phản công của Ukraine.
Điều gì đã gây ra tranh cãi về ngũ cốc giữa hai nước?
Ukraine là một nước sản xuất lớn và chiến tranh đã dẫn đến tình trạng thiếu hụt ngũ cốc trên khắp thế giới khi các tuyến xuất khẩu qua Biển Đen phần lớn bị cắt đứt.
Ukraine đã phải tìm các tuyến đường bộ thay thế, dẫn đến một lượng lớn ngũ cốc phải đến Trung Âu, khiến giá ngũ cốc ở các nước này giảm.
Để bảo vệ nông dân địa phương, Liên minh châu Âu đã tạm thời cấm nhập khẩu ngũ cốc vào 5 quốc gia: Bulgaria, Hungary, Ba Lan, Romania và Slovakia.
Khi lệnh cấm kết thúc vào ngày 15/9, EU đã quyết định không gia hạn lệnh cấm, nhưng Hungary, Slovakia và Ba Lan vẫn duy trì lệnh cấm.
Ukraine đã đưa vấn đề này lên Tổ chức Thương mại Thế giới (WHO) và cho rằng đây là hành vi vi phạm nghĩa vụ quốc tế. Nhưng Ba Lan cho biết họ sẽ giữ nguyên lệnh cấm.
Ủy ban châu Âu cho biết mỗi quốc gia không có quyền quyết định chính sách thương mại rộng hơn, nhưng trước cuộc bầu cử vào ngày 15/10, đảng Pháp luật và Công lý cầm quyền của Ba Lan muốn được coi là bảo vệ nông dân nước này và trở nên cương quyết hơn.
Thỏa thuận ngũ cốc Ukraine là gì?
Khi quân đội của Putin xâm lược Ukraine vào tháng 2/2022, hải quân Nga đã phong tỏa các cảng Biển Đen của nước này, phong tỏa 20 triệu tấn ngũ cốc lẽ ra để xuất khẩu.
Việc này khiến giá lương thực thế giới tăng cao và đe dọa gây ra tình trạng thiếu hụt lương thực ở các nước Trung Đông và châu Phi, vốn nhập khẩu một lượng lớn lương thực từ Ukraine.
Vào tháng 7/2022, một thỏa thuận – do Thổ Nhĩ Kỳ và Liên Hiệp Quốc làm trung gian – đã được ký kết giữa Nga và Ukraine, cho phép các tàu chở hàng đi dọc hành lang ở Biển Đen.
Hành lang dài 310 hải lý và rộng 3 hải lý chạy đến và đi từ các cảng Ukraine.
Thỏa thuận này đã giúp Ukraine xuất khẩu gần 33 triệu tấn ngũ cốc. Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hiệp Quốc, thoả thuận này đã hạ nhiệt giá lương thực toàn cầu khoảng 20%.
Tuy nhiên, kể từ khi Nga rút khỏi thỏa thuận, giá ngũ cốc thế giới đã tăng trở lại, theo chỉ số giá lương thực của Liên Hiệp Quốc.
Nga nói rằng họ có thể giải quyết vấn đề này. Khi nói chuyện với các nhà lãnh đạo châu Phi vào tháng 7/2023, Tổng thống Vladimir Putin đã cam kết vận chuyển ngũ cốc miễn phí tới ít nhất sáu quốc gia châu Phi – Burkina Faso, Cộng hòa Trung Phi, Eritrea, Mali, Somalia và Zimbabwe – trong bốn tháng tiếp theo.
Đầu tháng này, ông Putin cho biết việc xuất khẩu ngũ cốc miễn phí này sẽ bắt đầu “trong vài tuần nữa”.
Ukraine đang được cung cấp những vũ khí gì?
Cả Ba Lan và Ukraine đều thừa hưởng một lượng lớn vũ khí từ thời Liên Xô sau khi Liên Xô tan rã.
Vì đã có lịch sử sử dụng lâu dài nên Ukraine hài lòng với những vũ khí thời Chiến tranh Lạnh này, còn Ba Lan cũng hài lòng không kém khi tặng những vũ khí cũ hơn của mình cho Ukraine và trang bị thêm các loại vũ khí mới hơn của phương Tây.
Nhưng khí tài quân sự của Ba Lan đã bị cạn kiệt khoảng 1/3 do chuyển giao cho Ukraine: nước này đã viện trợ cho Ukraine 320 xe tăng thời Liên Xô và 14 máy bay chiến đấu MiG-29, và tranh chấp ngũ cốc đã khiến việc giao vũ khí trong tương lai trở nên bất định.
Người phát ngôn Chính phủ Ba Lan Piotr Muller cho biết chỉ có những lô hàng đạn dược và vũ khí đã thỏa thuận trước đó mới được giao, bao gồm cả những lô hàng từ các hợp đồng đã ký với Ukraine.
Thật vậy, nhà sản xuất PGZ của Ba Lan dự kiến sẽ gửi khoảng 60 khẩu pháo Krab trong vài tháng tới.
Những nước nào cung cấp vũ khí cho Ukraine?
Mỹ dẫn đầu thế giới trong nỗ lực trang bị vũ khí cho Ukraine – tổng số viện trợ trị giá khoảng 46 tỷ USD.
Họ đã cung cấp xe tăng, pháo binh và bệ phóng tên lửa, đồng thời cho biết họ sẽ hỗ trợ chuyển giao chiến đấu cơ tiên tiến cho Ukraine bằng cách cho phép các đồng minh phương Tây cung cấp máy bay F-16 do Mỹ sản xuất và đào tạo phi công Ukraine sử dụng máy bay này.
Đức, Anh, Na Uy và Đan Mạch là những nhà tài trợ lớn tiếp theo, Ba Lan xếp ở vị trí thứ sáu.
Ba Lan đã gửi khoảng 3,3 tỷ USD viện trợ quân sự cho Ukraine để tự vệ trước Nga.
Họ đã cung cấp cho Ukraine xe tăng chiến đấu Leopard 2 – và kêu gọi Đức làm điều tương tự – cũng như cam kết cung cấp máy bay chiến đấu cho đất nước và chào đón hơn 1,5 triệu người tị nạn từ Ukraine.
