Les Echos ngày 30/10/2023 phân tích về hai cuộc chiến tranh đang tiến hành song song ở biên giới châu Âu. Ukraina và Israel đều chiến đấu vì tính chính danh cho sự hiện hữu của mình, trước ý đồ hủy diệt của Nga và Hamas. Cả hai quốc gia đều không thể tự cho phép mình bại trận – có nghĩa là hồi kết của một Nhà nước có chủ quyền và độc lập.
Đăng ngày: 31/10/2023
Cuộc tấn công trả đũa của Israel vào Gaza tập trung mọi chú ý. Le Monde chạy tựa trang nhất « Israel-Hamas : Chiến tranh gia tăng cường độ tại Gaza », tương tự với Le Figaro « Gaza : Israel khởi đầu giai đoạn hai của cuộc tấn công ». Les Echos nhận xét « Israel chuyển sang một cuộc chiến tranh dài ».
Chắp nối lại cuốn phim tội ác ngày 7 tháng Mười của Hamas
Ba tuần sau vụ tấn công khủng bố của Hamas, Le Monde quay lại khúc phim « Ngày 7 tháng Mười tại Israel : Một ngày địa ngục ». Trên 2.000 tay súng đã xâm nhập lãnh thổ Israel thông qua 29 điểm đột phá quanh Dải Gaza. Sau thành công quân sự này là những vụ thảm sát thường dân.
Từ sáng sớm, tổ chức Hồi giáo đã vô hiệu hóa những khẩu súng máy tự động và ăng-ten giám sát xung quanh Dải Gaza, bằng những khối chất nổ được drone ném xuống. Những drone này có kích thước nhỏ và bay chậm, rất khó phát hiện. Những năm gần đây Israel đã thiết lập một hệ thống phòng ngự dưới lòng đất để ngăn Hamas đào địa đạo dưới hàng rào, thế nên phe này bèn xâm nhập từ phía trên. Chỉ trong vài phút, quân đội Israel đã trở nên câm điếc ở phía sườn thuộc loại nguy hiểm nhất.
Mohammed Deif, chỉ huy nhánh quân sự Hamas loan báo khởi đầu chiến dịch « Trận lụt Al-Aqsa », theo tên của đền thờ Hồi giáo ở Jerusalem, với « trên 5.000 hỏa tiễn » trong đợt tấn công đầu tiên. Nhưng những quả rốc-kết chỉ là vỏ bọc cho cuộc xâm nhập, với mũi nhọn là Noukhba, đơn vị tinh nhuệ của Lữ đoàn Al-Qassam. Chỉ vài phút, bọn khủng bố đã xông vào bốn căn cứ quân sự gần biên giới : Zikim, Réim, Nahal Oz và Erez. Đang là ngày lễ, các quân nhân Israel ít hơn bình thường, những ai không bị sát hại đều bị bắt làm con tin.
Hai ngàn khẩu súng, 1.000 khối chất nổ…để đi giết thường dân
Cuộc tàn sát dân thường bắt đầu, vụ thảm sát tàn khốc nhất trong lịch sử Israel. Theo các tài liệu tịch thu được, mục tiêu rất rõ : giết càng nhiều người càng tốt, mang về những con tin để gieo kinh hoàng trong xã hội Israel.Hamas, tổ chức muốn tiêu diệt Nhà nước Do Thái, không phân biệt giữa thường dân và quân nhân. Quân khủng bố ra tay với một kho vũ khí khổng lồ : quân đội Israel sau đó thu được 2.000 khẩu kalachnikov, 1.000 quả lựu đạn, 1.000 súng phóng lựu, 1.000 khối chất nổ đủ loại, 500 quả mìn tự tạo và khoảng 100 khẩu moọc-chê.
Không xa căn cứ Réim, tại lễ hội âm nhạc Tribe of Nova trên 3.000 người đang nhảy theo điệu nhạc, thì những tên khủng bố hạ cánh xuống từ dù lượn và nhiều nơi khác, tha hồ bắn giết. Trên khoảng đất trống không có nơi nào để ẩn nấp, những dãy dài toa-lét cơ động bị xả súng từng chiếc một. Quân Hamas tiến vào đường 232, tấn công từ mọi hướng, xông vào các kibboutz giết sạch kể cả các hầm trú ẩn, đồng thời đăng lên mạng xã hội khoe chiến công.
Libération cho biết theo băng ghi âm được quân đội Israel công bố với báo chí, một tay súng Hamas nói qua WhatsApp với giọng đầy tự hào : « A lô, ba hãy nhìn xem chính tay con đã giết bao nhiêu người Do Thái ». Một giọng khác trả lời : « Allah gìn giữ con ! ». Giọng phụ nữ : « Này ông, con trai ông là một anh hùng. Giết chúng đi. Giết. Giết ! »
Chậm chạp trả đũa, dư luận xoay chiều
Xã luận Le Figaro nói về « Cuộc chiến tranh đơn độc của Israel ». Khi đưa quân vào Dải Gaza, ông Benjamin Netanyahou nêu ra các mục tiêu chính đáng « tiêu diệt khả năng quân sự của Hamas » và « đưa về những người bị bắt cóc ở Israel ».Ưu tiên của ông đã rõ, vì Netanyahou không quan tâm đến đề nghị của Hamas đổi 230 con tin lấy 5.000 tù nhân Palestine.
Thủ tướng chuẩn bị cho đất nước bước vào một « cuộc chiến tranh sống còn, lâu dài và khó khăn ». Giai đoạn thứ hai của chiến dịch trả đũa vụ thảm sát bắt đầu trong bối cảnh đã khác đi nhiều từ ba tuần qua. Tổ chức khủng bố đã sát hại dã man 1.400 người Do Thái hôm 07/10, còn phía Palestine có 7.000 người thiệt mạng, theo con số do Hamas đưa ra và không thể kiểm chứng. Gaza hoang tàn dưới những trận bom dữ dội chưa từng thấy. Công luận phương Tây, chưa hết sững sờ trước sự man rợ của tội ác của những kẻ sát nhân Hồi giáo, lại bị sốc vì sự trừng phạt tập thể cư dân Palestine.
Bị « các nước phương Nam » lên án, Israel chỉ có thể dựa vào sự ủng hộ tương đối của phương Tây. Ông Netanyahou nhấn mạnh quân đội Israel « biết đạo lý nhất thế giới » khi trước khi tấn công đã kêu gọi thường dân di tản, nhưng không đủ trước tình hình nhân đạo « đầy tuyệt vọng ». Cuộc chiến tranh đơn côi khiến Nhà nước Do Thái trở nên dễ tổn thương trước sự bùng nổ trong khu vực, đã bắt đầu ở Cisjordanie và Liban. Nhưng nếu Iran « ra tay hành động » như đã đe dọa, thì sẽ bị đối mặt với một sự đoàn kết chống lại.
Sự khốn khổ của người dân Gaza
Libération dẫn lời một người Palestine « Tại Gaza, “đó là địa ngục, địa ngục, địa ngục” ». Le Figaro mô tả « Oanh kích, thiếu thốn, nguy cơ dịch bệnh… nỗi khổ của thường dân ở Gaza ». Từ 20 ngày qua, chỉ có94 xe tải chở hàng viện trợ vào được theo ngả Ai Cập, tình hình thực phẩm rất đáng lo cho 2,3 triệu người Palestine. Khoảng 630.000 trăm ngàn người chen chúc tại các trung tâm Liên Hiệp Quốc ở Palestine nhất là miền nam để tránh bom.
Hôm thứ Bảy, hàng ngàn người đã xông vào nhiều nhà kho và trung tâm phân phối của Cơ quan Liên Hiệp Quốc trợ giúp người Palestine ở Cận Đông (UNRWA), cướp lấy bột mì và nhiều mặt hàng thiết yếu, một số vừa được đoàn xe nhân đạo đưa đến. Trong các video trên mạng là cảnh những người đàn ông, đàn bà chạy khỏi nhà kho với những túi xách, thùng carton trên tay. Giám đốc UNRWA ở Dải Gaza cho rằng : « Đó là dấu hiệu đáng ngại cho thấy trật tự dân sự đang sụp đổ, sau ba tuần chiến tranh và phong tỏa Dải Gaza ». Nước uống cũng thiếu, người ta tập trung nơi bờ biển để tắm giặt.
Ukraina, Israel : Hai cuộc chiến đều vì sự tồn vong đất nước
Trong bài « Ukraina, Gaza : Sự cô đơn của phương Tây », Les Echos phân tích về hai cuộc chiến tranh đang tiến hành song song ở biên giới châu Âu. Dù địa điểm, phương thức và các nhân tố khác nhau, nhưng cả Ukraina và Israel đều chiến đấu vì tính chính danh cho sự hiện hữu của một Nhà nước độc lập.
Trên màn ảnh truyền hình, những hình ảnh chiến tranh liên tiếp hiện ra và gần như giống nhau. Ukraina hay Gaza ? Cũng là những thành phố hoang tàn vì bom đạn, những vụ thảm sát người vô tội. Ngày 07/10/2023 ở miền nam Israel chỉ là một Bucha nhân lên 10 lần ? Điều tệ hại là chúng ta đã quen thuộc với những hình ảnh này, sản phẩm của một thế giới đang hướng về phía hỗn loạn. Có nhiều điểm chung trong hai cuộc chiến đang có nguy cơ mở rộng và kéo dài.
Cả hai quốc gia đều không thể tự cho phép mình bại trận, có nghĩa là hồi kết của sự hiện hữu một Nhà nước độc lập có chủ quyền. Nga cũng như Hamas (và phía sau là Iran) muốn xóa sổ Ukraina và Israel. Đối với Matxcơva, Ukraina phải quay trở lại trong vòng ảnh hưởng của Nga. Với Hamas, người Israel phải đi ngược lại Địa Trung Hải và dân Do Thái biến mất trên Trái Đất. Trước mối đe dọa đến sự tồn vong, cả hai nước đều chiến đấu với sự đoàn kết và quyết tâm. Quân đội được dân thương, người dân đứng lên cầm súng, đồng tâm hiệp lực chống quân thù.
Mỹ bận bịu ở hai chiến trường, Trung Quốc có bành trướng thêm trên Biển Đông ?
Việc so sánh có thể dừng ở đây. Cuộc xâm lăng của Nga xem chừng vô nghĩa, chẳng có gì giải thích được nếu không phải là sự xét lại lịch sử của Putin hay sự sợ hãi một mô hình dân chủ ở sát bên. Trong trường hợp Israel, thực tế phức tạp hơn : Hamas không chiến đấu cho người Palestine, tham vọng của phe này mang tính ý thức hệ thay vì dân tộc. Tuy vậy nhóm khủng bố vẫn dùng Palestine làm cái cớ cho các hành động man rợ.
Điều chắc chắn là cuộc chiến tranh ở Gaza, cho thấy sự chia rẽ của thế giới còn hơn cả ở Ukraina. Những hình ảnh ở Gaza nhanh chóng thay cho những cảnh thảm sát ở Israel.Xu hướng bài Do Thái ngày càng rõ hơn tại những nước đa số dân theo Hồi giáo, không chỉ vì Israel oanh kích khu vực thường dân, mà còn vì đó là Nhà nước Do Thái. Sự trượt dài của một phần phe cực tả Pháp là một minh chứng. Chiến tranh ở Ukraina có thể lan sang các nước châu Âu khác, với đe dọa bom nguyên tử của Putin ; nhưng ngược với Gaza, không có nguy cơ gây ra bạo động giữa các cộng đồng tại những thành phố phương Tây.
Hamas đã tặng quà cho nước Nga của Putin, kéo thế giới nhìn về hướng khác thay vì Ukraina, buộc nước Mỹ phải mở ra một mặt trận mới, chi viện vũ khí đạn dược cho hai đồng minh cùng một lúc. Chỉ còn thiếu việc Bắc Kinh lợi dụng tình hình để dấn lên ở Biển Đông – liệu có thể xảy ra hay không ? Tuy nhiên theo tác giả bài viết, món quà của Hamas không có nghĩa là Matxcơva cũng đứng sau lưng Iran, vì phe khủng bố này phải mất gần hai năm chuẩn bị cho cuộc tấn công quy mô như vậy, trước cả chiến tranh Ukraina. Trong bối cảnh đó, cuộc bầu cử tổng thống Mỹ tháng 11/2024 quan trọng hơn bao giờ hết.
Donetsk, mặt trận bị lãng quên
Libération nhìn sang Ukraina với bài phóng sự, « Tại Donetsk, ‘cuộc chiến này cần phải kết thúc, không thể kéo dài ». Do Kiev phải tập trung cho cuộc phản công ở Kherson và Bakhmut, mặt trận Donetsk, thành phố bị chiếm đóng từ năm 2014, không còn là ưu tiên. Những người lính Ukraina cố gắng chịu đựng những đợt tấn công của quân Nga, với rất ít đạn dược.
Các chiến binh của lữ đoàn 59 chỉ cho đặc phái viên tờ báo một xe tăng T-72 tịch thu được của quân Nga mùa đông năm trước, nay đã bị hư hại vì drone và rốc-kết chống tăng. Không có phụ tùng sửa chữa, trung sĩ Oleksander tự bỏ tiền túi ra mua. Họ nuối tiếc những xe tăng Leopard của Đức, thiết giáp Bradley và đại bác M777 của Mỹ, đại bác Caesar của Pháp đã được điều sang các mặt trận khác cách đây vài tháng. Một người lính khẳng định : « Đây là một cuộc chiến của pháo chứ không phải kalachnikov. Không có đại bác, không còn chiến tranh đối với chúng tôi ».
Hiện thời, quân đội Ukraina vẫn chống chọi được. Theo báo cáo của Bộ Tổng tham mưu ngày 20/10, Nga có đến 900 thương vong, 100 thiết giáp và 50 xe tăng bị loại khỏi vòng chiến. Tuy khó thể kiểm chứng nhưng Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) xác nhận lực lượng Ukraina đã lại đẩy lùi một cuộc tấn công mới, gây thiệt hại nặng cho quân Nga.
Nga : Dựng tượng Stalin ngay trước bảo tàng tưởng niệm nạn nhân
Còn tại Nga, Le Figaro nói về « Sự quay lại của Stalin ». Cùng với cuộc xâm lăng Ukraina, nhà độc tài được mô tả như vị thống soái đã chiến thắng Đức quốc xã, đang được nỗ lực phục hồi tên tuổi, bỏ qua trách nhiệm của Stalin trong vụ thanh trừng khủng khiếp làm nhiều triệu người thiệt mạng, được tưởng niệm vào hôm nay 30/10.
Gần làng Mednoie, xác của 6.925 tù nhân Ba Lan – gồm sĩ quan quân đội, cảnh sát và hiến binh – bị hành quyết năm 1940, được chôn trong 23 hố tập thể tại một khu rừng thông. Khu rừng hẻo lánh này cũng là nơi chôn lấp các nạn nhân xô-viết trong cuộc Đại thanh trừng 1937-1938, con số không được biết rõ, được cho là khoảng 5.000 trên tổng số 750.000 người bị sát hại trong giai đoạn này. Những hố chôn này không được khai quật và cũng không xác định cụ thể địa điểm.
Một bảo tàng nho nhỏ được lập ra để tưởng niệm, với những hình ảnh và vật dụng cá nhân của các « nông dân, thợ thủ ông, cán bộ đảng, tu sĩ, trí thức và cả nhân viên an ninh » bị xử bắn theo lệnh của Stalin. Nhưng cũng chính ngay trước bảo tàng, từ tháng Chín một tượng bán thân của Stalin được dựng lên gây sốc cho thân nhân các nạn nhân, nhà đấu tranh nhân quyền và sử gia. Nước Nga hiện có khoảng 110 tượng đài dành cho Stalin, đáng chú ý là đến 90 % được xây dựng dưới thời Vladimir Putin.
