- Tác giả,Jake Horton, Merlyn Thomas & Daniele Palumbo
- Vai trò,BBC Verify
- 9 tháng 11 2023
Những người dân tại Gaza bỏ chạy khỏi cuộc giao tranh ác liệt tại miền bắc đã mô tả hành trình của họ về phía nam, dọc theo một con đường mà phía Israel khuyên họ nên sử dụng.
Một số người nhớ lại những thi thể đang phân hủy dọc đường Salah al-Din và xe tăng của Israel nằm sát bên. Lực lượng phòng vệ Israel (IDF) đã thông báo cho người dân ở bắc Gaza – thông qua mạng xã hội và tờ rơi – rằng hãy sử dụng tuyến đường cao tốc này, gọi đây là “tuyến đường an toàn” vào những thời gian cụ thể trong ngày.
Thế thì hành trình này như thế nào?
BBC Verify đã xem các video, nghe lời kể của nhân chứng và phân tích những hình ảnh vệ tinh để có được bức tranh rõ nét hơn.
Trước khi cuộc giao tranh bùng phát, bắc Gaza là nơi ở của hơn một triệu người.
Nơi này đã bị ném bom dữ dội và lực lượng lục quân của Israel hiện đang giao chiến với Hamas tại đó, theo sau cuộc tấn công của tổ chức này nhằm vào Israel vào ngày 07/10.
Salah al-Din là tuyến đường chính chạy dọc theo chiều dài của Gaza và quân đội Israel đã yêu cầu dân thường sử dụng như lộ trình di tản. Con đường này dài hơn 14 km từ phía trên Gaza đến Wadi Gaza, một thung lũng mà IDF sử dụng để phân chia nam và bắc Gaza.
IDF đã tuyên bố người dân an toàn hơn ở nam Gaza mặc dù các cuộc không kích vẫn tiếp diễn.
Hôm 8/11, Ahmed Zeyadah kể với một nhà báo địa phương quay phim cho BBC, về hành trình của mình. Anh đã đi từ nhà ở quận al-Nasr ở miền bắc.
Mang theo đứa con nhỏ, anh nói, “Tôi quá mỏi mệt. Chúng tôi không biết làm gì đây, chúng tôi không biết đi đến đâu. Chúng tôi sẽ trở nên thế nào? Chúng tôi phải nói ‘Hãy đến và cứu chúng tôi’ với ai đây?”
Mahmoud Ghazzaawi đã rời bỏ nhà cửa ở al-Zeitoun, miền bắc Gaza sau một số cuộc tấn công.
Anh nói đã rời khỏi nhà vào giữa trưa và đã đi bộ trong năm giờ. Anh cũng nói bản thân mình không biết đi đến đâu.
“Có nhiều xác người chết trên mặt đất, cầu Thượng đế xót thương cho họ,” anh nói.
Một phụ nữ đăng video về những thi thể trên đường cao tốc trên Telegram hôm 7/11.
Bà nói đã tìm kiếm con trai mình gần giao lộ Netzarim – nơi được đặt tên theo một khu dân cư của người Israel trước đây tại Gaza gần đó – và cho biết đã tìm thấy thi thể của con mình nằm trên đường cùng những người khác khi bà di chuyển về phía nam.
“Tôi đã thấy xe tăng của Israel, nhưng tôi không quan tâm, tôi nhìn xung quanh và tìm con trai tôi. Tôi nhận ra con qua dây thắt lưng, và điện thoại,” bà nói trong video.
BBC đã nói chuyện với một nhà báo trong vùng, người nhận ra phụ nữ này, và cho biết bà đã đến bệnh viện Al Aqsa ở Deir al-Balah, miền trung Gaza hôm 07/11 nơi bà khai báo tử cho con trai mình. Anh ấy đã được chôn cất cùng ngày hôm đó, nhà báo này cho biết.
BBC đã không tìm được hình ảnh video hoặc hình ảnh về thi thể trên tuyến cao tốc Salah al-Din trong những ngày gần đây. Chúng tôi đã yêu cầu IDF bình luận về những thông tin phát hiện thi thể tại đó.
Người dân vẫy cờ trắng
Liên Hiệp Quốc ước tính có đến 15.000 người đã đi trên tuyến đường này vào ngày 07/11, trước đó một ngày có khoảng 5.000 người.
Hôm 08/11, quân đội Israel nói đã mở lại tuyến đường này thêm một giờ cho đến 15:00 theo giờ địa phương bởi vì đông người đông đang sử dụng. Một người phát ngôn của quân đội tuyên bố có 50.000 người đã rời khỏi bắc Gaza dọc theo đường Salah al-Din hôm 08/11.
IDF đã đăng tải một video trên mạng xã hội X (trước đây là Twitter) cho thấy một nhóm người đi dọc con đường này, một vài người vẫy cờ trắng (để cho thấy họ là dân thường), với một xe tăng của Israrel nằm sát trên đường cao tốc, trực diện với họ.
BBC đã xác định được địa điểm – bằng cách đối chiếu những tòa nhà trong video, và với tuyến đường Salah al-DIn cách bắc Wadi Gaza khoảng 3 km.
Hình ảnh vệ tinh của tuyến cao tốc này – được đăng tải vào ngày 07/11 – cho thấy người đi bộ dọc đường và xe tăng của IDF nằm sát bên.
Hình ảnh cũng cho thấy các tòa nhà bị thiệt hại dọc đường Salah al-Din và dường như có mảnh vỡ trên đường.
Một hình ảnh vệ tinh khác cùng ngày cho thấy một nhóm người đông hơn đi dọc theo tuyến đường khoảng một km, phía bắc Wadi Gaza.
Các xe tăng của Israel đã bị phát hiện trên tuyến đường trọng yếu này trước đó.
Hôm 30/10, BBC cũng đã xác minh được hình ảnh một xe tăng bị cháy gần một xe ô tô – đang cố gắng chuyển hướng – theo sau một vụ nổ lớn.
Chúng tôi đã hỏi IDF về liệu – vào thời điểm xảy ra vụ việc – con đường này có được tuyên bố là “an toàn” hay không.
IDF không bình luận về một trường hợp cụ thể, nhưng nói Salah al-Din “đã là một tuyến đường mở suốt cuộc chiến tranh” và họ đã “đảm bảo quá trình di tản an toàn trên con đường này bằng bộ binh và xe tăng”.
Tuyến đường xuống cấp
BBC Verify đã phân tích các hình ảnh vệ tinh của tuyến đường Salah al-Din – cũng như Wadi Gaza – để tìm cách đánh giá mức độ thiệt hại của con đường này trong cuộc xung đột.
Mọi dấu chấm đỏ cho thấy mức độ thiệt hại theo hình thức nào đó trên con đường này: ví dụ, một hố bom trên đường hoặc một tòa nhà bị hư hại gần xa lộ.
Chúng tôi đã xác định khoảng 60 ví dụ riêng rẽ nhưng không thể nói chính xác thời điểm xảy ra.
IDF tuyên bố đã nỗ lực tránh gây hại cho dân thường và sẽ duy trì các tuyến đường di tản.
Tường thuật bổ sung do Benedict Garman và Bassima Kracha thực hiện.
