- Tác giả,Sofia Bettiza
- Vai trò,BBC News, Brussels
- 7 giờ trước
Những diễn biến đầy kịch tính ở hội nghị thượng đỉnh châu Âu tại Brussels, Bỉ tuần này đã gây sốc đối với cả những nhà quan sát kì cựu nhất.
Khi các nhà lãnh đạo EU gặp nhau lần cuối trước kỳ nghỉ lễ Giáng sinh, mọi ánh mắt đều đổ dồn vào một người: Thủ tướng Hungary, Viktor Orban.
Ông được coi là đồng minh thân cận nhất của Điện Kremlin ở châu Âu và là nhà lãnh đạo EU duy nhất gặp mặt trực tiếp với Tổng thống Nga Vladimir Putin trong năm nay.
Khi tiếng nói của ông Orban ngày càng lớn hơn với những lời đe dọa rằng ông sẽ ngăn chặn hai quyết định quan trọng về Ukraine, thì ở Brussels đã xuất hiện nhiều đồn đoán về việc các cuộc đàm phán sẽ đi đến đâu. Liệu ông Orban có làm tan vỡ thượng đỉnh không?
Có thông tin rằng các cuộc đàm phán có thể kéo dài nhiều ngày và có thể kéo dài đến cuối tuần.
EU đàm phán về tư cách thành viên với Ukraine và Moldova
Cuộc chiến Nga-Ukraine: Ông Putin nói các mục tiêu của ông không thay đổi
Ông Putin nói các cuộc xâm lăng Hungary năm 1956 và Tiệp Khắc năm 1968 của Liên Xô là ‘sai lầm’
Trên đường đến Bỉ, Thủ tướng Phần Lan Petteri Orpo tỏ ra lạnh lùng: “Mối đe dọa từ Nga là có thật. Tôi sẵn sàng đàm phán và tôi đã mang thêm rất nhiều áo sơ mi.”
Bên lề thượng đỉnh, các nhà lãnh đạo EU thưởng thức bữa trưa với không khí lễ hội bao gồm món Breton, cá phi lê với các loại rau củ và bánh panettone.
Sau đó là lúc Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đưa ra lời kêu gọi cuối cùng thông qua một đoạn video.
“Mười năm trước ở Ukraine, người dân đã nổi dậy dưới lá cờ của Liên minh châu Âu… Hôm nay tôi xin nói với các bạn một điều: đừng phản bội người dân của chúng tôi và niềm tin của họ vào châu Âu.”
Nhiều giờ trôi qua. Thủ tướng Đức Olaf Scholz khoác thêm áo len bên ngoài bộ vest. Một nhà ngoại giao EU nói với tôi: “một dấu hiệu cho thấy ông ấy sẽ ở trong phòng họp lâu dài”.
Sau đó, các cuộc họp về việc mở các cuộc đàm phán thành viên với Ukraine đã gặp phải trở ngại. Tình thế rơi vào bế tắc: 26 thuận 1 chống.
Đó là lúc thủ tướng Đức dẫn ông Orban vào góc phòng và đề nghị ông nên ra ngoài đi uống cà phê.
“Không ai có thể nghe thấy họ đang nói gì”, một quan chức EU nói với tôi. “Nhưng không có vẻ như ông Scholz đang ra lệnh cho ông Orban. Thủ tướng Hungary tự nguyện rời đi. Ông đi vào phòng phái đoàn của mình ở cùng tầng.”
Với việc ông Orban ra ngoài theo đúng nghĩa đen, 26 nhà lãnh đạo còn lại đã tiếp tục thảo luận và cuộc bỏ phiếu không gặp phản đối. Vì quyết định mở đàm phán tư cách thành viên cho Ukraine cần có sự ủng hộ nhất trí nên nếu có sự hiện diện của thủ tướng Hungary sẽ khiến điều đó sẽ không thể được thực hiện.
Sau đó, hóa ra ý tưởng để ông Orban rời phòng họp nhằm giúp cứu nỗ lực gia nhập EU của Ukraine đã được lên kế hoạch từ trước. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cho biết ý tưởng này là nỗ lực tập thể.
Thủ tướng Estonia, Kaja Kallas gọi chiến lược này là “sự kiện thú vị trong sử sách”. Bà nói đùa rằng một ngày nào đó bà sẽ mô tả những gì diễn ra trong hồi ký của mình.
Khi tin tức về việc đàm phán về tư cách thành viên EU của Ukraine được đưa ra, không khí trong phòng họp báo – nơi hàng trăm phóng viên quốc tế đang đưa tin về thượng đỉnh EU – đã chuyển từ tỉnh táo sang hưng phấn chỉ trong vài giây.
Chủ tịch Hội đồng châu Âu, Charles Michel, người chủ trì cuộc họp, đã đến nói chuyện với các nhà báo – chủ yếu là để tự chúc mừng mình về “thời điểm lịch sử thể hiện sức mạnh của Liên minh châu Âu”.
Ngay sau đó, ông Orban đăng một video lên mạng xã hội, mô tả quyết định này là “hoàn toàn vô nghĩa, phi lý và sai lầm”.
Vậy tại sao ông lại để điều đó xảy ra?
Thủ tướng Hungary biện minh cho quyết định bỏ phiếu trắng của mình bằng cách nói rằng ông đã “dành 8 giờ để thuyết phục họ không làm điều này”. Ông cho biết các nhà lãnh đạo EU khác muốn đạt được điều đó một cách “điên cuồng”, vì vậy ông đồng ý với họ rằng ông sẽ mặc kệ mối nguy hiểm và để họ tự lo liệu.
Trên thực tế, các cuộc đàm phán về tư cách thành viên EU là một loạt các vấn đề cần cân nhắc thận trọng và mang tính kỹ thuật. Sẽ mất nhiều năm trước khi Ukraine sẵn sàng gia nhập khối. Và ông Orban biết rằng ông vẫn còn nhiều cơ hội để ngăn chặn quá trình này.
Nhưng nếu các nhà lãnh đạo EU cho rằng Thủ tướng Hungary bất ngờ rơi vào tình thế khó khăn thì họ lại phải thất vọng.
Các cuộc đàm phán đã đổ vỡ vào khoảng 02:30 sáng, sau khi ông Orban sử dụng quyền phủ quyết của mình để ngăn chặn quyết định cụ thể hơn và cấp bách hơn nhiều là gửi gói viện trợ trị giá 50 tỷ euro (55 tỷ USD) cho Kyiv.
Đây không phải là lần đầu tiên ông sử dụng quyền phủ quyết để giành được những nhượng bộ cho Budapest – chẳng hạn như miễn trừ nhập khẩu dầu của Nga. Nhưng ông chưa bao giờ ngăn cản một thỏa thuận của EU.
Hành động của ông Orban không mấy suôn sẻ với Tổng thống Pháp Macron.
“Hungary được tôn trọng trong cuộc họp này của Hội đồng Châu Âu. [Orban] đã được lắng nghe. Sự tôn trọng này bao hàm trách nhiệm và vì vậy tôi mong đợi ở Viktor Orban trong những tháng tới rằng… ông ấy sẽ cư xử như một người châu Âu và không bắt tiến bộ chính trị của chúng ta làm con tin,” ông Macron nói.
Nhưng Balazs Orban, giám đốc chính trị của ông Viktor Orban (hai người không phải họ hàng), cho biết Hungary không tống tiền EU, và trên thực tế thì ngược lại.
Ông ngụ ý rằng Thủ tướng Hungary sẽ chỉ bắt đầu hợp tác nếu EU giải ngân khoản tiền 20 tỷ euro cho Hungary, vốn bị đóng băng vì lo ngại về nhân quyền và tham nhũng ở nước này.
“Chúng tôi không hiểu tại sao chúng tôi không thể tiếp cận 100% nguồn vốn tài chính”, ông nói thêm.
Hungary muốn có số tiền đó trước khi đồng ý chi thêm cho Ukraine.
Bất chấp kịch tính ngoại giao đằng sau hậu trường, các nhà lãnh đạo khẳng định rằng giải pháp về tiền mặt cho Ukraine có thể được giải quyết vào đầu năm tới, bằng cách đưa ông Orban vào cuộc hoặc buộc gói viện trợ cho Kyiv phải được thông qua mà không có sự ủng hộ của ông.
EU đã chuẩn bị giải quyết vấn đề phủ quyết của Hungary nếu cần thiết, chẳng hạn bằng cách cho phép tất cả các nước EU ngoại trừ Hungary cung cấp tài trợ song phương cho Ukraine ngoài ngân sách EU vào năm 2024.
Việc một quốc gia châu Âu trì hoãn quyết định về tiền của EU không phải là chưa từng có: Các nhà ngoại giao ở Brussels đã quen với việc hỗ trợ các thỏa thuận và thỏa hiệp. Và khi nói đến Ukraine – một quốc gia bị lôi kéo vào cuộc chiến ngay trước cửa EU – khối này rất muốn chứng tỏ rằng họ sẽ sát cánh cùng Kyiv, bao lâu cũng được.
Khi được hỏi làm thế nào để thuyết phục ông Orban thay đổi lập trường về Ukraine, Chủ tịch Hội đồng châu Âu Charles Michel cười và nói rằng ông sẵn sàng đón nhận các đề xuất.
