Thứ Sáu, 22 Tháng Mười Hai 20238:57 SA
Chỉ còn ít ngày nữa là Lễ Giáng Sinh, một trong những ngày lễ hội mang tính tôn giáo lớn nhất hành tinh sắp sửa về.
Xin giới thiệu một số nhạc phẩm bất hủ và nhiều điều thú vị về Giáng Sinh / NOEL.
1. Silent Night
“Silent Night,” đây được xem là một trong những thánh ca lâu đời nhất, do một cha xứ người Áo viết năm 1817. Xác định sự ra đời của ca khúc này là cả một sự tranh cãi lâu dài… Mãi cho đến năm 1995, khi người ta tìm được bản chép tay của bài nhạc thì tác giả mới chính thức được công nhận. Đó là linh mục nghèo mang tên Joseph Morh với phần nhạc do một thầy giáo trường làng tên Franz Gruber soạn.
Hơn 40 năm sau đó, 1895 ca khúc này được linh mục John Young dịch sang tiếng Anh và bài hát phổ biến nhanh chóng đến với công chúng, nhất là trong kỳ Đệ Nhất Thế Chiến, quân đội của cả 2 bờ chiến tuyến Anh và Đức đều có thể hát được theo 2 ngôn ngữ riêng.
Người ta nói rằng, những giai điệu thiêng liêng, trong trẻo ngân vang như tiếng thở đêm đã phần nào xoa dịu nỗi đau thể xác của binh lính khi đó… Giờ đây, gần 200 năm sau, “Silent Night” đã được dịch ra hơn 140 thứ tiếng và bản gốc đã được tổ chức UNESCO công nhận là kiệt tác truyền khẩu và phi vật thể nhân loại vào năm 2011.
Ca khúc được sáng tác hoàn tất vào ngày 25 tháng 12 năm 1818 và được trình diễn lần đầu tại “Nhà Thờ Thánh Nicôla” (Nicola-Kirche) ở Obendorf thuộc nước Áo. Linh Mục Joseph Morh viết lời cho bài hát từ năm 1816, nhưng mãi đến đêm vọng Lễ Giáng Sinh năm 1818 mới tìm gặp nghệ sĩ Franz Gruber để nhờ soạn phần giai điệu cũng như phần phối âm cho đàn “guitar.” Có lẽ Linh Mục Joseph Morh muốn có một ca khúc Giáng Sinh mới dành cho Thánh Lễ nửa đêm Giáng Sinh, nhưng đàn phong cầm của nhà thờ đã bị hỏng. Lúc đầu, Franz Gruber không đồng ý với đề nghị của Linh Mục Joseph Morh vì e rằng giáo dân đến dự lễ sẽ không thích loại âm nhạc được trình bày với đàn ghita, bởi lẽ lúc đó quy chế về nhạc cụ trình diễn Thánh ca phải là phong cầm. Nhưng vì không còn sự lựa chọn nào khác, Franz Gruber phải chấp nhận và bắt tay vào việc. Chỉ trong vài giờ đồng hồ, phần nhạc của ca khúc được hoàn tất. Lúc đầu, người dự lễ tỏ ra kinh ngạc khi nghe ca khúc được trình bày với đàn “guitar,” nhưng chẳng bao lâu mọi người bị mê hoặc bởi giai điệu ngọt ngào của bài hát.
Từ đầu thập niên 1900, “Nhà Thờ Thánh Nicôla” bị lũ lụt tàn phá, thị trấn được dời lên một nơi an toàn hơn ở thượng nguồn dòng sông, một ngôi nhà thờ mới được xây dựng bên cạnh một chiếc cầu. Một nhà nguyện nhỏ gọi là “Stille-Nacht-
Mặc dù bản gốc của ca khúc đã bị thất lạc, một bản viết tay của Linh Mục Joseph Morh đã được tìm thấy vào năm 1995, các nhà nghiên cứu xác định nó thuộc vào khoảng năm 1820. Điều này cho thấy Linh Mục Joseph Morh đã viết lời bài hát vào năm 1816 khi ông được phân công đến một nhà thờ hành hương ở Mariapfarr (Áo), và phần nhạc được sáng tác bởi Gruber vào năm 1818. Đây là bản cổ nhất, cũng là bản viết tay duy nhất của Linh Mục Joseph Morh. Giai điệu được sáng tác bởi Franz Gruber chịu ảnh hưởng của âm nhạc truyền thống tại các vùng nông thôn, phảng phất những nét đặc trưng của dân ca Áo.
Năm 1859, Giám Mục John Freeman Young (Giám Mục Giáo Phận Florida, Hoa Kỳ) cho ra đời bản dịch tiếng Anh của ca khúc, và nó trở thành bản được nhiều người biết đến nhất hiện nay. Nói chung, các phiên bản hiện nay có giai điệu được sử dụng thường là chậm, theo lối hát ru, có một chút khác biệt so với bản nguyên gốc của Franz Gruber (đặc biệt là ở các dòng cuối cùng) có tiết tấu linh hoạt, gần như nhạc khiêu vũ. Ngày nay, lời và giai điệu ca khúc đã được đưa vào phạm vi công cộng của điều luật tác quyền.
Ca khúc vẫn thường được trình diễn không cần nhạc cụ đệm theo lối ca “Cappella” (“Thanh nhạc.”) Mặc dù được sáng tác bởi hai tín hữu Công Giáo, bài hát này cũng có một vị trí đặc biệt trong các nhà thờ thuộc Giáo Hội Luther. Người ta tin rằng ca khúc Giáng Sinh này đã được dịch ra hơn 140 ngôn ngữ trên khắp thế giới, và là một trong những bài hát được yêu thích nhất mọi thời đại – Phần dịch lời và đặt tựa tiếng Việt của nhạc sĩ Hùng Lân.
SILENT NIGHT
Silent night, holy night
All is calm, all is bright
‘Round yon virgin mother and Child
Holy infant so tender and mild
Sleep in heavenly peace
Sleep in heavenly peace.
Silent night, holy night,
Shepherds quake at the sight.
Glories stream from heaven afar,
Heav’nly hosts sing Alleluia;
Christ the Saviour is born
Christ the Saviour is born.
Silent night, holy night,
Son of God, love’s pure light.
Radiant beams from Thy holy face,
With the dawn of redeeming grace,
Jesus, Lord at Thy birth
Jesus, Lord at Thy birth.
* Lời Việt của Nhạc sĩ Hùng Lân
ĐÊM THÁNH VÔ CÙNG
Đêm Thánh vô cùng, giây phút tưng bừng
Đất với trời se chữ Đồng
Đêm nay Chúa con thần thánh tôn thờ
Canh khuya giáng sinh trong chốn hang lừa
Ơn châu báu không bờ bến
Biết tìm kiếm của chi đền.
Ôi Chúa thiên đàng, cam nếm cơ hàn
Nhấp chén phiền vương phong trần
Than ôi Chúa thương người đến quên mình
Bơ vơ chốn quên nhà lúc sinh thành
Ai đang sống trong lạc thú
Nhớ rằng Chúa đang đền bù.
Tinh tú trên trời, sông núi trên đời
Với thánh thần mau kết lời
Cao sao hóa công đã khéo an bài
Sai con hiến thân để cứu nhân loại
Hang chiên máng rêu tạm trú
Bốn bề tuyết sương mịt mù.
Ca khúc này cũng từng được hát cùng một lúc bằng tiếng Pháp, tiếng Anh và tiếng Đức trong ngày hưu chiến đêm Giáng Sinh năm 1914 trong Thế Chiến Thứ Nhất, vì đây là một thánh ca mà các binh sĩ của cả hai bên của cuộc chiến đều biết. Với tính chất đặc biệt như vậy, người ta thường thấy sự xuất hiện của “Silent Night” ở những giây phút đặc biệt khốc liệt hoặc khó khăn của nhân loại.
Nghĩ về “Silent Night” là tưởng tượng thấy một khung cảnh lý tưởng đêm Giáng Sinh. Khi đó đường phố yên tĩnh, vắng lặng, những ngôi nhà ngủ yên, ngập trong tuyết trắng. Khung cảnh ấy đẹp đẽ mơ màng như trong chuyện cổ tích. Đúng 12 giờ đêm, chuông nhà thờ đổ vang và “Silent Night” được cất vang từ dàn đồng ca, nghe như tiếng vọng từ thiên đường. Đó là một khoảng khắc thiêng liêng, lòng người tràn đầy sự thành kính và biết ơn. Tưởng như trong giây phút, mọi cái xấu, cái ác đều được xóa sạch trên mặt quả đất.
2. The First Noel
Cùng với bài “Silent Night,” bản “The First Noel” cũng thường được vang lên báo hiệu mùa Giáng Sinh đã về. Các nguồn tài liệu nói về sự ra đời bài hát này rất khác nhau, có nơi nói rằng bài hát này ra đời ở Pháp bởi có chữ “Noel,” nhưng có tài liệu khác lại cho rằng bài hát bắt nguồn từ xứ “Cornwall” của nước Anh.
Có thể nói “The First Noel” là một trong những bản nhạc Giáng Sinh ra đời sớm nhất, nó xuất hiện từ thế kỷ 16, thế nhưng đến nay nó không hề bị quên lãng. Bài hát ca ngợi sự tinh túy của lễ Giáng Sinh, là hồi chuông hân hoan loan báo tin vui ngày Chúa giáng trần, ca khúc mang chất dân ca… Lúc đâu người ta cho rằng bài hát có tên “The First O Well” hay “The First Nowell,” bài hát gần đây được trình bày thành công qua tiếng hát của nhóm Celtic Woman của Ireland.
3. O Holy Night
Cùng với chất nhạc nhẹ nhàng, ngân vang rung lên hòa nhịp với tiếng chuông ngân đổ dồn đêm Giáng Sinh, người ta không thể không nhắc tới “O Holy Night.”
Ca khúc này khởi nguồn từ nước Pháp, theo lời yêu cầu của một linh mục không tên tuổi, do một thi sĩ viết và một người Do Thái phổ nhạc… Lần đầu tiên ca khúc được cất lên là vào năm 1847, đây là một trong những bản thánh ca được thu âm và trình diễn nhiều nhất trong lịch sử âm nhạc với hàng trăm triệu đĩa hát do nhiều tên tuổi lẫy lừng trình bày.
Một trong những người đã trình bày rất thành công là Celine Dion. Cô ca sĩ này đã đáp ứng được độ khó và yêu cầu khắt khe về âm nhạc, nhạc cảm để đưa “O Holy Night” thành một dấu son trong sự nghiệp trình diễn của cô ta.
4. Jingle Bells
Khác với chất nhạc thánh ca trầm buồn, nhiều bản nhạc viết về Giáng Sinh nổi tiếng khác lại mang không khí vui tươi của lễ hội lớn nhất hành tinh. Trong số những bài hát vui nhộn này, “Jingle Bells” – “Tiếng Chuông Ngân” không thể bỏ qua.
Bài “Jingle Bells” do nhạc sĩ James Lord Pierpont sáng tác năm 1857, rất nhiều nhạc bản qua nhiều thể loại khác nhau đã xuất hiện như Jazz, Rock, Pop… Nhưng rõ ràng giai điệu nguyên thủy vui tươi vang ngân của tiếng chuông, thúc giục người người hãy hòa mình vào thiên nhiên, trời đất đón một mùa giáng sinh an lành vẫn được yêu mến hơn cả. Trong “Jingle Bells” người ta thấy được trọn vẹn bức tranh của ngày lễ Giáng Sinh với “Ông già Noel” cưỡi xe do nai kéo, màu trắng của tuyết, màu xanh của thông, màu đỏ của ông già Noel và hơn hết là tiếng chuông ngân vang đổ dồn từ những giáo đường.
5. Joy to the World
Cùng để ngợi ca Chúa hài đồng, “Joy To The World” – “Phước Cho Nhân Loại” cũng là một trong những ca khúc Giáng Sinh nổi tiếng khác mà được rất nhiều người mến mộ. Nội dung bài hát là thông điệp chuyển tải niềm vui và tinh yêu để thế chỗ cho những tội lỗi và đau buồn.
Dựa trên ý tưởng từ Kinh Thánh, lời của ca khúc do Issac Watts viết và phần âm nhạc do Lowell Mason soạn. Người ta nói rằng bài hát lần đầu được thu âm là năm 1954 và đĩa ghi âm nổi tiếng của “Joy To The World” là bản hòa tấu dưới sự điều khiểnn của Percy Faith và đến hôm nay thì “Joy To The World” vẫn luôn thuộc hàng “top” đứng đầu trong những bảng xếp hạng về nhạc Giáng Sinh hay nhất.
Đinh Văn Tiến Hùng
Trần Văn Giang (ghi lại)
