- Tác giả,Sarah Rainsford
- Vai trò,Phóng viên Các vấn đề Đông Âu
- Kyiv
- 25 tháng 1 2024
Bên cạnh những cuộc chiến tranh súng đạn còn có những cuộc chiến tranh thông tin, và các quốc gia đang tham chiến sẽ đấu tranh trên cả hai mặt trận.
Đối với chúng ta, điều này sẽ khiến cho việc xác minh sự thật trở nên rất khó khăn.
Nhưng mặc dù việc này đúng trong cuộc chiến giữa Nga và Ukraine cũng như bất kỳ cuộc chiến nào khác, điều quan trọng cần nhớ là Nga đặc biệt có lịch sử lâu dài về nói dối trắng trợn và đưa thông tin sai lệch.
Điều đó đã được chứng minh qua vụ bắn hạ máy bay MH17 và vụ đầu độc Salisbury Novichok, đó chỉ là hai vụ việc lớn trong thập kỷ qua.
Ngay cả cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraine cũng được đưa ra dựa trên sự dối trá: tuyên bố sai sự thật rằng chế độ “Nazi” đang khiến những người nói tiếng Nga ở đây có nguy cơ bị “diệt chủng”.
Mặc dù vậy, không có nghĩa là mọi tuyên bố từ Bộ Quốc phòng Nga và Điện Kremlin, hay hoặc từ các nghị sĩ và truyền thông nhà nước đều sai sự thật.
Nhưng thường là như vậy nên cần kiểm tra kỹ trước khi truyền tải thông tin.
Lần này, thông tin máy bay vận tải quân sự Il-76 bị rơi lần đầu tiên xuất hiện trên các cơ quan thông tấn nhà nước Nga.
Họ dẫn lời Bộ Quốc phòng ở Moscow tuyên bố rằng hàng chục tù binh chiến tranh Ukraine đã có mặt trên chuyến bay, vốn đang trên đường đến một cuộc trao đổi tù nhân.
Kyiv không xác nhận điều đó và từ Nga cũng không đưa ra bằng chứng.
Nghị sĩ Nga, Andrei Kartapolov bắt đầu cung cấp thêm thông tin chi tiết về vụ việc này gần như ngay lập tức, thậm chí còn cho rằng Ukraine có thể đã sử dụng tên lửa Patriot để bắn trúng phi cơ Ilyushin.
Ý ông ám chỉ một loại vũ khí do Phương Tây cung cấp – khẳng định hệ trọng nhưng vẫn chưa có bằng chứng nào để xác thực.
Khi những kiểu đưa tin như vậy ngày càng nhiều và lan rộng khắp thế giới, Ukraine vẫn không đưa ra bình luận nào.
Sự ồn ào của Nga chắc chắn lấp đầy sự im lặng.
Ở Kyiv, chúng tôi bắt đầu nghe tin đồn rằng một cuộc trao đổi tù nhân đã được lên kế hoạch vào ngày hôm nay – sau đó một nguồn tin đã xác nhận điều này. Nhưng không ai ở Kuiv chính thức lên tiếng như vậy.
Mọi nguồn tin mà chúng tôi liên lạc để biết thông tin đều nói với chúng tôi rằng “vẫn chưa” hoặc “chúng tôi đang kiểm tra thông tin” hoặc “cứ đợi”. Trong tám giờ, không có hồi âm gì cả.
Điều đó không ngăn được những đồn đoán từ phía Nga, bao gồm cả những tuyên bố hoang đường rằng Ukraine đã cố ý giết chết binh lính của họ. Thông tin này được cho là quá méo mó, không đáng để nhắc lại.
Nhưng bác bỏ những tuyên bố như vậy không có nghĩa là bác bỏ khả năng Ukraine đã phạm sai lầm khủng khiếp. Suy cho cùng, chúng ta biết chiếc máy bay đã rơi – và Ukraine có đủ khả năng để làm việc đó.
Ngay từ đầu, trang tin Ukrainska Pravda dẫn lời một nguồn tin lực lượng vũ trang nói rằng đó là “việc của họ” và rằng chiếc máy bay đã chở tên lửa S300 của Nga. Nói cách khác, đó là một thành tựu.
Thông tin sau đó đã được sửa lại, có nghĩa là nguồn tin chưa được chứng thực.
Rồi tối nay, cuối cùng chúng tôi cũng nhận được hai tuyên bố chính thức.
Các tuyên bố đến từ Bộ Tổng tham mưu và Tình báo Quân đội Ukraine, và cùng thừa nhận rằng Ukraine có thể đã bắn hạ máy bay – mặc dù cả hai bên đều không nói trực tiếp như vậy.
Ukraine nhấn mạnh rằng họ không có thông tin đáng tin cậy về những người có mặt trên máy bay. Nhưng họ xác nhận rằng cuộc trao đổi tù nhân đã được lên kế hoạch vào hôm 25/1 nhưng đã không xảy ra.
Họ cũng nói rằng Nga thường cung cấp thông tin về tuyến đường và phương tiện vận chuyển sẽ được sử dụng để trao đổi tù binh nhằm đảm bảo an toàn.
Lần này, Ukraine nói, không có chuyện đó.
Tuyên bố của Bộ Tổng tham mưu chỉ là lời biện minh cho việc nổ súng vào một chiếc máy bay như vậy – mà không nói rõ họ đã làm gì.
Gần đây, Nga đã gia tăng các cuộc tấn công bằng tên lửa từ Belgorod, đặc biệt là vào Kharkov, nơi quân đội của ông Putin đã giết chết và làm bị thương hàng chục dân thường. Những chiếc máy bay vận tải giống như chiếc bị rơi vào sáng 24/1 đang vận chuyển vũ khí mà sau đó sẽ được phóng qua biên giới.
Vì vậy, tối nay sẽ có một số câu trả lời, nhiều gợi ý hơn và rất nhiều khẳng định. Nhưng vẫn còn những câu hỏi.
Chúng ta vẫn chưa thể chắc chắn ai hoặc cái gì đã ở trên chiếc máy bay bị rơi. Chúng ta không biết còn bao nhiêu quan chức ở Kyiv đã biết về vụ việc mà không nói ra.
Nếu có binh sĩ Ukraine trên chiếc máy bay vận tải thì cuối cùng Nga sẽ phải cung cấp bằng chứng. Và Ukraine sẽ phải đưa ra câu trả lời đầy đủ hơn.
Bởi vì tối nay sẽ có hàng ngàn gia đình trên khắp đất nước này, những người có thân nhân là tù binh chiến tranh ở Nga, những người hiện đang chờ đợi – và đầy lo lắng.
Nga mạo hiểm những mạng sống trên máy bay bị bắn hạ, ông Zelensky nói
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã cáo buộc Moscow “chơi đùa với mạng sống của các tù nhân Ukraine”, sau vụ tai nạn máy bay chết người ở miền Tây nước Nga.
Ông yêu cầu một cuộc điều tra quốc tế sau vụ tai nạn hôm 24/1 ở vùng Belgorod gần biên giới Ukraine.
Nga cho biết không còn ai sống sót sau khi Kyiv bắn rơi chiếc máy bay Il-76 cùng với 65 tù binh chiến tranh Ukraine, 6 phi hành đoàn người Nga và 3 người hộ tống.
Moscow tuyên bố những binh sĩ Ukraine đang được đưa đi trao đổi tù nhân.
Tình báo quân sự Ukraine cho biết họ không được yêu cầu đảm bảo an toàn không phận an toàn như những lần trước.
Trong bài phát biểu qua video vào cuối ngày 24/1, Tổng thống Zelensky nói “rõ ràng là Nga đang đùa giỡn với mạng sống của các tù nhân Ukraine, với cảm xúc từ người thân của họ và tình cảm của chúng ta”.
Ông Zelensky – người hiện đã hủy chuyến công du theo kế hoạch liên quan đến sinh nhật của ông vào hôm 25/1 – nhấn mạnh rằng “tất cả sự thật rõ ràng phải được chứng minh”.
Bình luận của cơ quan tình báo quân sự Ukraine trong ngày trước đó được coi là sự thừa nhận ngầm rằng họ đã bắn rơi chiếc máy bay vận tải quân sự, mặc dù cơ quan này nhấn mạnh rằng họ không có thông tin đáng tin cậy về những người nào đã có mặt trên máy bay.
Video được chia sẻ trên mạng xã hội cho thấy một chiếc máy bay lao xuống, kéo theo sau là một vụ nổ và quả cầu lửa gần làng Yablonovo, cách thành phố Belgorod 70km về phía đông bắc, vào khoảng 11h00 giờ địa phương.
Thống đốc vùng Belgorod, Vyacheslav Gladkov cho biết chiếc máy bay đã rơi xuống một cánh đồng gần khu dân cư và tất cả mọi người trên máy bay đều thiệt mạng.
Trang web Ukrainska Pravda dẫn lời Bộ tham mưu Ukraine ban đầu cho biết máy bay này đang vận chuyển tên lửa cho hệ thống phòng không S-300 của Nga. Trang này không đề cập đến các tù binh chiến tranh.
Không có chi tiết nào liên quan đến những người có mặt trên máy bay có thể được xác minh độc lập, nhưng tình báo quân sự Ukraine cho biết trách nhiệm của Nga là “đảm bảo an toàn cho những người bảo vệ chúng tôi theo các thỏa thuận đã đạt được”.
Biên tập viên BBC tiếng Nga Steve Rosenberg cho rằng rõ ràng Nga đang lợi dụng vụ máy bay bị bắn hạ để cố gắng miêu tả Ukraine là kẻ xâm lược, mặc dù chính Nga đã phát động cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraine vào tháng 2/2022.
Cuộc chiến của Nga ở Ukraine đang tiếp diễn khi bước sang năm thứ ba.
Tuần trước, Nga tuyên bố đã chiếm được một ngôi làng gần thành phố Bakhmut bị tàn phá ở vùng Donetsk phía đông Ukraine. Kyiv chưa xác nhận thông tin này.
Trong khi đó, Nga đã tăng cường các cuộc không kích trong những tuần gần đây. Hôm 23/1, 18 người đã thiệt mạng và 130 người bị thương trong các cuộc tấn công bằng tên lửa vào các thành phố của Ukraine.
Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine, Rustem Umerov cảnh báo rằng trong khi lực lượng Ukraine đang thiếu đạn dược thì Nga đã sử dụng hơn 600 tên lửa và hơn 1.000 thiết bị bay không người lái trong hai tháng qua.
Về phần mình, Ukraine chủ yếu chiến đấu bằng thiết bay không người lái. Vào cuối tuần qua, một cuộc tấn công bằng thiết bị không người lái đã gây ra vụ nổ tại một cơ sở xuất khẩu khí đốt lớn gần thành phố St Petersburg.
