Đảng viên của đảng Sáng Kiến Công dân Boris Nadejdine hôm qua, 31/01/2024, đã nộp hơn 100.000 chữ ký ủng hộ của cử tri từ hơn 70 khu vực để có thể trở thành ứng cử viên trong cuộc bầu cử tổng thống Nga sắp tới. Trước đối thủ nặng ký Vladimir Putin, ông Nadejdine là ứng cử viên duy nhất công khai phản đối “chiến dịch quân sự đặc biệt” ở Ukraina và thẳng thắn chỉ trích điện Kremlin.
Đăng ngày: 01/02/2024
Được coi là một nhân vật lão làng trong chính trường Nga, Boris Nadejdine “không có sức lôi cuốn”, “bị truyền hình Nga phớt lờ”, như nhận xét của Le Monde. Đó cũng là điều mà ông Nadejdine thừa nhận trên trang Novaya Gazeta Europe : “Tôi không có sức hút như Boris Nemtsov hay Alexey Navalny. Tôi là một người tốt bụng và thông minh, tôi sẽ không bao giờ trở thành Che Guevara, lãnh đạo du kích Cuba”. Thế nhưng,“hẳn là có điều bất thường” về một chính khách từng được đào tạo về vật lý học, khi hàng trăm người xếp hàng trong lạnh giá ở hơn 70 vùng trên khắp nước Nga, có nơi lạnh đến âm 45 độ C, để nộp chữ ký ủng hộ ông ra tranh cử.
Khi mang hòm phiếu đến Ủy ban bầu cử ở Matxcơva hôm qua, chính khách 60 tuổi khẳng định : “Chưa bao giờ trong lịch sử nước Nga, chiến dịch tranh cử của một ứng viên tổng thống lại được tài trợ hoàn toàn bằng đóng góp của những thường dân”. Trả lời phỏng vấn với báo La Croix, ông cho biết khoảng 30.000 người Nga đã quyên góp khoảng 80 triệu rúp cho chiến dịch tranh cử, và nêu rõ “đó không phải là tiền của giới tài phiệt hay điện Kremkin, mà là từ những cá nhân bình thường”.
Điều gì khiến ông Boris Nadejdine được ủng hộ ?
Tên tuổi của ông chỉ mới nổi lên từ vài tuần nay, nhưng hồ sơ tranh cử của ông đã khiến cuộc đua vào điện Kremlin, sẽ diễn ra từ 15-17/03/2024, trở nên hồi hộp hơn. Lối nói chuyện thẳng thắn, thách thức chính phủ Nga của ông thu hút sự chú ý của truyền thông phương Tây. Ông mô tả cuộc chiến mà Nga tiến hành ở Ukraina là “sai lầm chết người của Vladimir Putin”. Hôm 11/01 vừa qua, ông đã gặp những người vợ của lính dự bị tham chiến ở Ukraina, kêu gọi chồng xuất ngũ. Theo hãng tin AP, trước những người vợ lính Nga, ông tuyên bố : “Nước Nga muốn hòa bình và điều này đã rất rõ ràng. Ai cũng muốn kết thúc chiến tranh và mang những người lính đang chiến đấu ở Ukraina trở về nước.”
Ngoài việc không ngừng chỉ trích chiến tranh, ông cũng phản đối luật chống lại giới đồng tính LGBT được đưa ra gần đây ở Nga, coi luật này chẳng khác nào “quay lại thời Trung Cổ”. Ông cũng chỉ trích mối quan hệ gần gũi với Trung Quốc mà Vladimir Putin thiết lập, đồng thời ủng hộ việc tăng cường quan hệ với Tây Âu.
Công khai chỉ trích Vladimir Putin lại không hề hấn gì ?
Điều này khiến nhiều người đề phòng. Từ nhiều năm qua, tại Nga, trong dịp bầu cử, ngay khi có một đối thủ với Vladimir Putin nổi lên, người này sẽ bị nghi là những “con rối của điện Kremlin”, được coi là “phe đối lập có hệ thống”. Tức là họ phản đối Vladimir Putin về mặt hình thức nhưng thực chất lại ủng hộ ứng cử viên ra tranh chức tổng thống lần thứ 5. Khi bầu cử kết thúc thì có thể họ sẽ được lĩnh thưởng. “Tại Nga, người ta luôn tự hỏi ai là người bảo hộ, hỗ trợ một ứng viên trong các cuộc bầu cử. Trong trường hợp của Boris Nadejdine thì điều này không rõ ràng”, như nhận định của Stephen Hall, chuyên gia về Nga tại đại học Bath, với France 24.
Sự nghiệp chính trị nổi bật nhất của Boris Nadejdine là khi làm cố vấn cho Boris Nemtsov, cựu phó thủ tướng thuộc phe đối lập Nga, bị ám sát vào năm 2015. Ông Nadejdine cũng là nghị sĩ quốc hội từ năm 1999-2003 và sau đó giữ vị trí dân biểu thành phố Dolgoproudny, ngoại ô Matxcơva. Tuy nhiên, nhiều hành động của ông đã khiến phe đối lập Nga mất lòng tin. Ông từng là một giám sát viên bầu cử trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2012 khi Vladimir Putin tái đắc cử. Ông Nadejdine cũng từng thân cận với Sergey Kirienko, cố vấn chính trị của Putin và nổi tiếng là một “chiến lược gia về bầu cử”. Chuyên gia Stephen Hall cho rằng những điểm này khiến hồ sơ tranh cử của Boris Nadejdine được tạo ra để có “một hình ảnh thực tế về những ý tưởng tự do và phản chiến ở Nga, do các cuộc thăm dò dư luận không phải là chỉ số đáng tin cậy”.
Ngay sau khi chiến tranh Ukraina nổ ra, ông Nadejdine thường xuyên được mời phát biểu trong các chương trình truyền hình, lập trường của ông về số phận của bán đảo Crimée, bị Nga sáp nhập vào năm 2014, cũng khá mờ ám. Ông nhận định với La Croix : “Trái ngược với Donbass, Crimée được sáp nhập vào Nga mà không mất một giọt máu nào. Tại bán đảo này, người dân muốn sống như người Nga, và thế giới cần phải công nhận điều này, có thể là qua một cuộc trưng cầu dân ý được cộng đồng quốc tế công nhận”.
Trên thực tế, không phải bỗng dưng Boris Nadejdine bày tỏ phản đối Vladimir Putin ngay trước thềm bầu cử tổng thống. Vill Kingstin, chuyên gia về chính trị Nga tại trường London School of Economics, cho biết ông Nadejdine đã chỉ trích Putin ngay từ những năm 2020, phản đối việc cải tổ Hiến Pháp để tổng thống có thể nắm quyền sau hai nhiệm kỳ liên tiếp. Sự nghiệp chính trị của Nadejdine dường như không cho thấy ông đã hưởng lợi gì từ chế độ của Vladimir Putin.
Ý định ra tranh cử của ông trên thực tế, xuất phát từ một câu đùa. Trả lời trang Medusa, ông giải thích : “Khi họ ngăn cản tôi ra ứng cử thống đốc Matxcơva, tôi đã nói ‘vậy thì tôi sẽ làm tốt hơn’, tôi sẽ ra ứng cử tổng thống”.
Sự ủng hộ đối với Nadejdine có khiến Putin lo sợ ?
Phát ngôn của điện Kremlin, Dmitri Peskov, đã tuyên bố hôm 24/01 : “Ứng cử viên này không làm chúng tôi sợ”. Bất chấp những nghi vấn về hồ sơ chính trị của ông, Boris Nadejdine vẫn giành được sự ủng hộ từ phe đối lập với tổng thống Nga. Trang France 24 cho biết tổ chức chống tham nhũng do nhà bất đồng chính kiến Alexey Navalny lập ra , hay Mikhail Khodorkovsky, nhà tỷ phú lưu vong chống Putin, đều ên tiếng ủng hộ ông. Sự ủng hộ cũng đến từ Ekaterina Dountsova, nhà báo có lập trường chống Vladimir Putin, vừa bị Ủy ban bầu cử bác đơn xin tranh cử tổng thống.
Mặc dù Nadejdine nhận được nhiều ủng hộ, nhưng “ông có quá nhiều điểm khiếm khuyết để trở thành một mối đe dọa đối với chế độ của Vladimir Putin”, như nhận xét của Jeff Hawn, hiện đang làm luận án tiến sĩ tại London School of Economics and Political Science, được France 24 trích dẫn. Nadejdine đại diện cho những giá trị mà những người nắm quyền ở Nga bảo vệ vào những năm 1990. Nadejdine có thể là ứng cử viên mà những trí thức ở các thành phố lớn hay ở hải ngoại ủng hộ, nhưng đại đa số người Nga lại có những ký ức không mấy tốt đẹp về giai đoạn đó.
Rủi ro của Putin trước ứng cử viên này gần như bằng không. Sự xuất hiện của Boris Nadejdine trên thực tế khiến người ta cho rằng “phe phản đối chiến tranh có tiếng nói trong cuộc bầu cử này”.
Điều duy nhất mà điện Kremlin không lường trước được là đã có nhiều người xếp hàng, bất chấp giá lạnh, nộp chữ ký ủng hộ một ứng cử viên phản chiến. Liệu hồ sơ của Boris Nadejdine có được chấp nhận hay không ? Trên nguyên tắc, Ủy ban bầu cử sẽ ra quyết định trong 10 ngày nữa.
