Tại Hoa Kỳ, Tòa án Tối cao đang chuẩn bị xác định liệu Donald Trump có thể tranh cử tổng thống hay không. Trong khi bang Colorado và Maine đã đưa ra quyết định chưa từng có khi tuyên bố ông Trump không đủ tư cách ứng cử ở hai bang này, cấp xét xử cao nhất của Mỹ có thể thực sự loại ứng cử viên Đảng Cộng Hòa khỏi cuộc đua vào Nhà Trắng?
Đăng ngày: 06/02/2024
Một tháng trước ngày Super Tuesday (ngày một loạt các bang cùng tổ chức bầu cử sơ bộ ở cả hai đảng Cộng Hòa và Dân Chủ), liệu Donald Trump có thể bị tuyên không đủ tư cách tham gia cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ? Đây là câu hỏi mà Tòa án Tối cao sẽ phải trả lời từ ngày 8/2.
Trong một văn bản giải trình với cơ quan tư pháp cao nhất nước Cựu tổng thống tố cáo “những âm mưu loại (ông) khỏi phiếu bầu”, dù gì thì quyết định của Tòa Án Tối cao có thể sẽ gây xáo trộn tiến trình chỉ định ứng cử viên đảng Cộng Hòa cho cuộc bầu cử tổng thống năm 2024. Một số giải thích xung quanh vụ việc đang gây náo động chiến dịch bầu cử tổng thống Mỹ.
Donald Trump bị chỉ trích gì ?
Ngày 19 tháng 12 năm ngoái, Tòa án Tối cao bang Colorado đã gây bất ngờ lớn khi tuyên bố chủ nhân cũ của Nhà Trắng Donald Trump không đủ tư cách tranh cử tổng thống vì vai trò của ông ta trong vụ những người ủng hộ ông tấn công Điện Capitol ngày 6 tháng 1 năm 2021 ở Washington. Để có phán quyết như vậy, tòa đã viện dẫn mục 3 của Tu chính án thứ 14 trong Hiến pháp Hoa Kỳ, cấm những người “tham gia nổi dậy hoặc nổi loạn” chống lại đất nước “tuyên thệ […] bảo vệ Hiến pháp” hay giữ chức vụ trong chính quyền liên bang.
Như vậy, đây là tòa án địa phương đầu tiên trong cả nước ra phán quyết rằng ứng cử viên có nhiều triển vọng nhất của đảng Cộng Hòa không được xuất hiện trong danh sách ứng viên tại cuộc bỏ phiếu sơ bộ ở bang Colorado. Tiếp đó, bang Maine cũng đưa ra quyết định tương tự vào ngày 28 tháng 12.
Được thông qua sau cuộc nội chiến của nước Mỹ, “đây là một tu chính án chưa từng được áp dụng đối với một tổng thống Hoa Kỳ,” Sébastien Natroll, nhà báo độc lập chuyên về các chủ đề luật pháp Hoa Kỳ cho biết.
Vụ việc đã khơi dậy sự phẫn nộ của người phát ngôn của Donald Trump, Steven Cheung. Ngay lập ông lên án đó là một “quyết định phi dân chủ sâu sắc”, đồng thời tuyên bố cựu tổng thống sẽ kiện vụ này lên Tòa án Tối cao Hoa Kỳ. Ngày 5 tháng 1 vừa qua, Tòa đã đồng ý ra phán quyết về vấn đề tư cách của ứng viên, vụ việc sẽ được xem xét từ ngày 8 tháng 2 trong một phiên điều trần công khai.
Liệu ông Trump có bị loại bởi phán quyết của Tòa Tối Cao ?
Trong năm bầu cử này, quyết định liên quan đến tư cách ứng viên của tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ chắc chắn sẽ là vụ quan trọng nhất được Tòa án Tối cao xử lý.
Hai lựa chọn được đưa ra tại tòa: Có thể tòa sẽ ra phán quyết rằng Donald Trump thực sự đã tham gia vào một cuộc nổi dậy, như vậy ông sẽ không đủ tư cách tranh cử tổng thống, hoặc ngược lại bác bỏ quyết định do Colorado và Maine đưa ra. Nếu các chuyên gia pháp lý tìm được ra con đường khả thi thứ ba, thì đó là tuyên bố rằng quyết định nằm trong phạm vi thực thi luật bầu cử của mỗi Bang. “Thật khó để tưởng tượng Tòa án nói rằng có những tiêu chuẩn khác nhau giữa các bang. Theo Tu chính án thứ 14, hoặc ông Trump đủ tư cách hoặc không, và câu hỏi này có thể sẽ được quyết định dứt khoát”, theo Brian Kalt, giáo sư luật hiến pháp tại Đại học bang Michigan.
Có điều, sẽ có thể khá tế nhị với Tòa án trong việc quyết định ủng hộ lựa chọn này hay lựa chọn kia, vì phạm vi pháp lý này ít có khả năng xảy ra, cũng như chưa được thăm dò. “Tu chính án thứ 14 rất mơ hồ và không cung cấp cho chúng ta bất kỳ thủ tục nào, vì vậy chúng ta phải xác định tuyên án ai đó là thủ phạm nổi dậy như thế nào, liệu có cần phải thông qua luật tại Quốc hội trước hay không và liệu điều đó có áp dụng cho tổng thống hay không”, Brian Kalt giải thích. Đồng thời, rất dễ để diễn giải tu chính án theo cách khác nhau, đặc biệt là về định nghĩa của các từ “tuyên thệ” và “nổi dậy ».
Liệu các sự kiện ngày 6 tháng 1 có thể được coi là giống như những sự kiện được mô tả trong Tu chính án thứ 14, ban hành sau cuộc nội chiến không? Có nên chăng để cử tri quyết định trước sự phân cực mạnh mẽ của chính trị Hoa Kỳ và nguy cơ bị cáo buộc là thiên vị? Sébastien Natroll nhận xét, “Tòa án Tối cao có nhiều lối thoát”.
Những điều đó cũng được các luật sư của Donald Trump khai thác rộng rãi. Họ lưu ý là văn kiện bản chỉ đề cập đến “một viên chức Hoa Kỳ” tuyên thệ “ủng hộ Hiến pháp”. Sébastien Natroll giải thích thêm : “Một số giáo sư luật tin rằng tư cách của viên chức Hoa Kỳ không thể áp dụng cho tổng thống, người không được trích dẫn rõ ràng trong văn kiện luật”. Nhà báo này giải thích: “Một số diễn giải luật cho rằng các viên chức Hoa Kỳ là người được bổ nhiệm chứ không phải được bầu chọn ».
Trong kháng cáo vụ kiện của bang Colorado, các luật sư của ông Donald Trump cũng đã khẳng định rằng cựu tổng thống đã không tuyên thệ « ủng hộ » Hiến pháp. Thái vào đó trong lễ nhậm chức tổng thống hồi tháng 1 năm 2017, ông đã thề « giữ gìn, bảo trợ và bảo vệ » Hiến pháp trong nhiệm kỳ của mình.
Có quá nhiều điểm thắt khiến cho việc xóa tên ứng cử viên Đảng Cộng hòa khỏi phiếu bầu trở nên khó khăn. “Khả năng đủ điều kiện để làm tổng thống bình thường rất rõ ràng : Mọi người từ 35 tuổi trở lên, nếu không đủ tuổi, họ không thể trở thành tổng thống và chỉ thế thôi. Do tính không rõ ràng của vấn đề nên nếu Tòa án không chắc chắn về quyết định sẽ đưa ra thì Tòa án thường có xu hướng để cử tri quyết định », giáo sư đại học Kalt nhấn mạnh.
Các các vụ kiện tương tự ở các bang khác?
Dù các bang như là Lousiana hay New Jersey đã bác các vụ kiện liên quan đến tư cách ứng cử của Donald Trump trong cuộc bầu cử tổng thống tới đây, thì các đơn phản đối chính thức đối ứng viên của đảng Cộng Hòa Donald Trump đã được nộp tại ít nhất 35 bang của nước Mỹ, theo nhật báo New York Times. Về phần mình Tòa Án Tối Cáo của các bang Michigan và Minesota đã tuyên bố cựu tổng thống vẫn có thể xuất hiện trên phiếu bầu sơ bộ tại các bang này.
Dẫu sao thì các quyết định được đưa ra ở cấp địa phương vẫn còn phải chịu sự phê duyệt của Tòa Án Tối Cao cấp liên bang, có tiếng nói cuối cùng về vấn đề quyền hiến định. « Nếu như Tòa Án Tối cao hủy quyết định của bang Colorado, tất cả những bang khác dự định ngăn ông Trump tham gia bầu cử sẽ phải tuân theo quyết định của Tòa Tối Cao và sẽ phải bác bỏ các ý định truất tư cách tranh cử của ông Trump », Brian Kalt bình luận.
Tòa Tối cao của bang Oregon cũng đã lựa chọn hôm 12/12, là không ra phán quyết về tư cách ứng cử của ông Donald Trump trước khi mà cơ quan quyền lực tư pháp tối cao tuyên về vụ kiện của Colorado. Giáo sự Kalt nhận định : « Phần đông các bang muốn đợi hơn là triển khai mọi nỗ lực và bị rủi ro chính khi ra một quyết định rồi có khả năng sẽ bị Tòa Án Tối cao hủy ».
Nếu Tòa Án Tối Cao không ra phán quyết trước ngày Super Tuesday vào 05/03 tới đây khi mà 14 bang đồng thời tổ chức các cuộc bầu sơ bộ, tên của Donald Trump sẽ vẫn có trên các phiếu bầu. Trong trường hợp ông Trump bị tuyên không có tư cách sau đó, đảng Cộng Hòa sẽ quyết định phân bổ lại số lượng các đại biểu mà cựu tổng thống đã giành được.
