RFA
2024.07.03
Cờ Việt Nam và EU khi ký EVFTA
Reuters
HRW: EU cần trừng phạt lãnh đạo Việt Nam thay vì cứ Đối thoại Nhân quyền
Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (HRW) nói các cuộc Đối thoại Nhân quyền của Liên minh Châu Âu (EU) với Việt Nam không hiệu quả, thay vào đó EU có thể cân nhắc sử dụng các biện pháp trừng phạt để buộc Hà Nội phải cải thiện hồ sơ nhân quyền.
Lời kêu gọi được đưa ra chỉ một ngày trước Đối thoại nhân quyền EU-Việt Nam thường niên năm 2024 sẽ được tổ chức ở Brussels, Bỉ vào ngày 04/7.
HRW cho rằng EU có thể cân nhắc biện pháp sử dụng hai hiệp định quan trọng là Hiệp định chung về Đối tác và Hợp tác toàn diện giữa EU và Việt Nam (PCA) và Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam-EU (EVFTA) để làm đòn bẩy buộc Hà Nội phải chấm dứt đàn áp nhân quyền.
Dựa trên Điều 1 của PCA “tôn trọng các nguyên tắc dân chủ và nhân quyền” như một “thành tố thiết yếu” của hiệp ước, EU có thể đình chỉ hai hiệp định trên hoặc áp dụng biện pháp trừng phạt khác đối với Việt Nam.
Ngoài ra, tổ chức nhân quyền có trụ sở chính ở Mỹ cũng đề nghị EU có thể áp dụng các lệnh trừng phạt có mục tiêu nhằm vào các quan chức và tổ chức của Việt Nam chịu trách nhiệm việc đàn áp nhân quyền một cách có hệ thống ở trong nước.
Cựu tù nhân lương tâm Nguyễn Viết Dũng, người từng hai lần bị cầm tù tổng cộng bảy năm vì hai tội danh “gây rối trật tự công cộng” và “tuyên truyền chống nhà nước,” cho rằng hàng năm Việt Nam đều có các cuộc đối thoại nhân quyền với EU và nhiều quốc gia dân chủ trên thế giới nhưng việc đàn áp nhân quyền ngày càng trầm trọng.
Do vậy, EU cần có chế tài cụ thể thay vì kêu gọi chung chung, ông nói với Đài Á Châu Tự Do (RFA) trong ngày 03/7:
“Tôi thấy rằng lời kêu gọi của tổ chức Theo dõi Nhân quyền dành cho EU rất hay. Theo tôi nhìn nhận hình như vấn đề nhân quyền đối với Việt Nam hiện nay giống như là một trò chơi hơn là những gì được cam kết nghiêm túc.
Bởi vì những điều kiện cũng được đưa vào các hiệp định song phương của hai bên ví dụ như là Hiệp định Hợp tác và Đối tác hoặc là Hiệp định Tự do Thương mại Song phương giữa EU và Việt Nam, tuy nhiên, mặc dù các vi phạm nhân quyền của Hà Nội là rõ ràng nhưng mà điều đó gần như không ảnh hưởng gì đến những hiệp định trên cả.”
Trong thông cáo, HRW nói EU và Việt Nam đã xúc tiến trao đổi về nhân quyền từ những năm 1990 và đã có khoảng 20 cuộc đối thoại nhân quyền tính từ năm 2002, tuy nhiên, từ đó tới nay, Việt Nam gần như không cải thiện một vấn đề nào được EU nêu ra.
Thậm chí, việc đàn áp giới bất đồng chính kiến và xã hội dân sự còn trầm trọng hơn sau khi EVFTA có hiệu lực từ năm 2020, khiến cho chính quyền Việt Nam tự tin hơn về cảm giác được miễn trừ trách nhiệm, tổ chức nhân quyền có trụ sở ở New York (Hoa Kỳ) nói.
Trong cuộc đối thoại năm ngoái, hai bên cam kết cải thiện hơn nữa việc thụ hưởng các quyền dân sự và chính trị. EU đặc biệt nhấn mạnh đến quyền tự do ngôn luận và lập hội.
Tuy nhiên, theo HRW, hồ sơ nhân quyền của Việt Nam không hề cải thiện trong năm qua. Từ sau cuộc đối thoại nhân quyền giữa EU và Việt Nam vào tháng 6/2023, Việt Nam đã kết án tám người vì đã lên tiếng phê phán chính quyền, trong đó có các nhà vận động dân chủ Phan Tất Thành, Dương Tuấn Ngọc, và Nguyễn Văn Lâm với các mức tù giam từ sáu đến tám năm theo Điều 117 của Bộ luật Hình sự. Bên cạnh đó, có tám nhà hoạt động khác bị bắt với cùng cáo buộc như Nguyễn Vũ Bình, Nguyễn Chí Tuyến, và Phan Vân Bách…
Trong cuộc đối thoại năm ngoái, hai bên ghi nhận vai trò quan trọng của các cơ quan truyền thông, các tổ chức phi chính phủ và các bên liên quan khác, cũng như sự cần thiết đảm bảo môi trường thuận lợi để họ có thể tham gia hiệu quả, bao gồm trong khuôn khổ PCA và EVFTA.
Mặc dù vậy, một tháng sau cuộc đối thoại, Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Việt Nam ban hành Chỉ thị mật 24 trong đó yêu cầu toàn bộ hệ thống chính trị và an ninh ngăn chặn xã hội dân sự trong việc định hình chính sách của nhà nước và thành lập các nhóm đối lập chính trị.
Chỉ thị, được tổ chức Dự án 88 tiết lộ, cũng xác định việc thành lập các công đoàn độc lập là một vấn đề an ninh quốc gia cần phải được giải quyết, quán triệt không để thành lập tổ chức của người lao động dưới hình thức dân tộc, tôn giáo.
Cho tới nay, Việt Nam vẫn chưa ký kết Công ước Số 87 của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) về Quyền Tự do Lập hội và Bảo vệ Quyền được Tổ chức, cho dù trước khi Quốc hội EU bỏ phiếu về EVFTA hồi tháng 2/2020, Việt Nam đã cam kết cụ thể sẽ thực hiện việc này trong năm 2023.
HRW khuyến nghị EU tập trung vào sáu lĩnh vực ưu tiên liên quan tới tình trạng nhân quyền tồi tệ ở Việt Nam, bao gồm những người bị giam giữ vì lý do chính trị, giới hoạt động môi trường, tình trạng đè nén quyền của người lao động, tình trạng đối xử pháp lý không công bằng đối với các bị can và bị cáo hình sự, tình trạng hạn chế quyền tự do đi lại, đàn áp quyền tự do thực hành tôn giáo và tín ngưỡng.
Nhà văn, nhà báo kỳ cựu Võ Thị Hảo cho rằng đề nghị trừng phạt của HRW rất quan trọng. Bà nói:
“Tất cả những biện pháp đó đều hoàn toàn cần thiết và công bằng, vấn đề là 27 nước trong khối EU có kiên quyết thực hiện hay không. Nếu không thực hiện thì ảnh hưởng đến uy tín của khối EU vì cam kết giữa hai bên không phải là chuyện đùa.”
Tuy nhiên, bà thừa nhận các quốc gia thuộc EU thường cân nhắc quyền lợi thương mại, quyền lợi kinh tế hơn, và không muốn rút chân khỏi quốc gia có vị thế địa chính trị như Việt Nam.
Bà Thục Quyên, một nhà hoạt động về nhân quyền và môi trường người Đức gốc Việt, cho rằng để thúc ép khối EU, các tổ chức và cá nhân người Việt ở Châu Âu cũng cần phải nỗ lực. Bà nói trong tin nhắn gửi RFA:
“Nếu muốn EU phải có những biện pháp hữu hiệu thì các hội đoàn Việt Nam tại Âu châu, những người hoạt động …phải từ bỏ thái độ xin xỏ giúp đỡ mà nắm vững những luật lệ EU để đòi hỏi EU phải buộc Việt Nam tôn trọng luật pháp nếu muốn có trao đổi thương mại, nhận những chương trình giúp đỡ.”
Theo HRW, các biện pháp trừng phạt được cân nhắc trong trường hợp chính quyền độc đảng ở Việt Nam lại một lần nữa từ chối phóng thích các nhà bảo vệ nhân quyền và các tù nhân chính trị, không cam kết sửa đổi các điều luật vi phạm nhân quyền và không nới rộng không gian chính trị và dân sự.
Ông Claudio Francavilla, Phó Giám đốc Vận động Khối EU của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền bày tỏ, “Chỉ bằng cách đặt ra các lệnh trừng phạt có mục tiêu và các hậu quả cụ thể về quan hệ thương mại và chính trị mới thể hiện được thông điệp rõ ràng tới Hà Nội rằng EU coi nhân quyền là vấn đề nghiêm túc,” đồng thời cho rằng, “Nếu các cuộc đối thoại nhân quyền không trở thành cơ hội để đặt ra các hậu quả nêu trên và các mốc làm điều kiện để tránh các hậu quả đó, thì vẫn chỉ là một bài diễn tập lấy lệ mà thôi.”
