31 tháng 8 2024
Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Việt Nam Tô Lâm có thể sẽ thăm Mỹ vào tháng 9, theo một số nhà quan sát.
Các nhận định hướng đến khả năng ông Tô Lâm có thể đến New York để tham dự kỳ họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc bắt đầu vào ngày 10/9 hoặc Thượng đỉnh Tương lai của Liên Hợp Quốc (Summit of the Future) bắt đầu vào ngày 22/9/2024.
Kỳ họp thứ 79 của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc sẽ khai mạc vào ngày 10/9, với phiên thảo luận chung cấp cao bắt đầu vào ngày 24/9 và kết thúc vào ngày 30/9.
Giới quan sát nhận định ông Tô Lâm có thể thăm chính thức Mỹ trong dịp này.
Trong bài viết được đăng trên chuyên trang The Diplomat vào ngày 29/8, tác giả David Hutt, nhà nghiên cứu từ Viện Trung Âu về Nghiên cứu châu Á (CEIAS), nhận định:
“Mặc dù Thượng đỉnh Tương lai thuộc khuôn khổ kỳ họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, một phái đoàn của Việt Nam không thể ở lại hai tuần ở New York. Việt Nam sẽ cử một số đại diện đến Thượng đỉnh Tương lai bởi vì đã tổ chức Diễn đàn Tương lai ASEAN vào năm nay, thống nhất với sáng kiến của Liên Hợp Quốc.”
Diễn đàn Tương lai ASEAN 2024 (AFF 2024) đã được tổ chức tại Hà Nội vào ngày 23/4.
Khi Việt Nam cử hai phái đoàn đến New York, giới quan sát đánh giá rất có khả năng ông Tô Lâm sẽ dẫn đầu phái đoàn tham dự cuộc họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc trong khi Thủ tướng Phạm Minh Chính có thể dẫn đầu phái đoàn tham dự Thượng đỉnh Tương lai của Liên Hợp Quốc.
Thượng đỉnh Tương lai của Liên Hợp Quốc diễn ra từ ngày 22 đến 23/9.
Hiện ông Tô Lâm đang giữ hai chức tổng bí thư và chủ tịch nước. Ông sẽ dự kỳ họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc với tư cách chủ tịch nước.
Vào tháng 10 tới, Quốc hội Việt Nam sẽ bầu chức danh chủ tịch nước trong cuộc họp thường kỳ.
Sẽ thăm chính thức Mỹ?
Các nguồn tin và nhà quan sát từng chia sẻ với BBC News Tiếng Việt rằng ông Tô Lâm có thể thăm chính thức Mỹ vào tháng 9, nhân chuyến dự họp tại Liên Hợp Quốc. Việc ông nhanh chóng thăm Trung Quốc chỉ hai tuần sau khi được bầu làm tổng bí thư có thể là một gợi ý rằng ông sẽ thăm Mỹ, vì theo thông lệ, lãnh đạo cao nhất của Việt Nam thường đi Trung Quốc trước khi đi Mỹ.
Nếu thăm Mỹ với tư cách nguyên thủ quốc gia, ông Tô Lâm sẽ có cuộc gặp với Tổng thống Joe Biden và Phó Tổng thống Kamala Harris, ứng viên tổng thống của Đảng Dân chủ trong cuộc bầu cử vào tháng 11 tới.
Có một điểm cần lưu ý về sự khác biệt trong chuyến thăm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tới Nhà Trắng vào năm 2015 và chuyến thăm có thể được thực hiện lần này của ông Tô Lâm.
Lúc bấy giờ, ông Nguyễn Phú Trọng thăm Mỹ với tư cách lãnh đạo Đảng Cộng sản Việt Nam. Do đó, qua các kênh ngoại giao, Việt Nam đã vận động mạnh để phía Mỹ chấp nhận việc tiếp một lãnh đạo đảng, chứ không phải nguyên thủ quốc gia hay người đứng đầu chính phủ, tại Nhà Trắng. Phía Mỹ cũng mất rất nhiều thời gian để hiểu được lý do tại sao họ cần có nghi thức như vậy.
Lần này, nếu ông Tô Lâm thăm Nhà Trắng, mọi chuyện sẽ dễ dàng hơn vì ông vừa là lãnh đạo đảng vừa là nguyên thủ quốc gia. Việc hai nguyên thủ quốc gia gặp nhau ở Nhà Trắng thì không có vấn đề gì lấn cấn về tư cách hay giao thức ngoại giao.
Trong bài viết trên The Diplomat hôm 29/8, nhà nghiên cứu David Hutt cho rằng lịch trình dày đặc của ông Joe Biden là một trong các trở ngại đối với chuyến thăm chính thức của ông Tô Lâm đến Nhà Trắng.
Thời gian làm tổng thống của ông Joe Biden hiện chỉ tính bằng tháng, nhưng cũng không loại trừ khả năng tổng thống kế tiếp sẽ là bà Harris, một đồng minh của ông Biden.
Tác giả David Hutt cũng đề cập đến khả năng về cuộc gặp bên lề kỳ họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc sắp tới giữa hai lãnh đạo Việt Nam và Mỹ.
“Có thể ông Biden đến New York một ngày vào tháng 9, đồng nghĩa ông Tô Lâm có thể có cuộc gặp ngắn với ông Biden – hoặc với bà Harris – bên lề kỳ họp Đại hội đồng Liên Hợp Quốc.”
Tiếp nối ‘ngoại giao cây tre’
Nếu ông Tô Lâm thăm chính thức Mỹ, Washington sẽ là điểm đến thứ hai của ông sau Bắc Kinh kể từ khi được bầu làm tổng bí thư vào ngày 3/8.
Trước đó, từ ngày 18 đến 20/8, trong chuyến thăm ba ngày tới Trung Quốc, ông Tô Lâm đã có một lịch trình nghị sự dày đặc, với các nội dung về hợp tác chính trị, kinh tế và giải quyết bất đồng trên Biển Đông.
Bình luận với BBC ngày thứ Hai 19/8, Tiến sĩ Huỳnh Tâm Sáng, nhà nghiên cứu quan hệ quốc tế làm việc cho Quỹ Taiwan NextGen Foundation, Đài Loan, nhận định về định hướng ngoại giao sắp tới của ông Tô Lâm:
“Ông Tô Lâm khó mà đưa con tàu đối ngoại Việt Nam đi trật đường ray. Kế thừa di sản của ông Nguyễn Phú Trọng là cần thiết vì nó tạo thế vững chắc cho ông Tô Lâm về quyền lực chính trị. Và khi mà chính sách cân bằng của Việt Nam (thường được biết đến với tên gọi ‘ngoại giao cây tre’) đã khá thành công thì không có việc gì phải điều chỉnh quá nhiều.”
Xét về dòng thời gian, Trung Quốc và Nga là hai quốc gia đầu tiên trong số 7 nước Việt Nam xác lập quan hệ đối tác chiến lược toàn diện.
Cụ thể, Việt Nam đã xác lập mối quan hệ ngoại giao ở bậc cao nhất đối với Trung Quốc (2008), Nga (2012), Ấn Độ (2016), Hàn Quốc (2022), Mỹ (9/2023), Nhật Bản (11/2023) và Úc (2024).
Trước đó, Giáo sư Alexander L Vuving từ Trung tâm nghiên cứu an ninh châu Á-Thái Bình Dương Daniel K. Inouye thuộc Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ nói với BBC rằng, ở nhiệm kỳ thứ ba chưa từng có tiền lệ, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã đến Trung Quốc đầu tiên vào cuối tháng 10, đầu tháng 11 năm 2022 vì nhiều mục đích, trong đó có việc dọn đường cho việc Việt Nam nâng cấp quan hệ với Mỹ vào năm 2023.
“Điều này dẫn chúng ta đến một quy tắc bất thành văn trong nghi thức đối ngoại của Việt Nam: Lãnh đạo cao nhất của Việt Nam nên đến Trung Quốc trước khi đến Hoa Kỳ. Làm như vậy sẽ báo hiệu sự tôn trọng của Hà Nội đối với Bắc Kinh, đây là một yếu tố quan trọng trong cách tiếp cận hiện tại của Việt Nam trong quan hệ với các cường quốc.”
Vì vậy, Giáo sư Vuving đánh giá chuyến đi Trung Quốc của ông Tô Lâm là phù hợp với quy tắc bất thành văn nói trên.
Về phần mình, nhà nghiên cứu David Hutt cho rằng một cuộc gặp giữa ông Tô Lâm, ông Biden và bà Harris sẽ chủ yếu “mang tính chất biểu tượng”.
Đối với các điểm đến của ông Tô Lâm kể từ khi nhậm chức chủ tịch nước và sau đó là kiêm chức vụ tổng bí thư, ông David Hutt cho rằng Trung Quốc là điểm đếm “hợp lý” vì chuyến đi Bắc Kinh có thể đã được lên kế hoạch vài tháng từ trước khi ông Nguyễn Phú Trọng qua đời vào ngày 19/7.
“Thời điểm đó, xét về mặt thời gian, thì về khía cạnh nghi thức ngoại giao hơn là có bất kỳ thay đổi đột ngột gì trong định hướng chính sách ngoại giao của Hà Nội,” ông David Hutt viết trên The Diplomat.
Trong bài viết ngày 19/8 trên trang Fulcrum của Viện Nghiên cứu Đông Nam Á ISEAS có trụ sở tại Singapore, Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp cũng nhận định chính sách ngoại giao của Việt Nam “sẽ không bị ảnh hưởng đáng kể” sau khi ông Tô Lâm lên nắm quyền.
“Ông Tô Lâm sẽ tiếp tục nền ngoại giao cây tre của ông Trọng. Với xuất thân làm trong ngành công an, ông Tô Lâm có thể dễ dàng làm việc với các nhà lãnh đạo chuyên chế như Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa Việt Nam sẽ phớt lờ mối gắn kết với các quốc gia phương Tây.”
Về phần mình, hôm 29/8, ông Tô Lâm nhấn mạnh ngoại giao Việt Nam phải vươn lên tầm cao mới để là “đội quân tiên phong” với mục tiêu “bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia, dân tộc, vì Đảng vững mạnh, vì nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa giàu mạnh, có vị trí, vai trò quan trọng trong nền chính trị thế giới, nền kinh tế toàn cầu và nền văn minh nhân loại, vì ấm no, hạnh phúc của nhân dân”.
Dưới thời Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm, Việt Nam cũng đang có một số bước đi đáng chú ý, chẳng hạn như chuyến thăm Philippines của Đại tướng Phan Văn Giang, Bộ trưởng Quốc phòng, vào hôm 30/8. Có thông tin ông Giang cũng sẽ thăm Mỹ trong thời gian tới.
