Trung Quốc cho biết đã có vụ phóng thử hiếm hoi tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM) vào vùng biển quốc tế, khiến nhiều quốc gia phản đối.
Bắc Kinh nói rằng vụ phóng hôm 25/9 – vụ phóng trên biển đầu tiên sau hơn 40 năm của nước này – là “hoạt động thường lệ” và không nhằm vào bất kỳ quốc gia hay mục tiêu cụ thể nào.
Truyền thông Trung Quốc cũng đưa tin rằng chính phủ nước này đã thông báo trước “cho các quốc gia liên quan”.
Tuy nhiên, Nhật Bản, Úc và New Zealand đều nói rằng họ không được thông báo trước, đồng thời bày tỏ lo ngại về vụ phóng thử.
Vụ phóng khiến gia tăng căng thẳng tại khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.
Các nhà phân tích cho rằng vụ phóng này thể hiện rõ khả năng hạt nhân tầm xa ngày càng phát triển của Trung Quốc.
Năm 2023, Mỹ từng cảnh báo rằng Trung Quốc đã gia tăng kho vũ khí hạt nhân của mình trong chiến lược nâng cấp hệ thống phòng thủ.
Một tên lửa đạn đạo liên lục địa có thể bay xa hơn 5.500 km, đưa phần lãnh thổ của Mỹ ở lục địa và Hawaii vào tầm bắn của Trung Quốc.
Tuy nhiên, theo ước tính, kho vũ khí của Trung Quốc vẫn chưa bằng một phần năm kho vũ khí của Mỹ và Nga, và lâu nay Trung Quốc luôn khẳng định rằng việc duy trì hạt nhân của họ chỉ nhằm mục đích răn đe.
Vào ngày 25/9, Bắc Kinh thông báo rằng tên lửa tầm xa đã được phóng vào lúc 8 giờ 44 theo giờ địa phương (11 giờ 44 theo giờ Việt Nam).
Tên lửa này mang theo đầu đạn giả và đã rơi xuống khu vực định sẵn – được cho là ở Nam Thái Bình Dương.
Bộ Quốc phòng Trung Quốc nói thêm rằng vụ phóng thử là “hoạt động thường lệ” và là một phần của chương trình “tập luyện thường niên”.
Tuy nhiên, các nhà phân tích nói rằng vụ phóng thử tên lửa ICBM vào vùng biển quốc tế gần đây nhất của Trung Quốc là vào những năm 1980.
Thông thường, Bắc Kinh cho phóng thử trong nội địa. Trung Quốc từng phóng tên lửa ICBM về phía tây vào sa mạc Taklamakan ở khu vực Tân Cương.
“Những vụ thử kiểu này không phải điều gì lạ đối với các quốc gia khác, bao gồm cả Mỹ, nhưng là một điều lạ đối với Trung Quốc,” ông Ankit Panda, một nhà phân tích tên lửa hạt nhân, nói với BBC.
Ông nói thêm rằng việc Trung Quốc “hiện đại hóa hạt nhân” đã tạo ra những thay đổi đáng kể.
Vụ phóng thử lần này dường như cũng thể hiện sự thay đổi trong hướng tiếp cận hạt nhân của Trung Quốc.
Ngay lập tức, một số quốc gia lân cận đã có phản ứng.
Nhật Bản nói rằng mình “không được báo trước” và thể hiện “quan ngại sâu sắc” về việc Trung Quốc tăng cường sức mạnh quân sự.
Úc nói rằng vụ phóng thử “gây mất ổn định và làm gia tăng nguy cơ [các nước trong] khu vực đưa ra tính toán sai”, đồng thời nói thêm rằng họ đã đề nghị Bắc Kinh đưa ra “một lời giải thích”.
New Zealand gọi đây là “một động thái không được chào đón và đáng lo ngại”.
Ông Ankit Panda không cho rằng hành động của Trung Quốc chủ yếu là nhằm gửi đi một thông điệp chính trị.
“Nhưng việc này rõ ràng sẽ là một lời nhắc nhở mạnh mẽ đối với [các quốc gia trong] khu vực và Mỹ rằng bối cảnh hạt nhân ở châu Á đang thay đổi nhanh chóng.”
Một số nhà phân tích khác lại cho rằng đây là một hồi chuông cảnh báo cho Mỹ và các đồng minh châu Á.
“Đối với Washington, thông điệp này nói rằng hành động can thiệp trực tiếp vào một cuộc xung đột tại eo biển Đài Loan có thể khiến Mỹ gặp nguy hiểm,” ông Leif-Eric Easley, giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học Phụ nữ Ewha ở Hàn Quốc, nhận định.
Đối với các đồng minh của Mỹ ở châu Á, “cuộc thử nghiệm mang tính khiêu khích… cho thấy khả năng của Trung Quốc trong việc đồng thời chiến đấu trên nhiều mặt trận,” ông nói thêm.
“Quan trọng là tính thời điểm,” ông Drew Thompson, nhà nghiên cứu cấp cao tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam ở Singapore, viết trên mạng xã hội X.
“Tuyên bố [của Trung Quốc] nói rằng vụ phóng không nhằm vào bất kỳ quốc gia nào, nhưng hiện vẫn còn đó những căng thẳng cao độ giữa Trung Quốc với Nhật Bản, Philippines và tất nhiên là căng thẳng lâu nay với Đài Loan.”
Mặc dù mối quan hệ giữa Bắc Kinh và Washington đã cải thiện trong năm qua, sự quả quyết ngày càng tăng của Trung Quốc trong khu vực vẫn là một vấn đề nan giải.
Căng thẳng đã gia tăng giữa Trung Quốc và Philippines khi tàu thuyền hai nước liên tục va chạm tại những vùng biển tranh chấp.
Tháng trước, Nhật Bản đã cho điều động máy bay chiến đấu sau khi cáo buộc một máy bay do thám của Trung Quốc xâm phạm không phận Nhật Bản, một hành động mà Tokyo gọi là “hoàn toàn không thể chấp nhận được.”
Một vấn đề khác là tình hình quan hệ giữa Trung Quốc và Đài Loan.
Bộ Quốc phòng Đài Loan hôm 25/9 nói rằng Trung Quốc đã và đang thực hiện bắn tên lửa và các chương trình tập luyện khác với lịch trình “dày đặc” trong thời gian gần đây.
Tuyên bố của Đài Loan cũng đề cập tới việc họ đã phát hiện 23 máy bay quân sự của Trung Quốc xuất hiện quanh Đài Loan trong các “nhiệm vụ tầm xa”.
Bắc Kinh thường xuyên điều tàu và máy bay vào vùng biển và không phận của Đài Loan – một “chiến thuật vùng xám” nhằm bình thường hóa hành động xâm phạm này.
Hồi tháng Bảy, Trung Quốc đã hoãn các cuộc đàm phán kiểm soát vũ khí hạt nhân với Mỹ nhằm trả đũa cho việc Mỹ tiếp tục bán vũ khí cho Đài Loan.
Lầu Năm Góc ước tính kho vũ khí của Trung Quốc có hơn 500 đầu đạn hạt nhân sẵn sàng để sử dụng, trong đó khoảng 350 là tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM).
Mỹ dự đoán rằng Trung Quốc sẽ có hơn 1.000 đầu đạn vào năm 2030.
Trong khi đó, hiện Mỹ và Nga đều tuyên bố mỗi nước sở hữu hơn 5.000 đầu đạn.
Quân chủng Tên lửa Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc, đơn vị tinh nhuệ quản lý kho vũ khí hạt nhân của nước này, gần đây đã có những biến động.
Một chiến dịch chống tham nhũng quyết liệt đã khiến hai lãnh đạo cấp cao của quân chủng này bị sa thải vào năm ngoái.
