- Tác giả,Jacob Evans
- Vai trò,BBC World Service
- 9 tháng 11 2024
Ông Arnaud Poulay chưa bao giờ muốn rời khỏi quần đảo Agalega nhỏ bé. Thế nhưng năm nay, ông đã gói ghém đồ đạc ra đi, đau lòng trước điều mà ông cho là mảnh đất quê hương đang dần bị quân sự hóa.
Mãi tới gần đây thì cũng chỉ có 350 người sống trên quần đảo Agalega, thuộc đảo quốc Mauritius ở Ấn Độ Dương, làm nghề đánh bắt cá và trồng dừa.
Các loại thực phẩm khác được vận chuyển tới đây bốn lần trong một năm bằng tàu từ thủ đô của đảo quốc Mauritius, cách 1.100 km về phía nam.
Một đường băng nhỏ hiếm khi được sử dụng, ngoại trừ trong trường hợp cấp cứu y tế.
Nhưng vào năm 2015, đảo quốc Mauritius đã ký một thỏa thuận cho phép Ấn Độ xây một đường băng dài 3.000 mét và một cầu tàu lớn tại đây, một phần trong mối quan hệ hợp tác ngày càng sâu sắc hơn giữa hai nước trong lĩnh vực an ninh hàng hải.
Tuy nhiên, một số người dân Agalega lo ngại thỏa thuận này có thể dẫn tới sự hiện diện quân sự toàn diện trên quần đảo.
Ông Poulay, 44 tuổi, một thợ sửa chữa và nhạc sĩ reggae, đã đi đầu trong chiến dịch phản đối dự án này.
“Tôi yêu hòn đảo của mình và hòn đảo của tôi cũng yêu tôi,” ông nói. “Nhưng khi thông tin về căn cứ này được công bố, tôi biết mình phải ra đi.”
Agalega gồm hai hòn đảo nhỏ có tổng diện tích 25 km2, nằm ở vùng tây nam Ấn Độ Dương – là địa điểm lý tưởng để Ấn Độ theo dõi giao thông hàng hải.
Và khi so sánh các hình ảnh vệ tinh được chụp từ năm 2019 với các hình ảnh khác được chụp vào tháng 7/2024, chúng ta có thể thấy quần đảo này thay đổi nhiều như thế nào.
Một thảm cây cọ đã phải nhường chỗ cho đường băng, trải dài dọc theo đường xương sống của hòn đảo phía bắc, nằm giữa hai ngôi làng chính trên đảo – La Fourche ở phía bắc và Vingt-Cinq chếch về phía nam.
Có thể thấy được hai tòa nhà rộng 60 mét nằm trên một sân đậu máy bay, ít nhất một trong số đó có thể là nhà để máy bay P-8I của Hải quân Ấn Độ, theo Samuel Bashfield, nghiên cứu sinh tiến sĩ từ Đại học Quốc gia Úc.https://flo.uri.sh/visualisation/20199594/embed?auto=1
P-8I là máy bay Boeing 737 được cải tiến để săn tìm và có khả năng tấn công tàu ngầm, và để giám sát thông tin liên lạc hàng hải. Người dân trên đảo đã chụp ảnh loại máy bay này trên đường băng.
Về phía tây bắc là cầu tàu mới hướng thẳng ra đại dương, mà theo ông Bashfield là có thể được các tàu tuần tra mặt nước của Ấn Độ sử dụng, cũng như tàu chở hàng tiếp tế cho Agalega.
“Khi có các hình ảnh vệ tinh mới hơn, chúng ta sẽ hiểu rõ hơn về vai trò của Agalega trong vấn đề thông tin liên lạc ở Ấn Độ Dương,” ông nói.
Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) gọi căn cứ này là “một trạm giám sát” và nhận định có khả năng có một hệ thống giám sát radar ven biển tương tự như những thiết bị do Ấn Độ thiết lập ở những nơi khác trên đảo quốc Mauritius.
Chính phủ Ấn Độ từ chối trả lời các câu hỏi về Agalega và nói BBC xem lại thông cáo trước đó trên trang web của mình.
Theo một trong những thông cáo này, Thủ tướng Narendra Modi cho biết Ấn Độ và Mauritius là “những đối tác tự nhiên” trong lĩnh vực an ninh hàng hải, đang đối mặt với những thách thức truyền thống và phi truyền thống ở khu vực Ấn Độ Dương.
Hai nước đã có mối quan hệ quốc phòng gần gũi kể từ thập niên 1970.
Cố vấn an ninh quốc gia, chỉ huy lực lượng bảo vệ bờ biển và người đứng đầu phi đội trực thăng cảnh sát của nước này đều là công dân Ấn Độ và, theo thứ tự, là sĩ quan trong cơ quan tình báo đối ngoại, hải quân và không quân của Ấn Độ.
Hai bên muốn cơ sở này được xem là “một cơ sở có mục đích tăng cường năng lực hơn là dành cho mục đích quân sự công khai”, Giáo sư Harsh Pant, thuộc Viện Ấn Độ tại Đại học King’s College London, đánh giá.
Mặc dù vậy, có một điều rõ ràng là Ấn Độ và các đồng minh phương Tây lo ngại về sự hiện diện ngày càng tăng của Trung Quốc ở Ấn Độ Dương.
Mặc dù không có gì bất thường khi một quốc gia lớn thiết lập một tiền đồn quân sự trên lãnh thổ của một đồng minh nhỏ hơn, nhưng công trình xây dựng tại Agalega đã khiến một số người dân trên quần đảo lo ngại.
Người dân cho biết một số khu vực, bao gồm một số bãi biển cát trắng rợp bóng dừa, đã bị rào chắn lại.
Ngoài ra còn có tin đồn dai dẳng rằng ngôi làng La Fourche sẽ bị nuốt chửng bởi các công trình hạ tầng của Ấn Độ đã mọc lên xung quanh và 10 gia đình sống ở đó sẽ bị buộc phải rời đi.
“Khu vực này sẽ bị hạn chế hoàn toàn để dành riêng cho người Ấn Độ,” Laval Soopramanien, chủ tịch Hiệp hội những người bạn của Agalega, nói.
Ông lo ngại rằng “Agalega sẽ trở thành câu chuyện tương tự quần đảo Chagos ” – một mối lo ngại được Billy Henri, 26 tuổi, làm nghề sửa chữa, con trai của một người dân Agalega và một phụ nữ bị trục xuất khỏi quần đảo Chagos.
“Mẹ tôi đã bị mất hòn đảo của mình,” Henri nói. “Cha tôi sẽ là người tiếp theo”.
Một số cư dân ở quần đảo Agalega xuất thân từ những gia đình đầy thương tích vốn đã bị trục xuất khỏi quần đảo Chagos, cách đó 2.000 km về phía đông, sau khi chính phủ Anh tuyên bố quần đảo này là lãnh thổ thuộc Anh vào năm 1965 và cấp phép cho Mỹ xây dựng một trạm liên lạc tại Diego Garcia, hòn đảo lớn nhất quần đảo này.
Nơi này dần trở thành một căn cứ quân sự toàn diện.
Billy Henri lo ngại rằng chính phủ, bên sở hữu toàn bộ đất đai tại Agalega và là chủ lao động duy nhất tại đây, đang ra sức làm cho tình hình trở nên tồi tệ đến mức mọi người phải ra đi.
Billy Henri chỉ ra những vấn đề về y tế và giáo dục, đầu tư hạn chế vào nền kinh tế địa phương, thiếu cơ hội việc làm và lệnh cấm người dân địa phương mở doanh nghiệp riêng.
Một phát ngôn viên của chính phủ Mauritius nói với BBC rằng sẽ không có ai bị buộc phải ra đi và người dân địa phương chỉ bị chặn không cho vào sân bay và cảng – những nơi mà ông ta cho biết sẽ giúp đất nước kiểm soát được nạn cướp biển, buôn bán ma túy và đánh bắt hải sản trái phép.
Đảo quốc Mauritius cũng phủ nhận thông tin rằng Agalega có một căn cứ quân sự và nói rằng cảnh sát quốc gia vẫn nắm toàn bộ quyền kiểm soát.
Tuy nhiên, họ thừa nhận rằng Ấn Độ sẽ hỗ trợ “bảo trì và vận hành” các cơ sở mới, được xây dựng bằng tiền từ Ấn Độ.
Chính phủ Mauritius và Ấn Độ cho biết những sự cải thiện về giao thông hàng hải và hàng không được thiết kế để mang lại lợi ích cho người dân trên đảo và giúp họ thoát nghèo.
Nhưng người dân địa phương cho biết điều đó vẫn chưa xuất hiện: mỗi năm vẫn chỉ có bốn chuyến phà đến hòn đảo chính của Mauritius và không có chuyến bay chở khách nào.
Người dân Agalega cho biết họ bị cấm vào một bệnh viện mới do người Ấn Độ xây dựng, mặc dù một thông cáo báo chí của chính phủ Mauritius đã ca ngợi các phòng phẫu thuật, máy chụp X-quang và thiết bị nha khoa của bệnh viện đó.
Billy Henri cho biết một bé trai bị phỏng do dầu ăn, cần được chữa trị trong khi trung tâm y tế của đảo bắc không thể đáp ứng được, đã bị từ chối nhập viện hồi tháng 10.
“Nơi đó chỉ dành cho người Ấn Độ!” ông nói thêm.
Bé trai bị thương và cha mẹ em đã được đưa bằng máy bay đến đảo chính Mauritius. Ông Laval Soopramanien cho biết bé trai vẫn đang nằm viện tại đó và gia đình sẽ ở lại đảo chính cho đến khi có chuyến tàu tiếp theo khởi hành đến Agalega.
Chính phủ Mauritius đã không phản hồi trước yêu cầu bình luận về bối cảnh của bé trai bị phỏng. Chính phủ Ấn Độ từ chối trước yêu cầu bình luận.
Trong một bài phát biểu gần đây trước Quốc hội Mauritius, Thủ tướng Pravind Jugnauth cho biết sự phát triển kinh tế xã hội của Agalega được đặt cao hơn bao giờ hết trong chương trình nghị sự của chính phủ ông.
Ông cho biết đã có một “quy hoạch chung” để cải thiện y tế và giáo dục, kết nối giao thông và các cơ sở giải trí cho cư dân trên quần đảo, đồng thời phát triển lĩnh vực đánh bắt cá và khai thác các sản phẩm phụ từ dừa.
Nhưng sự ngờ vực này càng gia tăng do cả Ấn Độ và Mauritius đều chưa công bố chi tiết về biên bản ghi nhớ năm 2015, vì thế vẫn không có ai biết được kế hoạch tương lai của họ.
