Tổng thống Mỹ Joe Biden hôm 26/11 đã thông báo về một thỏa thuận ngừng bắn nhằm chấm dứt 13 tháng giao tranh giữa Israel và Hezbollah, nhóm vũ trang Lebanon được Iran hậu thuẫn.
“Có hiệu lực từ 4 giờ địa phương ngày 27/11, cuộc giao tranh dọc biên giới Lebanon-Israel sẽ chấm dứt,” ông Biden cho biết, đồng thời cho biết mục tiêu của lệnh ngừng bắn là “chấm dứt vĩnh viễn các hành động thù địch.”
Trong một tuyên bố chung, Mỹ và Pháp cho biết thỏa thuận sẽ chấm dứt giao tranh ở Lebanon và “bảo vệ Israel khỏi mối đe dọa từ Hezbollah và các tổ chức khủng bố khác”.
Sau đây là chi tiết những gì chúng ta biết về thỏa thuận ngừng bắn từ các cuộc họp báo chính thức và tin tức trên các phương tiện truyền thông.
Thỏa thuận ngừng bắn được thiết kế có hiệu lực vĩnh viễn
Tổng thống Mỹ Joe Biden nói với báo giới rằng thỏa thuận này “được thiết kế để trở thành lệnh ngừng bắn vĩnh viễn”.
Theo các điều khoản của thỏa thuận, trong vòng 60 ngày, Hezbollah sẽ rút quân và vũ khí khỏi khu vực giữa Đường Xanh (Blue Line) – biên giới không chính thức giữa Lebanon và Israel – và sông Litani, cách khoảng 30km về phía bắc.
Quân đội Lebanon sẽ thay thế các chiến binh Hezbollah trong khu vực này, họ sẽ đảm bảo rằng hạ tầng hoặc vũ khí bị phá bỏ và không thể khôi phục, theo một quan chức cấp cao của Mỹ.
Cũng trong 60 ngày đó, Israel sẽ dần rút quân và thường dân còn lại, ông Biden cho biết, đồng thời nói thêm rằng điều này sẽ cho phép dân thường ở cả hai bên biên giới có thể trở về nhà.
Đây là cuộc xung đột chết chóc nhất ở Lebanon trong nhiều thập niên qua, khiến hơn 3.823 người thiệt mạng và 15.859 người bị thương, trong khi hơn một triệu dân thường đã phải di tản ở các khu vực mà Hezbollah kiểm soát, theo các quan chức địa phương.
Ngân hàng Thế giới ước tính thiệt hại và tổn thất kinh tế ở Lebanon là 8,5 tỷ USD. Việc phục hồi sẽ mất thời gian và hiện chưa rõ nguồn tài chính nào sẽ hỗ trợ cho quá trình này.
Hezbollah cũng chịu thiệt hại nặng nề. Nhiều thủ lĩnh của nhóm này đã bị giết, bao gồm cả lãnh đạo lâu năm Hassan Nasrallah, trong một cuộc không kích của Israel vào Beirut hôm 27/9. Một tuần sau, Israel cũng đã giết người được cho là kế nhiệm Nasrallah, Hashem Safieddine, trong một cuộc không kích khác.
Với phần lớn hạ tầng bị hư hại, chưa rõ Hezbollah sẽ hoạt động như thế nào sau chiến tranh. Nhóm này đã bị suy yếu nghiêm trọng nhưng chưa bị tiêu diệt.
Lực lượng Hezbollah ở Lebanon từ lâu đã được xem là tuyến phòng thủ đầu tiên của Iran. Tuy nhiên, với phần lớn kho tên lửa của nhóm này hiện đã bị phá hủy, sự cân bằng quân sự giữa Iran và Israel dường như đã nghiêng về phía Israel.
5.000 quân Lebanon sẽ thay thế Hezbollah
Theo một quan chức Mỹ, quân đội Lebanon dự kiến sẽ triển khai 5.000 binh sĩ về phía nam theo thỏa thuận.
Tuy nhiên, vẫn còn nhiều câu hỏi về vai trò của họ trong việc thực thi lệnh ngừng bắn, hay liệu họ có đối đầu với Hezbollah nếu cần thiết hay không, điều này có thể làm gia tăng căng thẳng trong một quốc gia có sự chia rẽ giáo phái rất sâu sắc.
Quân đội Lebanon cũng cho biết họ không có đủ nguồn lực – gồm tiền bạc, nhân lực và trang thiết bị – để thực hiện các nghĩa vụ theo thỏa thuận, mặc dù vấn đề này có thể được giải quyết một phần nhờ vào sự đóng góp từ một số đồng minh quốc tế của Lebanon.
Tuy nhiên, nhiều quan chức phương Tây cho biết Hezbollah đã suy yếu và đây là thời điểm để chính phủ Lebanon tái thiết lập quyền kiểm soát đối với toàn bộ lãnh thổ của đất nước.
Israel và Hezbollah vốn là kẻ thù từ lâu, nhưng 13 tháng giao tranh vừa qua đã được khởi xướng từ cuộc chiến ở Dải Gaza.
Hezbollah bắt đầu bắn tên lửa vào Israel một ngày sau khi đồng minh Hamas của họ ở Gaza thực hiện một cuộc tấn công quy mô lớn vào miền Nam Israel vào ngày 7/10/2023, khiến khoảng 1.200 người thiệt mạng.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho biết việc chấm dứt cuộc chiến ở Lebanon cũng sẽ cô lập và gia tăng áp lực lên Hamas.
Ai sẽ giám sát việc thực hiện lệnh ngừng bắn?
Thỏa thuận này chủ yếu tuân theo nghị quyết 1701 của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, nghị quyết đã chấm dứt cuộc chiến năm 2006 giữa Israel và Hezbollah.
Theo nghị quyết 1701, các khu vực phía nam sông Litani sẽ không có bất kỳ lực lượng vũ trang hoặc vũ khí nào khác ngoài vũ khí của nhà nước Lebanon và lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc (Unifil).
Tuy nhiên, cả hai bên đều cho rằng đã có sự vi phạm nghị quyết này.
Israel cho biết Hezbollah đã được phép xây dựng cơ sở hạ tầng lớn trong khu vực, trong khi Lebanon cho biết vi phạm của Israel bao gồm các chuyến bay quân sự trên lãnh thổ của họ.
Lần này, Mỹ và Pháp sẽ tham gia cơ chế ba bên hiện có, bao gồm Unifil, Lebanon và Israel, sẽ chịu trách nhiệm giám sát các hành vi vi phạm, một quan chức cấp cao của Mỹ cho hay.
“Sẽ không có quân đội chiến đấu của Mỹ trong khu vực, nhưng sẽ có hỗ trợ quân sự cho Lực lượng vũ trang Lebanon, như chúng tôi đã từng làm trong quá khứ. Nhưng trong trường hợp này, điều này sẽ được thực hiện chủ yếu với quân đội Lebanon và phối hợp với quân đội Pháp,” quan chức này cho biết.
Nhắc đến mối lo ngại của Israel, Tổng thống Biden phát biểu rằng: “Cơ sở hạ tầng khủng bố của Hezbollah ở miền Nam Lebanon sẽ không được phép xây dựng lại.”
Israel tuyên bố có quyền đáp trả các hành vi vi phạm
Thủ tướng Netanyahu cho biết Israel sẽ “duy trì quyền tự do hành động quân sự đầy đủ” ở Lebanon “với việc Mỹ sẽ nắm thông tin đầy đủ”.
“Nếu Hezbollah vi phạm thỏa thuận và tìm cách vũ trang lại, chúng tôi sẽ tấn công. Nếu họ tìm cách xây dựng lại hạ tầng khủng bố gần biên giới, chúng tôi sẽ tấn công. Nếu họ phóng rocket, đào hầm, hay đưa xe tải chở tên lửa vào, chúng tôi sẽ tấn công,” ông Netanyahu khẳng định.
Tổng thống Biden ủng hộ quan điểm đó, nói với báo giới rằng: “Nếu Hezbollah hoặc bất kỳ bên nào phá vỡ thỏa thuận và gây ra mối đe dọa trực tiếp đối với Israel, thì Israel vẫn có quyền tự vệ phù hợp với luật pháp quốc tế.”
Nhưng ông Biden cũng cho biết thỏa thuận này bảo vệ chủ quyền của Lebanon.
Yêu cầu của Israel về quyền tấn công trả đũa không được cho là một phần của thỏa thuận ngừng bắn vì đã bị Lebanon bác bỏ. Để giải quyết vấn đề này, các kênh truyền thông đưa tin rằng Mỹ sẽ phát ra một lá thư ủng hộ quyền hành động của Israel.
