- Tác giả,Jonathan Head
- Vai trò,Phóng viên Đông Nam Á
- 1 tháng 12 2024
Khi một phó tổng thống đương nhiệm tuyên bố đã thuê các sát thủ để giết tổng thống và mơ đến chuyện chặt đầu ông ta, thì đất nước đó hẳn đang rắc rối to.
Nhưng đây là Philippines, một đất nước mà chính trị và giật gân luôn song hành.
“Tôi đã nói chuyện với một người,” Phó Tổng thống Sara Duterte tuyên bố trên trang Facebook của bà vào cuối tuần trước.
“Tôi đã nói chuyện với một người. Tôi nói, nếu tôi bị giết, hãy đi giết BBM (Marcos Jr.), (Đệ nhất phu nhân) Liza Araneta và (Chủ tịch Hạ viện) Martin Romualdez. Không đùa đâu. Không đùa đâu. Tôi đã nói [với người đó], đừng dừng lại cho đến khi giết được họ và người đó đã nói đồng ý.”
Hồi tháng trước, bà Sara Duterte đã nói với các phóng viên rằng quan hệ giữa bà với Tổng thống Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. đã trở nên độc hại và bà mơ đến chuyện chặt đầu ông ta.
Bà cũng đe dọa sẽ đào mộ cha của tổng thống Marcos Jr. từ Nghĩa trang Anh hùng ở Manila và đổ tro cốt xuống biển.
Đằng sau tất cả những diễn biến kịch tính này là liên minh chính trị từng một thời rất hùng mạnh nhưng đã tan rã một cách ngoạn mục.
Liên minh vụ lợi
Quyết định hợp lực giữa gia tộc Marcos và Duterte trong cuộc bầu cử tổng thống Philippines hồi năm 2022 là một liên minh vụ lợi.
Cả hai ứng cử viên đều là có cha là cựu tổng thống – cha của Sara Duterte là Rodrigo Duterte, tổng thống đương nhiệm khi đó – và có được sự ủng hộ mạnh mẽ ở các khu vực khác nhau của Philippines. Cả hai đều có sức hấp dẫn kiểu dân túy.
Tuy nhiên, nếu cả hai người này đều ra tranh cử tổng thống thì có nguy cơ xảy ra chia rẽ trong số những người ủng hộ họ và dẫn tới nguy cơ thua cuộc trước một ứng cử viên thứ ba.
Vì thế, bà Sara Duterte đã đồng ý để ông Marcos Jr. ra tranh cử tổng thống, trong khi bà tranh cử phó tổng thống – hai chức danh được bầu riêng biệt – nhưng họ đã lập một đội chung trong chiến dịch tranh cử.
Giả định được đặt ra khi đó là “Duterte con” sau đó sẽ ở vị trí thuận lợi để ra tranh cử tổng thống tiếp theo vào năm 2028.
Chiến lược này đã cho thấy rất hiệu quả. UniTeam, tên của liên minh này, đã giành chiến thắng áp đảo.
Tuy nhiên, như bất kỳ người tiền nhiệm nào có thể đã nói với bà Sara Duterte, chức phó tổng thống phần lớn mang tính chất lễ nghi và ít quyền lực.
Gia đình Duterte đã muốn củng cố sức mạnh bằng việc nắm quyền lực quân đội; còn Tổng thống Marcos Jr. đã trao cho bà vai trò phụ trách giáo dục, một chỉ dấu ban đầu cho thấy ông ta đã có sự cảnh giác đối với việc phó tổng thống Philippines gây dựng quyền lực.
Ông Marcos Jr. cũng đột ngột quay lưng lại với di sản chính trị của người tiền nhiệm.
Ông đã ra lệnh cho hải quân và lực lượng bảo vệ bờ biển Philippines đứng lên chống Trung Quốc tại các khu vực tranh chấp trên Biển Đông.
Đây là sự tương phản rõ rệt nếu so với cựu Tổng thống Rodrigo Duterte, người đã không thách thức sự hiện diện mang tính áp đảo của Trung Quốc tại đó và thậm chí từng tuyên bố rằng ông ta yêu mến nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình.
Marcos Jr. cũng đã hạ nhịp cuộc chiến chống ma túy khét tiếng của Tổng thống Duterte, một chiến dịch vốn đã khiến hàng ngàn nghi phạm buôn bán ma túy bị bắn chết.
Ông ta đã phát đi tín hiệu về khả năng Philippines trở lại với tư cách thành viên của Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC), tổ chức đã cáo buộc Rodrigo Duterte phạm tội ác chống lại loài người.
Cựu tổng thống Philippines cũng đã phải điều trần trước Thượng viện về các vụ giết người không qua xét xử xảy ra trong thời ông làm tổng thống.
Mối quan hệ giữa hai nhóm càng trở nên xấu hơn khi các đồng minh của Marcos Jr. ở Hạ viện mở cuộc điều tra về cách thức mà Sara Duterte sử dụng các khoản tiền bí mật được phân bổ khi nhậm chức.
Hồi tháng 7, phó tổng thống Philippines đã từ chức bộ trưởng giáo dục và lời lẽ của bà ngày càng mang tính kích động.
Phó Tổng thống ‘đầu đàn’
Sara Duterte không phải là nhân vật xa lạ trong các vụ tranh cãi. Mười ba năm trước, khi còn là thị trưởng thành phố Davao, bà ta đã bị quay cảnh liên tục đấm một viên chức tòa án.
Với nền tảng chính trị được đúc khuôn từ người cha ăn to nói lớn của mình, cả hai cha con nhà Duterte đều khét tiếng về kiểu ăn nói vô tội vạ.
Ông Duterte từng gọi Giáo hoàng là “con trai của một con điếm” và khoe khoang rằng bản thân ông ta đã giết người.
Ông Duterte gọi con gái là nhân vật “đầu đàn” của gia đình, người luôn đạt được điều mình muốn; bà ta thì nói rằng cha của mình khó mà yêu được.
Giống như cha của mình, bà Sara thích đi xe máy phân khối lớn.
Tuy nhiên, những lời đe dọa mới nhất của bà nhằm vào đồng minh một thời, Tổng thống Marcos Jr., có thể là quá sỗ sàng.
Marcos Jr. đã phản ứng bằng cách gọi những phát ngôn của Sara Duterte là “bạt mạng” và “gây chuyện”.
Cục Điều tra Quốc gia Philippines – tương đương với Cục Điều tra Liên bang (FBI) của Mỹ – đã triệu tập phó tổng thống để bà giải thích về những lời đe dọa vào ngày 23/11.
Bà Sara hiện đã rút lại những lời đe dọa đó và phủ nhận chúng.
“Đây là một kế hoạch không có thật,” bà giải thích, cáo buộc ông Marcos Jr. là kẻ nói dối đang dẫn dắt đất nước đi xuống địa ngục.
Có lẽ không thể tránh khỏi việc hai gia tộc quyền lực như vậy sẽ trở thành đối thủ của nhau trong cơn lốc chính trị của Philippines, một nền chính trị vẫn chủ yếu xoay quanh các đại nhân vật, gia tộc và vùng miền.
Lòng trung thành chính trị vốn không có gì là chắc chắn, các nghị sĩ và dân biểu liên tục thay đổi đảng phái.
Quyền lực chắc chắn tập trung xung quanh tổng thống, với thẩm quyền phân bổ nguồn tiền của chính phủ.
Các cựu tổng thống thường bị điều tra liên quan đến cáo buộc về tham nhũng hoặc lạm dụng quyền lực sau khi rời nhiệm sở.
Tổng thống Marcos Jr. muốn khôi phục danh tiếng cho gia tộc của mình, sau khi cha của ông ta bị hạ bệ và rớt đài một cách đáng xấu hổ trong cuộc nổi dậy của người dân vào năm 1986, và sẽ rất muốn tác động đến việc lựa chọn người kế nhiệm vào năm 2028.
Gia tộc Duterte lại có tham vọng về triều đại riêng của họ.
Hiện tại, Sara Duterte vẫn là phó tổng thống. Bà ta có thể bị Thượng viện bãi nhiệm thông qua quá trình luận tội, nhưng điều này sẽ là một nước cờ mạo hiểm đối với Tổng thống Marcos Jr.
Bà Sara nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ của người dân ở miền nam và hàng triệu công nhân Philippines ở nước ngoài, và việc lôi kéo đủ sự ủng hộ tại Thượng viện để luận tội bà ta có thể rất khó khăn.
Cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ sẽ diễn ra vào tháng 5/2025, cho các ghế ở toàn bộ Hạ viện và một nửa trong số 24 ghế thượng nghị sĩ. Đây sẽ được coi là phép thử về sức mạnh của cả hai nhóm đối địch.
Việc hùng hổ cắt đứt quan hệ với tổng thống là cơ hội để bà Sara ủng hộ các ứng viên của mình và tự giới thiệu bản thân là một sự thay thế cho chính phủ đã đánh mất sự ủng hộ của người dân vì những yếu kém về kinh tế.
Điều này có thể giúp bà ta có bệ phóng tốt hơn cho cuộc chạy đua giành chức tổng thống Philippines năm 2028 so với việc tiếp tục bị trói buộc dưới chính quyền Marcos Jr.
Nhưng sau những bình luận gây tranh cãi của bà ta trong vài tuần qua, người dân Philippines chắc hẳn đang tự hỏi: Sắp tới Sara Duterte sẽ nói gì?
